Thực tiễn là gì? Phân tích vai trò của thực tiễn đối với nhận thức. Cho ví dụ?

Thực tiễn và các hình thức cơ bản của thực tiễn

• Thực tiễn là những hoạt động vật chất có mục đích mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội.
•  Thực tiễn gồm có những dạng cơ bản sau đây:
  • Hoạt động sản xuất vật chất
  • Hoạt động chính trị – xã hội
  • Hoạt động thực nghiệm khoa học
• Trong đó:
  • Hoạt động sản xuất vật chất là hoạt động đầu tiên, cơ bản nhất . Nó tồn tại cùng với quá trình tồn tại và phát triển của xã hội loài người, là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên.
  • Hoạt động chính trị xã hội là hoạt động của cộng đồng người nhằm cải biến những quan hệ chính trị - xã hội theo hướng tiến bộ.
  • Hoạt động thực nghiệm khoa học là quá trình mô phỏng hiện thực khách quan dưới hình thức thu nhỏ để chứng minh giả thuyết, những kết luận để hình thành chân lý hay để đề xuất chân lý.
  • Mỗi hình thức của hoạt động thực tiễn có một chức năng quan trọng khác nhau, không thể thay thế cho nhau, song chúng có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Trong ba dạng cơ bản trên, hoạt động sản xuất vật chất giữa vai trò quyết định, hai dạng hoạt động còn lại cũng có sự tác động trở lại hoạt động sản xuất vật chất.

Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức

• Thực tiễn là cơ sở của nhận thức thể hiện ở chỗ: Thực tiễn là điểm xuất phát để nhận thức. Con người có nhu cầu tất yếu khách quan là phải giải thích thế giới, cải tạo thế giới nên con người phải tác động vào sự vật, hiện tượng bằng hoạt động thực tiễn của mình. Sự tác động đó làm cho sự vật bộc lộ những thuộc tính, những mối quan hệ. Xét đến cùng mọi tri thức của con người xét đến cùng đều bắt nguồn từ thực tiễn. Chính thực tiễn đã cung cấp những tài liệu cho nhận thức, lý luận.
• Thực tiễn là động lực của nhận thức thể hiện ở chỗ: Thực tiễn luôn đặt ra nhu cầu, nhiệm vụ và phương hướng cho nhận thức phát triển. Khi những tri thức, những kết quả của nhận thức được vận dụng làm phương pháp chung cho hoạt động thực tiễn, mang lại lợi ích cho con người, càng kích thích con người tích cực bám sát vào hoạt động thực tiễn.
• Thực tiễn là mục đích của nhận thức thể hiện ở chỗ: Mục đích cuối cùng của nhận thức không phải là bản thân tri thức mà để cải tạo hiện thực khách quan. Thế nên nhận thức của con người phải quay về phục vụ thực tiễn, kết quả nhận thức phải hướng dẫn, chỉ đạo thực tiễn. Lý luận, khoa học chỉ có ý nghĩa thực sự khi chúng được vận dụng vào thực tiễn, cải tạo thực tiễn.
• Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý
• Để kiểm tra tính đúng đắn của nhận thức, ngoài tiêu chuẩn thực tiễn ra không có tiêu chuẩn nào khác. Nói cách khác chỉ có đem tri thức thu được áp dụng vào trong thực tiễn mới thấy được tính đúng đắn của tri thức.
• Thông qua hoạt động thực tiễn, những tri thức đạt đến chân lý sẽ được bổ sung vào kho tàng tri thức nhân loại, những kết luận chưa phù hợp với thực tiễn sẽ được tiếp tục bổ sung, điều chỉnh và nhận thức lại. Giá trị của tri thức nhất thiết phải được chứng minh trong hoạt động thực tiễn.

Ý nghĩa phương pháp luận

• Sự phân tích trên đây về vai trò của thực tiễn đối với nhận thức đòi hỏi chúng ta phải quán triệt quan điểm thực tiễn. Quan điểm này yêu cầu việc nhận thức phải xuất phát từ thực tiễn, dựa trên cơ sở thực tiễn, đi sâu vào thực tiễn, tổng kết thực tiễn. Hoạt động thực tiễn càng phong phú và đa dạng thì tri thức sẽ càng đầy đủ và đa dạng hơn.
• Đồng thời, lý luận phải đi đôi với thực tiễn, học đi đôi với hành. Nếu lý luận mà không gắn với thực tiễn thì đó chỉ là lý luận suông, thực tiễn mà không gắn với lý luận sẽ trở thành thực tiễn mù quáng. Nếu xa rời thực tiễn sẽ dẫn tới các bệnh chủ quan, giáo điều, máy móc…Nếu tuyệt đối hóa vai trò của thực tiễn thì sẽ rơi vào chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa kinh nghiệm, thế nên cần phải thống nhất giữa lý luận và thực tiễn.