Các dạng bài tập định tính nhận biết các chất trong môn Hóa học Trường THCS An Lạc Thôn

CÁC DẠNG BÀI TẬP ĐỊNH TÍNH NHẬN BIẾT CÁC CHẤT TRONG MÔN HÓA HỌC TRƯỜNG THCS AN LẠC THÔN

 

I. Dạng bài tập trắc nghiệm khách quan :

Hình thức được sử dụng phổ biến nhất là chọn phương án đúng, sai từ các phương án đã cho của đề bài. Dạng này lại có 2 kiểu :

Kiểu 1 :Khoanh tròn vào chữ cái mà em cho là đúng nhất :

Ví dụ 1 : Có 3 lọ đựng 3 dung dịch HCl, H₂SO₄ và Na₂SO₄, có thể nhận biêt dung dịch trong mỗi lọ bằng cách nào sau đây :

+ Dùng quỳ tím

+ Dùng dung dịch AgNO₃.

+ Dùng dung dịch BaCl₂.

+ Dùng quỳ tím và dung dịch BaCl₂ .

Ví dụ 2 : Dùng thuốc thử nào sau đây để phân biệt các chất chứa trong các ống nghiệm bị mất nhãn sau : NaOH, NaCl, H₂SO₄ và NaNO₃.

+ Dùng quỳ tím và dung dịch BaCl₂

+ Dùng dung dịch phenolphtalein và dung dịch AgNO₃ .

+ Dùng quỳ tím vag dung dịch AgNO₃.

Ví dụ 3: Nhận biết các chất chứa trong các lọ mất nhãn sau bằng phương pháp hóa học : MgCl₂, BaCl₂, K₂CO₃ và H₂SO₄ .

+ Dùng quỳ tím và dung dịch HCl.

+ Dùng dung dịch phenolphtalein và dung dịch AgNO₃ .

+ Lập bảng và cho các chất phản ứng với nhau.

- Kiểu 2 : Điền chữ  Đ (đúng) hoặc S(Sai) vào ô trống ở sau mỗi câu mà em cho là đúng .

Ví dụ : Dung dịch NaOH có thể dùng để phân biệt 2 muối có trong mỗi cặp dung dịch sau :

+ FeSO₄ và Fe₂(SO₄)₃.

+ Na₂SO₄ và CuSO₄ .

+  NaCl và CuCl₂ .

II. Dạng bài tập tự luận :

Bài tập nhận biết các chất ra theo kiểu tự luận thường được tập trung vào 2 dạng chính sau đây :

- Dạng bài tập không hạn chế thuốc thử hoặc phương pháp sử dụng :

Ví dụ 1 : Hãy nhận biết 5 lọ mất nhãn đựng 5 dung dịch sau : NaCl, NaOH, Na₂CO_3, Na₂SO₄, NaNO₃.

Ví dụ 2 : Hãy nhận biết 3 lọ mất nhãn chứa 3 chất khí sau : CH₄, C₂H₄, CO₂.

Ví dụ 3 : Hãy nhận biết 5 lọ mất nhãn chứa 5 chất khí sau : CH₄, C₂H₄, CO₂ , H₂ và C₂H₂.

Ví dụ 4 : Hãy nhận biết  3 chất rắn màu trắng đựng trong 3 lọ mất nhãn riêng biệt là : NaCl, Na₂CO₃, và hỗn hợp NaCl với Na₂CO₃.

- Dạng bài tập hạn chế thuốc thử hoặc phương pháp sử dụng :

Ví dụ 1 : Dựa vào tính chất vật lý, hãy nhận biết 3 lọ mất nhãn chứa 3 chất bột sau : bột sắt, bột lưu huỳnh và bột than.

Ví dụ 2 : Dựa vào tính chất hóa học, hãy nhận biết 3 lọ mất nhãn chứa 3 chất khí sau : Khí Cl₂ , khí CO₂, khí H₂S.

Ví dụ 3 : Chỉ dùng thêm quỳ tím , hãy nhận biết 4 dung dịch trong các lọ mất nhãn sau : NaOH, Ba(OH)₂, KCl và K₂SO₄.

Ví dụ 4 : Chỉ dùng thêm 1 thuốc thử duy nhất (tùy chọn) hãy nhận biết 4 dung dịch trong các lọ mất nhãn sau : Na₂CO₃, Na₂SO₄, H₂SO₄ và BaCl₂.

Ví dụ 5 : Không dùng thêm thuốc thử nào khác hãy nhận biết các lọ mất nhãn chứa các dụng dịch sau : HCl, NaCl, Na₂CO₃ và MgCl₂.

Ví dụ 6 : Không dùng thêm thuốc thử nào khác hãy nhận biết các lọ mất nhãn chứa các dụng dịch sau : HCl, NaCl, NaOH và phenoltalein.

Ví dụ 7 : Chỉ dùng thêm dung dịch HCl, hãy nêu cách nhận ra từng chất rắn đựng trong các lọ mất nhãn sau : Na₂CO₃, NaCl, BaSO₄ và CaCO₃.

* Ngoài các ví dụ trên đây , dạng bài tập định tính nhận biết các chất còn ở     mức độ khó hơn dành cho học sinh khá giỏi. Đó là dạng bài tập nhận biết sự có mặt của các chất có trong hỗn hợp .

Ví dụ 1 : Có 1 hỗn hợp gồm 3 chất khí Cl₂ , CO, CO₂. Bằng phương pháp hóa học hãy chứng minh sự có mặt của 3 chất khí trên trong hỗn hợp.

Ví dụ 2 : Có 1 hỗn hợp gồm 3 axit HCl, HNO₃, H₂SO₄. Hãy chứng mimh sự có mặt của 3 axit trên có trong hỗn hợp.

III. Phương pháp chung :

Với loại bài tập phân biệt và nhận biết các chất ta sử dụng phương pháp chung là dùng các phản ứng đặc trưng của các chất để nhận ra chúng, cụ thể là những phản ứng gây ra các hiện tượng mà ta thấy được như : kết tủa dặc trưng, khí sinh ra có mùi dặc trưng.

Ví dụ : Cu(OH) ₂ : kết tủa xanh lam.

NH₃ : khí có mùi khai.

H₂S : khí có mùi trứng thối.

Cl₂ : khí có mùa vàng lục.

NO₂ : khí có màu nâu, mùi hắc.

Sử dụng các bảng nhận biết mà tôi sẽ trình bày ở phần phụ lục để làm các dạng bài tập nhận biết thường gặp như nhận biết riêng lẻ từng chất và nhận biết hỗn hợp, nhận biết với số hóa chất làm thuốc thử hạn chế , nhận biết các chất mà không được dùng thêm thuốc thử bên ngoài.

- Với dạng bài tập hạn chế thuốc thử phải tuân theo nguyên tắc : dùng thuốc thử mà đề bài đã cho nhận biết 1 trong các chất cần nhận biết, Sau đó dùng hóa chất vừa mới nhận biết để phân biệt ít nhất 1 trong các chất còn lại.

Ví dụ : Chỉ được dùng thêm 1 thuốc thử là kim loại , hãy nhận biết 4 lọ mất nhãn chứa 4 dung dịch sau : Na₂SO₄, HCl, Na₂CO₃ và Ba(NO₃)₂.

Học sinh có thể sử  dụng sắt để nhận biết HCl (có bọt khí thoát ra), sau đó dùng HCl để nhận biết Na₂CO₃ (có bọt khí thoát ra), rồi dùng Na₂CO₃ để nhận biết Ba(NO₃)₂ (có kết tủa trắng), chất còn lại là Na₂SO₄.

- Với dạng bài tập không dùng bất kì thuốc thử nào ta phải lập bảng để nhận biết

Ví dụ : Không dùng hóa chất nào khác, hãy nhận biết 3lọ mất nhãn chứa 3dung dịch sau : HCl, Na₂CO₃ và BaCl₂.

Học sinh có thể kẻ bảng sau :

	HCl	Na2CO3	BaCl2
HCl	-		-
Na2CO3		-
BaCl2	-		-

 

Dựa vào bảng kết quả ta có thể nhận biết HCl (1dấu hiệu sủi bọt khí), Na₂CO₃  (1 dấu hiệu sủi bọt khí, 1 dấu hiệu kết tủa) và BaCl₂ (1 dấu hiệu kết tủa).

Một số thuốc thử dành cho các hợp chất vô cơ :

Bảng 1: Một số thuốc thử thường dùng để nhận biết các chất :

Thuốc thử	Nhận biết chất	Hiện tượng
Nước	- Hầu hết kim loại mạnh(K, Ca, Na, Ba)	Tan, có khí H2 thoát ra.
	- Hầu hết oxit của kim loại mạnh(K2O, Na2O, BaO)	Tan, tạo dung dịch làm hồng phenolphtalein.
	- P2O5	Tan, tạo dung dịch làm đỏ giấy quỳ tím
Quỳ tím	- Axit(H2SO4, HCl…) - Kiềm(KOH, NaOH…)	- Quỳ tím hóa đỏ - Quỳ tím hóa xanh
Phenolphtalein (không màu)	- Kiềm(KOH, NaOH,…)	Làm hồng dung dịch phenoltalein.
Dung dịch bazơ tan (kiềm)	- Kim loại : Al, Zn - Al2O3, ZnO, Al(OH)3, Zn(OH)2.	- Tan, có khí H2 thoát ra. - Tan.
Dung dịch axit -HCl, H2SO4 loãng. -HNO3, H2SO4 đặc, nóng -HCl, H2SO4 loãng.   -H2SO4 loãng	- Muối cacbonat, sunfit, sunfua.	Tan, có khí thoát ra (CO2, SO2, H2S).
	- Kim loại đứng trước H2.	Tan, có khí H2 thoát ra.
	- Hầu hết kim loại.	Tan, có khí NO2, SO2, thoát ra.
	- CuO, Cu(OH)2.	Tan, tạo dung dịch có màu xanh.
	- Ba, BaO, muối Ba.	Tạo kết tủa trắng BaSO4.

 

Bảng 2 : Nhận biết một số oxit ở thể rắn.

Thuốc thử	Nhận biết chất	Hiện tượng
H2O	- K2O, Na2O, CaO, BaO. - P2O5.	- Tan, tạo dung dịch làm xanh giấy quỳ tím. - Tan, tạo dung dịch làm đỏ giấy quỳ tím.
Axit hoặc kiềm	Al2O3	Tạo dung dịch trong suốt.
dd axit(HCl, H2SO4)	CuO	Tạo dung dịch màu xanh.
dd HCl đun nóng	Ag2O	Tạo kết tủa AgCl màu trắng.
dd HF	SiO2.	Tan, tạo ra SiF4.
dd HCl đun nóng.	MnO2.	Tạo khí Cl2 màu vàng lục.

 

Bảng 3 : Nhận biết một số đơn chất ở thể rắn :

Thuốc thử	Nhận biết chất	Hiện tượng
H2O	K, Na, Ca, Ba	Tan, có khí H2 thoát ra.
dd kiềm (NaOH, Ba(OH)2.	Al, Zn	Tan, có khí H2 thoát ra.
HNO3 đậm đặc	Cu (đỏ)	Tan, tạo dd màu xanh, có khí màu nâu  (NO2) thoát ra.
HNO3, sau đó cho NaCl vào dung dịch	Ag	Tan, có khí màu nâu (NO2) thoát ra, tạo kết tủa trắng AgCl.
Hồ tinh bột	I2 (tím đen)	Hóa xanh
Đốt trong oxi không khí	S (vàng)	Khí SO2 thoát ra, mùi hắc.
Đốt cháy, cho sản phẩm hòa tan trong nước.	P (đỏ)	Tạo P2O5 tan trong nước, tạo dd làm quỳ tím hóa đỏ
Đốt cháy, cho sản phẩm lội qua nước vôi trong.	C (đen)	Tạo khí CO2 làm đục nước vôi trong.

 

Bảng 4 : Nhận biết các chất khí :

Thuốc thử	Nhận biết	Hiện tượng
dd KI và hồ tinh bột	Cl2	Không màu→xanh
dd Br2 hay dd KMnO4	SO2	Mất màu nâu đỏ (hay màu tím)
dd AgNO3	HCl	Kết tủa trắng
dd Pb(NO3)2	H2S	Kết tủa đen
Quỳ tím ẩm	NH3	Hóa xanh
HCl đậm đặc	NO	Tạo khói trắng
Không khí	NO2	Hóa nâu
Cu (đỏ)	O2	Hóa đen (CuO)
CuO (đen), t0	CO	Hóa đỏ
dd Ca(OH)2	CO2	Trong→đục
CuO (đen), t0	H2	Hóa đỏ (Cu)
CuSO4 khan	Hơi nước	Trắng→xanh

...

Trên đây là nội dung trích dẫn Các dạng bài tập định tính nhận biết các chất trong môn Hóa học Trường THCS An Lạc Thôn, để theo dõi nội dung đầy đủ, chi tiết vui lòng đăng nhập vào hệ thống hoc247.net chọn chức năng xem online hoặc tải về máy!

Ngoài ra các em học sinh có thể thử sức mình với hình thức thi trắc nghiệm online tại đây:

• Đề thi HK2 môn Hóa 9 năm 2018 - 2019 Trường THCS Hoằng Thành

Chúc các em học tập thật tốt!