Một số kỹ thuật làm bài tập nhận biết môn Hóa học 9 năm 2021

*Cách trình bày bài tập nhận biết: 

Bước 1: Trích mẫu thử (Đánh số thứ tự tương ứng)

Bước 2: Chọn thuốc thử để nhận biết (Tùy theo yêu cầu của đề bài: thuốc thử không giới hạn, có giới hạn hay không dùng thuốc thử nào khác) 

Bước 3: Cho thuốc thử vào mẫu thử, trình bày hiện tượng quan sát được (mô tả hiện tượng xảy ra) rút ra kết luận đã nhận biết được chất nào.

Bước 4: Viết phương trình phản ứng xảy ra khi nhận biết để minh họa.

*Một số chú ý:

- Khi nhận biết một chất khí bất kỳ, ta dẫn khí đó lội qua dung dịch hoặc sục khí đó vào dung dịch, hay dẫn khí đó qua chất rắn rồi nung … không làm ngược lại.

-Dạng toán nhận biết có giới hạn thuốc thử: Dạng bài tập này dùng thuốc thử đã cho nhận biết được một trong vài chất cần nhận biết. Sau đó dùng lọ vừa tìm được cho phản ứng với các lọ còn lại để nhận biết các chất cần tìm.

-Dạng toán nhận biết không được dùng bất kì thuốc thử nào khác: Dạng bài tập này bắt buộc phải lấy lần lượt từng lọ cho phản ứng với các lọ còn lại. Để tiện so sánh, ta nên kẻ bảng phản ứng. Khi ấy ứng với mỗi lọ sẽ có những hiện tượng phản ứng khác nhau. Đây chính là cơ sở để phân biệt từng lọ.

	Chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phương trình phản ứng
KIM LOẠI	Li K Na Ca Ba	Đốt cháy	Li cho ngọn lửa đỏ tía
			K cho ngọn lửa tím
			Na cho ngọn lửa vàng
			Ca cho ngọn lửa đỏ da cam
			Ba cho ngọn lửa vàng lục
		H2O	Tạo thành dung dịch + H2 (Với Ca→ dd đục)	M + nH2O → M(OH)n + n/2H2
	Be Zn Al	dd kiềm	Tan + H2	M +(4-n)OH- + (n-2)H2O → MO2n-4 + n/2H2
	Kloại từ Mg→ Pb	dd axit (HCl)	Tan +  H2 (Pb có ↓ PbCl2 màu trắng)	M + nHCl → MCln +n/2H2
	Cu	HCl/H2SO4 loãng có sục O2	Tan + dung dịch màu xanh	2Cu + O2 + 4HCl → 2CuCl2 + 2H2O
		Đốt trong O2	Màu đỏ → màu đen	2Cu + O2 →  2CuO
	Ag	HNO3đ/t0 sau đó cho NaCl vào dung dịch	Tan + NO2 nâu đỏ + trắng	Ag + 2HNO3đ → AgNO3 + NO2 + H2O AgNO3+ NaCl → AgCl + NaNO3
PHI KIM	I2	Hồ tinh bột	Màu xanh
	S	Đốt trong O2	khí SO2 mùi hắc	S + O2 →  SO2
	P	Đốt trong O2 và hòa tan sản phẩm vào H2O	Dung dịch tạo thành làm quỳ tím hóa đỏ	4P + O2 →  2P2O5 P2O5 + 3H2O → 2H3PO4 (Dung dịch H3PO4 làm đỏ quỳ tím)
	C	Đốt trong O2	CO2 làm đục nước vôi trong	C + O2 →  CO2 CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
KHÍ VÀ HƠI	Cl2	Nước Br2	Nhạt màu	5Cl2 + Br2 + 6H2O → 10HCl + 2HBrO3
		dd KI + hồ tinh bột	Không màu → màu xanh	Cl2 + 2KI → 2KCl + I2 Hồ tinh bột → màu xanh
	O2	Tàn đóm	Tàn đóm bùng cháy
		Cu, t0	Cu màu đỏ → màu đen	2Cu + O2 → 2CuO
	H2	Đốt,làm lạnh	Hơi nước ngưng tụ	2H2 + O2 → 2H2O
		CuO, t0	Hóa đỏ	CuO + H2 → Cu + H2O
	H2O (hơi)	CuSO4 khan	Trắng → xanh	CuSO4 + 5H2O → CuSO4.5H2O
	CO	CuO	Đen → đỏ	CuO + CO → Cu + CO2
		dd PdCl2	↓ Pd vàng	CO + PdCl2 + H2O → Pd↓ +2HCl + CO2
		Đốt trong O2 rồi dẫn sản phẩm cháy qua dd nước vôi trong	Dung dịch nước vôi trong vẩn đục	2CO + O2 → 2CO2 CO2 + Ca(OH)2 →CaCO3↓ + H2O
	CO2	dd nước vôi trong	Dung dịch nước vôi trong vẩn đục	CO2 + Ca(OH)2 →CaCO3 ↓+ H2O
	SO2	nước Br2	Nhạt màu	SO2 + Br2 + 2H2O →H2SO4 + 2HBr
		dd thuốc tím	Nhạt màu	5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2H2SO4 + 2MnSO4 + K2SO4
		Dung dịch H2S	Tạo bột màu vàng	SO2 + 2 H2S → 3S↓ + 2 H2O
		Dung dịch I2	Nhạt màu vàng của dung dịch I2	SO2 + I2 + 2 H2O → H2SO4 + 2HI
		Dung dịch Ca(OH)2 dư	Làm cho nước vôi trong bị vẩn đục	SO2 + Ca(OH)2 → CaSO3↓ + H2O
	SO3	Dd BaCl2	BaSO4 ↓ trắng	BaCl2 + H2O + SO3 →BaSO↓+ 2HCl
	H2S	mùi	Trứng thối
		Dd Pb(NO3)2	PbS↓ đen	Pb(NO3)2 +H2S →PbS↓ + 2HNO3
	HCl	Quỳ tím ẩm	Hóa đỏ
		NH3	Khói trắng	NH3 + HCl → NH4Cl
	NH3	Quỳ tím ẩm	Hóa xanh
		HCl	Khói trắng	NH3 + HCl → NH4Cl
	NO	Không khí	Hóa nâu	2NO + O2 →2 NO2
	NO2	Quỳ tim ẩm	Hóa đỏ
		Làm lạnh	Màu nâu → không   màu	2NO2 →  N2O4
	N2	Que đóm cháy	Tắt
DUNG DỊCH	Axit:HCl	Quỳ tím	Hóa đỏ
		Muối cacbonat; sunfit, sunfua, kim loại đứng trước H	Có khí CO2, SO2, H2S, H2	2HCl + CaCO3 →CaCl2 + CO2 ↑+ H2O 2HCl + CaSO3 →CaCl2 + SO2↑+ H2O 2HCl + FeS → FeCl2 + H2S↑ 2HCl + Zn → ZnCl2 + H2↑
	Axit HCl đặc	MnO2	Khí Cl2 màu vàng lục bay lên	4HCl + MnO2 → MnCl2 +Cl2↑ +2H2O
	Axit H2SO4 loãng	Quỳ tím	Hóa đỏ
		Muối cacbonat; sunfit, sunfua, kim loại đứng trước H Dung dịch muối của Ba.	Có khí CO2, SO2, H2S, H2,   Tạo kết tủa trắng.	H2SO4 + Na2CO3 → 2Na2SO4 + CO2↑ + H2O H2SO4 + CaSO3 → CaSO4 + SO2↑ + H2O H2SO4 + FeS → FeSO4 + H2S↑ H2SO4 + Zn → ZnSO4 + H2↑
	Axit HNO3, H2SO4 đặc nóng	Hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt)	Có khí thoát ra	4HNO3(đ) + Cu → Cu(NO3)2 + 2NO↑ + 2H2O Cu +2H2SO4(đ, nóng) → CuSO4 + 2SO2↑ + 2H2O
	Dung dịch Bazơ	Quỳ tím	Hóa xanh
		Dung dịch phenol phtalein	Hóa hồng
	Muối sunfat	Dd muối Ba2+	↓trắng BaSO4	BaCl2 + Na2SO4 →BaSO4↓+ 2NaCl
	Muối clorua	Dd AgNO3	↓trắng AgCl	AgNO3 + NaCl→AgCl↓+ NaNO3
	Muối photphat		↓vàng Ag3PO4	3AgNO3 +Na3PO4→Ag3PO4↓+3NaNO3
	Muối cacbonat, sunfit	Dd axit	CO2, SO2	CaCO3 + 2HCl →CaCl2 + CO2 ↑+ H2O CaSO3 + 2HCl →CaCl2 + SO2↑ + H2O
	Muối hiđrocacbonat	Dd axit	CO2	NaHCO3 + HCl →NaCl + CO2↑+ H2O
	Muối hiđrosunfit	Dd axit	SO2	NaHSO3 + HCl →NaCl + SO2↑ + H2O
	Muối Magie	Dung dịch kiềm NaOH, KOH	Kết tủa trắng Mg(OH)2 không tan trong kiềm dư	MgCl2 + 2KOH →Mg(OH)2↓ + 2KCl
	Muối đồng		Kết tủa xanh lam : Cu(OH)2	CuCl2 + 2NaOH →Cu(OH)2↓ + 2NaCl
	Muối Sắt (II)		Kết tủa trắng xanh : Fe(OH)2	FeCl2 + 2KOH →Fe(OH)2↓ + 2KCl
	Muối Sắt (III)		Kết tủa  nâu đỏ  : Fe(OH)3	FeCl3 + 3KOH →Fe(OH)3↓+ 3KCl
	Muối Nhôm		Kết tủa keo trắng Al(OH)3  tan trong kiềm dư	AlCl3 + 3NaOH →Al(OH)3↓ + 3NaCl Al(OH)3 + NaOH →NaAlO2 + 2H2O
	Muối Natri	Lửa đèn khí	Ngọn lửa màu vàng
	Muối Kaki		Ngọn lửa màu tím
OXIT Ở THỂ RẮN	Na2O K2O BaO CaO	H2O	dd làm xanh quỳ tím (CaO tạo ra dung dịch đục)	Na2O + H2O → 2NaOH
	P2O5	H2O	dd làm đỏ quỳ tím	P2O5 + 3H2O → 2H3PO4
	SiO2	Dd HF	tan tạo SiF4↑	SiO2 + 4HF → SiF4↑ +2H2O
	Al2O3, ZnO	kiềm	dd không màu	Al2O3 + 2NaOH →2NaAlO2 + H2O ZnO + 2NaOH →Na2ZnO2 + H2O
	CuO	Axit	dd màu xanh	CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O
	MnO2	HCl đun nóng	Cl2 màu vàng	4HCl + MnO2→ MnCl2 +Cl2 +2H2O
	Ag2O	HCl đun nóng	AgCl ↓ trắng	Ag2O + 2HCl →2AgCl↓ + H2O
	FeO, Fe3O4	HNO3 đặc	NO2 màu nâu	FeO + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO2↑ + 2H2O Fe3O4 + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO2↑+ 5H2O
	Fe2O3	HNO3 đặc	tạo dd màu nâu đỏ, không có khí thoát ra	Fe2O3 + 6HNO3 →2Fe(NO3)3 + 3H2O

 

Bài 1: Trong phòng thí nghiệm có 8 lọ hóa chất mất nhãn đựng riêng biệt các dung dịch sau: NaCl, NaNO₃, MgCl₂, Mg(NO₃)₂, AlCl₃, Al(NO₃)_3, CuCl₂, Cu(NO₃)₂. bằng phương pháp hóa học hãy nhận biết mỗi dung dịch? Viết phương trình phản ứng xẩy ra và ghi rõ điều kiện của phản ứng (nếu có).

Hướng dẫn giải

* Đánh sô thứ tự các lọ hóa chất mất nhãn, lấy ra một lượng nhỏ vào các ống nghiệm (mẫu A) để làm thí nghiệm, các ống nghiệm này cũng được đánh số theo thứ tự các lọ:

- Cho dd AgNO₃ lần lựơt vào mỗi ống nghiệm (mẫu A). Nếu thấy kết tủa trắng nhận ra các dd muối clorua:

Kết tủa trắng → các dd NaCl, MgCl₂, AlCl₃, CuCl₂

_→ Mẫu A

 Không có hiện tượng phản ứng các dd NaNO₃. Mg(NO₃)₂, Al(NO₃)₃, Cu(NO₃)₂

- Cho dd NaOH dư vào lần lượt các muối clorua:

+ Nhận ra MgCl₂ do tạo kết tủa trắng Mg(OH)₂  MgCl₂ + 2NaOH →  Mg(OH)_{2 trắng} + 2NaCl

+ Không có hiện tượng phản ứng nhận ra NaCl

+ Thấy kết tủa xanh nhận ra CuCl₂     CuCl₂ + 2NaOH →  Cu(OH)_{2 xanh}  + 2NaCl

+ Thấy kết tủa, kết tủa tan trong NaOH dư nhận ra AlCl₃

AlCl₃ + 3NaOH →  Al(OH)_{3 keo trắng} + 3NaCl

Al(OH)₃ + NaOH → NaAlO₂ + 2H₂O

- Nhận ra các dd muối nitrat cũng làm tượng tự như vậy.

Bài 2 : Có các khí CH₄, C₂H₄, SO₂, SO₃, CO₂, CO được đựng trong các bình không ghi nhãn, hãy trình bày phương pháp hóa học để phân biệt các khí trên.

Hướng dẫn giải

Ta nhận biết các khí:

- Khí tạo được kết tủa với dung dịch BaCl₂ là SO₃      

BaCl₂ + H₂O + SO₃ → BaSO_{4 trắng} + 2HCl 

- Khí tạo ra kết tủa vàng với dung dịch H₂S là SO₂    

SO₂ + 2 H₂S → 3S _vàng  + 2 H₂O

- Khí làm mất màu nước brom là C₂H₄                                      

C₂H₄ + Br₂ →  C₂H₄Br₂

- Khí làm đục nước vôi trong là CO₂:                         

CO₂ + Ca(OH)₂ →  CaCO₃ + H₂O

- Khí CH₄ cháy được, dẫn sản phẩm cháy qua bình đựng CuSO₄ khan (màu trắng) thì thấy xuất hiện màu xanh (CuSO₄.5H₂O):

CH₄ + 2O₂  → CO₂ + 2H₂O

5H₂O + CuSO₄ (Trắng)  → CuSO₄.5H₂O (Xanh)                                                    

- Khí CO cháy được, sản phẩm cháy không làm CuSO₄ khan chuyển sang màu xanh (do không có nước sinh ra).

Bài 3:

a) Có 6 dung dịch đựng trong 6 lọ riêng biệt bị mất nhãn KOH, FeCl₃, MgSO₄, NH₄Cl, BaCl₂, FeSO₄. Chỉ được dùng thêm một hóa chất khác để làm thuốc thử , hãy nhận ra từng dung dịch trên. Viết các phương trình phản ứng xảy ra.

b) Có dung dịch FeSO₄ lẫn tạp chất CuSO₄. Làm thế nào để loại bỏ tạp chất bằng phương pháp hóa học?

Hướng dẫn giải

a) Trích mỗi dung dịch cần nhận biết một ít để làm mẫu thử cho các lần thí nghiệm. Thuốc thử tự chọn là quỳ tím.

- Mẫu thử làm quỳ tím→ xanh → dung dịch KOH

- Dùng dung dịch KOH vừa nhận biết được để nhận biết các mẫu thử còn lại. Mẫu thử nào xuất hiện khí không màu, mùi khai là dung dịch NH₄Cl:   

- Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng là dung dịch MgSO₄    

- Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ là dung dịch FeCl₃  

- Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa màu trắng xanh, để lâu trong không khí chuyển thành kết tủa màu nâu đỏ là dung dịch FeSO₄          

-Mẫu thử nào không thấy có hiện tượng gì là dung dịch BaCl₂

b) Cho bột Fe dư vào hỗn hợp , Fe sẽ khử hết ion Cu²⁺ thành kim loại Cu.

Sau đó lọc, loại bỏ phần chất rắn không tan, nước lọc là dung dịch FeSO₄ tinh khiết.

Bài 4: Chỉ dùng quỳ tím hãy nhận biết các dung dịch riêng biệt đựng trong các lọ mất nhãn sau:  KCl, BaCl₂, NH₄HSO₄, Ba(OH)₂, HCl, H₂SO₄.

Hướng dẫn giải

* Cho quỳ tím vào các mẫu thử.

- Mẫu thử nào làm quỳ tím chuyển sang màu xanh là: Ba(OH)₂.

- Mẫu thử nào làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ là: NH₄HSO₄, HCl, H₂SO₄ (nhóm I).

- Mẫu thử nào làm quỳ tím không đổi màu là: BaCl₂, KCl (nhóm II).

* Cho Ba(OH)₂ mới nhận biết được vào các dung dịch nhóm I:

- Dung dịch có khí thoát ra và kết tủa trắng là NH₄HSO₄:

Ba(OH)₂ + NH₄HSO₄  → BaSO_{4 trắng} + NH₃ + 2H₂O     

- Dung dịch có kết tủa trắng là H₂SO₄:

Ba(OH)₂ + H₂SO₄  → BaSO_{4 trắng} + 2H₂O

- Dung dịch còn lại là HCl.

* Cho H₂SO₄ mới nhận biết được vào các dung dịch nhóm II:

- Dung dịch có kết tủa trắng là BaCl₂:       

H₂SO₄  + BaCl₂ →  BaSO_{4 trắng} + 2HCl

- Dung dịch còn lại là KCl.

Bài 5: Có 5 lọ hóa chất khác nhau, mỗi lọ chứa một dung dịch của một trong các hóa chất sau: NaOH, HCl, H₂SO₄, BaCl₂, Na₂SO₄. Chỉ được dùng thêm phenolphtalein ( với các điều kiện và dụng cụ thí nghiệm có đủ). Hãy trình bày phương pháp hóa học nhận ra 5 hóa chất trên và viết các phương trình phản ứng xảy ra (nếu có).

Hướng dẫn giải

- Lấy một lượng vừa đủ mỗi mẫu hóa chất cho vào các ống nghiệm riêng biệt rồi đánh số thứ tự.

- Nhỏ từ từ dung dịch phenolphtalein vào các ống nghiệm chứa các hóa chất nói trên,

+ Nếu ống nghiệm nào hóa chất làm phenolphtalein từ không màu chuyển màu hồng là NaOH

+ Ống nghiệm còn lại không có hiện tượng gì là HCl, H₂SO₄, BaCl₂ và Na₂SO₄.

- Nhỏ từ từ và lần lượt vài giọt dung dịch có màu hồng ở trên vào 4 ống nghiệm còn lại.

+ Ống nghiệm nào làm mất màu hồng là các dung dịch axit HCl và H₂SO₄.             ( Nhóm I)

+ Ống nghiệm nào không làm mất màu hồng là dung dịch muối BaCl₂  và Na₂SO_4. ( Nhóm II).

NaOH  + HCl  → NaCl  + H₂O

2NaOH  + H₂SO₄  → Na₂SO₄  +  H₂O

- Nhỏ một vài giọi dung dịch của một dung dịch ở nhóm I và hai ống nghiệm chứa dung dịch nhóm II

+ Nếu không có hiện tượng gì thì hóa chất đó là HCl. Chất còn lại của nhóm I là H₂SO₄. Nhỏ dung dịch H₂SO₄ vào hai ống nghiệm chứa hóa chất nhóm II

- Nếu thấy ống nghiệm nào kết tủa trắng thì ống nghiệm đó chứa dung dịch BaCl₂.

- Ống nghiệm còn lại không có hiện tượng gì đó là hóa chất Na₂SO₄

+ Nếu thấy ống nghiệm nào có kết tủa ngay thì dung dịch ở nhóm  I là hóa chất H₂SO₄, ống nghiệm gây kết tủa  BaCl₂, ống nghiệm còn lại không gây kết tủa chứa hóa chất Na₂SO₄. Hóa chất còn lại ở nhóm I là HCl.

H₂SO₄  + BaCl₂  →  BaSO_{4 trắng} + 2HCl

Trên đây là trích dẫn một phần tài liệu một số kỹ thuật làm bài tập nhận biết môn Hóa học 9 năm 2021, để theo dõi nội dung đầy đủ, chi tiết vui lòng đăng nhập vào hệ thống hoc247.net chọn chức năng xem online hoặc tải về máy!

Ngoài ra các em học sinh có thể tham khảo thêm một số tài liệu tại đây:

• Các dạng bài tập định tính nhận biết các chất trong môn Hóa học Trường THCS An Lạc Thôn

Chúc các em học tập thật tốt!