Phân tích nghệ thuật ngôn từ trong bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca (Thanh Thảo)

2.1. Mở bài

  - Nhà thơ Thanh Thảo một nhà thơ luôn có những nỗ lực cách tân cho nền thơ ca hiện đại. Thơ ông là tiếng nói của những người tri thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống, đặc biệt là cách cảm nhận cuộc sống theo chiều sâu

  - Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm và ít nhiều mang màu sắc tượng trưng siêu thực

  - Lor-ca là một nhà cách tân nghệ thuật hiện đại. Tạo dựng hình ảnh Lor–ca,chuyển tải thông điệp tư tưởng - nghệ thuật của ông. Thanh Thảo đã sử dụng hệ thống ngôn từ nghệ thuật mới mẻ và hiện đại.

2.2. Thân bài

  - Nghệ thuật ngôn từ thể hiện trong bài thơ như giai điệu của một bản nhạc, có phần nhạc đệm của đàn ghi ta: chuỗi luyến láy trong bài thơ làm nên những tiếng ngân vang, những chùm hợp âm vĩ thanh.

a. Ngôn ngữ sử dụng là ngôn ngữ tượng trưng:

   + Ngôn ngữ diễn là âm thanh theo lối tượng trưng, làm cho người đọc liên tục chuyển đổi cảm giác: âm thanh vỡ thành màu sắc (tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta nâu; tiếng ghi ta lá xanh), thành hình khối (tiếng đàn bọt nước; tiếng ghi ta bọt nước vỡ tan), thành những ảnh động (tiếng ghi la ròng ròng máu chảy….)

b. Hình ảnh thơ mang màu sắc ý nghĩa tượng trưng:

   + Giọt nước mất vầng trăng, ném lá bùa vào xoáy nước; ném trái tim mình vào lặng yên...

   + Những màu sắc gắn với cảm xúc vào suy tưởng: áo choàng đỏ gắt, áo choàng bê bết đỏ, chiếc ghi ta màu bạc...

c. Xây dựng ngôn ngữ giàu sắc thái tư từ:

   + Các hình ảnh so sánh: Chàng đi như người mộng du: tiếng đàn như cỏ mọc hoang

   + Các hình ảnh nhân hoá: vầng trăng chếch choáng; giọt nước mắt vầng trăng.

   + Các hình ảnh ẩn dụ: Đường chỉ tay đã đứt; Dòng sông rộng vô cùng

2.3. Kết bài

  - Đánh giá được ảnh hưởng của Lor-ca đối với Thanh Thảo trong phong cách sáng tác, thấy được sự tiếp thu sáng tạo, mới mẻ và những đóng góp của nhà thơ Thanh Thảo đối với thơ hiện đại Việt Nam qua tiếng đàn ghi-ta của Lor-ca.

Đề bài: Phân tích nghệ thuật ngôn từ trong bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca - Thanh Thảo

Gợi ý làm bài

Thanh thảo là nhà thơ xuất sắc với nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc được thể hiện trong tác phẩm, một trong những tác phẩm để lại cho ông nhiều tên tuổi nhất đó là tác phẩm Đàn ghi ta của Lorca.

Hình ảnh thơ được thể hiện trong tác phẩm với những nét nghệ thuật độc đáo, như hình ảnh tiếng đàn bọt nước, những vầng trăng chếch choáng, hình ảnh của tiếng yên ngựa mỏi mòn, đến cả hình ảnh chiếc áo choàng đỏ gắt. Tất cả những hình ảnh thơ đều được thể hiện một cách sinh động nhất, hình ảnh sự vật đó là vầng trăng, hình ảnh về màu sắc, màu đỏ của chiếc áo choàng, đến những trạng thái choáng váng của tâm hồn, hình ảnh chếch choáng của vầng trăng, tâm trạng bâng qua.

Hình ảnh thơ trong bài thơ mang tính siêu thực, tượng trưng, những hình ảnh thơ thể hiện sự choáng váng, những hình ảnh nhẹ nhàng, nhưng lại mang ý nghĩa to lớn thể hiện nỗi cô đơn, buồn thảm của người nghệ sĩ, hình ảnh hoán dụ thể hiện một nỗi cô đơn, không ai thương tiếc khi " không ai chôn cất tiếng đàn". ở đây nó cũng ở trong tình trạng choáng váng, cô đơn, lãng long, hình ảnh nghệ thuật thơ, nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm mang tính biểu tượng và siêu thực.

Hình ảnh biểu tượng nói về số phận bất hạnh của nhân vật , hình ảnh tiếng đàn đó là nói về số phận của người nghệ sĩ, những hình ảnh của ánh trăng đó lại là hình ảnh của sự hòa bình, sự tự do, tất cả đang hòa trộn để nói về hai cung bậc riêng, độc lập của hai số phận, số phận lẻ loi. Tiếng đàn không chỉ là một công cụ của người phụ nữ mà nó còn là hình ảnh để nói về những cảm xúc trong tâm hồn của tác giả, lúc vui mừng, khi tròn bọt nước, khi lại vỡ tan... Sự vỡ tan đó đang thể hiện sự vỡ trong niềm tuyệt vọng, những đau thương, chóng váng trong tâm hồn.

Hình ảnh biểu tượng đó như đang nói về những cảm xúc trong tâm hồn, nghệ thuật ngôn từ giản dị, nhưng lại mang ý nghĩa biểu trưng to lớn, nó vỡ tan trong tiếng đàn của người nghệ sĩ, choáng váng trong tâm hồn, mơ mộng, làm sáo rỗng tâm hồn của người thi sĩ. Hàng loạt các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm, đó là những hình ảnh tượng trưng, mang lại một cung bậc riêng, so sánh, nhân hóa, hay cả phép tượng trưng cũng được thể hiện sâu sắc trong tác phẩm, hình ảnh so sánh" chàng đi như người mộng du", hay nhân hóa hình ảnh vầng trăng biết chếch choáng, mang tâm trạng của con người.

Hàng ngàn những phép tượng trưng được thể hiện trong tác phẩm, phép biểu trưng để nói về vầng trăng choáng váng, vầng trăng của những nỗi cô đơn đang vây kín lấy tâm hồn của những người nghệ sĩ, đó là vầng trăng của tình người, vầng trăng của những nỗi cô đơn, vầng trăng thể hiện một cái nhìn tự do, niềm khao khát hạnh phúc. Với sự cách tân sâu sắc về nghệ thuật Thanh Thảo đã đóng góp cho nền văn học những tác phẩm có giá trị to lớn, nó mang nhiều ý nghĩa biểu trưng sâu sắc, hình ảnh của những nỗi cô đơn, sự choáng váng trong tâm hồn, và cả những nỗi khao khát có được một số phận.

Hình ảnh đường chỉ tay đã đứt cũng là một biện pháp ẩn dụ để nói về sự bất hạnh của người nghệ sĩ, hẩm hiu trong cuộc đời, mang trong mình những nỗi khổ đau, riêng biệt và xót xa đến tận cùng, nỗi cô đơn đó đang bủa vây chìm đắm và in sâu vào số phận của nhân vật.

Tất cả những hình ảnh biểu tượng, những đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm đều mang ý nghĩa biểu tượng để nói về số phận, đó là số phận hẩm hiu, số phận bất hạnh của cuộc sống, của thân phận những người nghệ sĩ, đó là nỗi đau, sự cô đơn, những nỗi bất hạnh trong cuộc sống. Với sự cách tân mới mẻ, tác phẩm đã để lại những day dứt về số phận của những người nghệ sĩ, khi cuộc đời chỉ ngắn ngủi biết bao. Những biểu trưng đó đều khắc họa để nói về cuộc đời, số phận của con người. Những con người có số phận hẩm hiu, những người nghệ sĩ phải chịu cuộc đời cay đắng, số phận ngắn ngủi, bất hạnh.

Ở tác phẩm, tác giả thật xuất sắc khi sử dụng những hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng ẩn dụ để nói về cuộc đời của những người bạc mệnh, những tài năng, những nghệ thuật đang dần bị chôn vùi. Nó tạo nên một khối vuông rô bích cho tác phẩm, gợi ra rất nhiều suy tư cho người đọc, nó không chỉ là nghệ thuật tiêu biểu của thể thơ Thanh Thảo, mà nó còn để lại cho nền văn học một trong những tác phẩm có giá trị, đó là những tác phẩm lớn, để lại cho người đọc nhiều suy tư, trải nghiệm, cũng như những giá trị lớn của tác phẩm.

Hình ảnh của cả bài thơ đã để lại cho người đọc nhiều cảm xúc, đó là những hình ảnh tượng trưng, ẩn dụ cho nội dung mà tác giả muốn thể hiện trong tác phẩm.

Thanh Thảo là nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ, ông có nhiều đóng góp to lớn cho nền văn học Việt Nam hiện đại với một phong cách thơ sáng tạo độc đáo. Nghệ thuật thơ ông là sự hòa quyện giữa chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng và những nét đẹp trong văn học truyền thống tạo nên một phong cách Thanh Thảo rất riêng, nổi bật hẳn trong một loạt các nhà thơ cùng thời. Trong sáng tác của mình ông luôn cố gắng tạo ra những sáng tạo, những khoảng trống, khoảng mờ, cùng nhưng chi tiết có sức ám ảnh lớn để kích thích tư duy và liên tưởng của độc giả. Trong Đàn ghi ta của Lor-ca phong cách thơ của Thanh Thảo đã được thể hiện một cách khá hoàn thiện với nhiều chi tiết nghệ thuật đặc sắc.

Đặc sắc nghệ thuật của Đàn ghi ta của Lor-ca trước hết là đến từ những trải nghiệm về một phong cách thơ ca mới với những hình ảnh thơ theo chủ nghĩa tượng trưng, siêu thực, khó hiểu nhưng giàu ý nghĩa. Khởi đầu với hình ảnh "tiếng đàn bọt nước", đó là một hình ảnh so sánh có vẻ lạ, trong văn học cổ điển các văn nhân thi sĩ thường so sánh tiếng đàn với tiếng nước chảy thể hiện sự thanh khiết, tao nhã, thì đến Thanh Thảo ông lại có sự kết hợp Đông-Tây đầy đặc sắc. "Tiếng đàn bọt nước" là một hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng, vừa thể hiện tài năng của Lor-ca, thông qua hình ảnh tiếng đàn xinh đẹp, thánh thót, thế nhưng đó cũng chính là những dự báo đầy đau xót về số phận của người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh. Cuộc đời Lor-ca tựa như pháo hoa chóng tàn, từng rất rực rỡ và xinh đẹp thế nhưng lại nhanh chóng vụt tắt để lại nhiều nuối tiếc, cũng như chính chính tiếng đàn, thanh mảnh, trong suốt nhưng cũng như những bọt nước lăn tròn, sớm vỡ tan. Hình ảnh "chiếc áo choàng đỏ gắt" lại là tượng trưng về dáng vẻ của một người anh hùng dũng cảm, chiến đấu hết mình, đồng thời cũng là biểu tượng cho nền văn hóa của xứ sở Tây Ban Nha xinh đẹp. Như vậy gộp chung lại, thì Lor-ca chiến đấu hăng hái tựa như một nghệ sĩ đấu bò để bảo vệ chính quê hương, đấu tranh giành lấy quyền tự do cho nhân dân, đó là một hình ảnh đẹp và kiêu hùng về người nghệ sĩ trong thơ Thanh Thảo. Tuy mạnh mẽ và kiêu hùng như thế, nhưng cũng có những lúc người nghệ sĩ cảm thấy chán chường mệt mỏi, ánh mắt cũng có những lúc lay động, hình ảnh siêu thực "vầng trăng chếnh choáng" đã xuất sắc lột tả được những cảm giác ấy. "Chếnh choáng" là một từ lạ, gắn với hình ảnh vĩ đại của thiên nhiên là vầng trăng lại càng mơ hồ và khó hiểu hơn, thế nhưng ngẫm kỹ người ta mới chợt hiểu rằng, trong đôi mắt của người anh hùng, trong bước chân rệu rã và mỏi mệt, trong cảm giác cô đơn và chán chường thì dường như mọi thứ đều như bị dịch chuyển, mơ hồ không rõ nét.

Cũng là một hình ảnh mang tính tượng trưng nhưng "áo choàng bê bết đỏ" lại đem đến những cảm giác ám ảnh không thôi, đó là bi kịch của người anh hùng dũng cảm chiến đấu trong cô đơn rồi bị ám hại một cách đau đớn. Đó là cái chết đầy bi thương, máu nhuộm áo choàng, nhuộm cả những khao khát đấu tranh vì nền độc lập, tự do của quê hương. Tương tự hình ảnh tiếng đàn ghi ta với những sắc thái khác nhau "Tiếng ghi ta nâu/ tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy/tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan/tiếng ghi-ta ròng ròng máu chảy" cũng đưa độc giả đến những suy tư, những liên tưởng xung quanh cái chết của Lor-ca và cuộc đời tài hoa bạc mệnh của người nghệ sĩ anh hùng thông qua hình tượng tiếng đàn.

Một hình ảnh siêu thực khác, có vai trò quan trọng nhấn mạnh tầm vóc của Lor-ca và cái chết đầy bi thảm của ông ấy là "giọt nước mắt vầng trăng/long lanh trong đáy giếng". Đôi lúc người ta nói thơ Lor-ca quá sáng tạo, quá tượng trưng khiến độc giả khó có thể cảm nhận, tôi nghĩ có lẽ đúng, bởi thơ ông cần một sự xâu chuỗi và am hiểu rộng, như trong hình ảnh trên cũng vậy. Đâu phải ai cũng rõ rằng Lor-ca bị bắn chết và xác ông bị lũ phát xít độc tài vứt vào một cái giếng hoang, một kết cục bi thảm, cô đơn và lạnh lẽo của người anh hùng vĩ đại. Để hình tượng hóa và giảm bớt những đau đớn trước sự hy sinh ấy, Thanh Thảo đã chọn một hình ảnh vô cùng siêu thực "giọt nước mắt vầng trăng", đó là hình ảnh đẹp, tượng trưng cho lòng thương xót to lớn của tác giả, cũng như của toàn nhân loại đối với cái chết của Lor-ca. Một cái chết mà đến thiên nhiên vĩ đại cũng phải xót thương, nhỏ giọt lệ quý giá phủ lên tấm thân người anh hùng, càng để an ủi rằng, Lor-ca không cô đơn, sự hy sinh của ông đã được trời đất chứng giám.

Thêm vào đó đặc sắc nghệ thuật của Đàn ghi ta của Lor-ca còn nằm ở lối thơ tự do, không hè theo một hình thức nào cả, điều đó dễ dàng tạo điều kiện cho tác giả được thể hiện những cảm xúc của mình, lúc ngưỡng mộ, lúc đau đớn xót xa, lúc lại lâm vào khoảng trắng suy tư rộng lớn. Bài thơ còn có kết cấu đứt đoạn, chỗ thì liền mạch như tự sự, chỗ lại ngắt quãng như đang nức nở, khiến độc giả nhiều lần phải không ngừng tư duy về ý thơ và mạch cảm xúc có phần "nhảy cóc" của tác giả. m điệu của bài thơ xen lẫn những tiếng đàn "li-la li-la li-la" mang đến âm hưởng cổ điển, suy tư và có phần lãng mạn, bi thương.

Đàn ghi ta của Lor-ca là một sáng tạo độc đáo, là đại diện xuất sắc nhất cho phong cách thơ sáng tạo mang đậm màu sắc chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng của Thanh Thảo. Đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm nằm ở những hình ảnh đầy sáng tạo, đôi phần khó hiểu vì vượt ra khỏi những quy chuẩn thông thường, mạch cảm xúc tác giả trong thơ là sự ngắt quãng, xen nhiều khoảng không gian trống, chứa đựng nhiều suy tư, kích thích sự tư duy và liên tưởng của của độc giả.

----------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------