Chuyên đề Este - lipit ôn THPT QG môn Hóa học có lời giải

TÀI LIỆU ÔN THI THPT QUỐC GIA

CHUYÊN ĐỀ ESTE – LIPIT VÀ CHẤT GIẶT RỬA

 

A. LÝ THUYẾT ESTE

I. Định nghĩa

- Este là sản phẩm thu được khi thay thế nhóm OH trong axit cacboxylic bằng nhóm OR.

- Công thức tổng quát của một số loại este hay gặp:

    + Este no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2n+1COOC_mH_2m+1 hay C_xH_2xO₂ (n ≥ 0; m ≥ 1; x ≥ 2).

    + Este đơn chức: C_xH_yO₂ hoặc RCOOR’ (x ≥ 2; y ≥ 4; y chẵn; y ≤ 2x):

II. Danh pháp

1. Tên thay thế

Gốc Ancol + tên thay thế của axit (đổi đuôi ic thành đuôi at).

2. Tên thường

Gốc Ancol + tên thường của axit (đổi đuôi ic thành đuôi at)

IV. Tính chất hóa học

1. Phản ứng thủy phân

R_y(COO)_xyR’­_x + xyH₂O  \(\rightleftharpoons \) yR(COOH)_x + xR’(OH)_y

- Phản ứng thực hiện trong môi trường axit loãng và được đun nóng.

- Muốn tăng hiệu suất của phản ứng thủy phân este phải dùng dư nước và sử dụng chất xúc tác axit, đun nóng hỗn hợp phản ứng.

- Nếu ancol sinh ra không bền thì phản ứng xảy ra theo một chiều.

2. Phản ứng thủy phân trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

R_y(COO)_xyR’­_x + xyNaOH → yR(COONa)_x + xR’(OH)_y

- m_{chất rắn sau phản ứng} = m_muối + m_{kiềm dư}.

- Với este đơn chức: n_{este phản ứng} = n_{NaOHphản ứng} = n_muối  = n_ancol.

Các em có thể tải về hoặc xem Online để xem toàn bộ Chuyên đề este - lipit ôn thi THPT QG có lời giải chi tiết nhé!

B. LÍ THUYẾT LIPIT

1. Khái niệm 

     Là những HCHC có trong tế bào sống, không tan trong nước, nhưng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực.

2. Phân loại 

     Lipit gồm: chất béo, sáp, steroit và photpholipit.

     Chất béo là trieste của glixerol với các axit monocacboxylic có số chẵn C không phân nhánh (axit béo) gọi chung là triglixerit hay triaxylglixerol. Công thức chung là C₃H₅(OOCR)_3.

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM LÍ THUYẾT ESTE – LIPIT VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Câu 1: Chọn phát biểu sai:

A. Isoamyl axetat có mùi chuối.                               B. Metyl fomiat có mùi dứa.

C. Metyl fomiat có mùi tỏi.                                        D. Etyl fomiat ít tan trong nước.

Câu 2: Vinyl axetat phản ứng được với chất:

A. dd Br₂.                    B. Cu(OH)₂                              C. Na.                           D. AgNO₃/NH₃

Câu 3: Trong số các este sau, este có mùi chuối chín là:

A. isoamyl axetat.      B. amyl propionat.                 C. etyl fomiat              D. etyl axetat

Câu 4 : Chất béo là :

A. este của glixerol với các axit béo.

B. este của các axit béo với ancol etylic.

C. este của glixerol với axit nitric.

D. este của glixerol với axit axetic.

Các em có thể tải về hoặc xem Online để xem toàn bộ Chuyên đề este - lipit ôn thi THPT QG có lời giải chi tiết nhé!

Câu 8 : Phản ứng sau đây dùng để điều chế este của phenol là sai :

A. phenol tác dụng với axit axetic có xúc tác axit sunfuric đậm đặc.

B. phenol tác dụng với clorua axit.

C. phenol tác dụng với bromua axit.

D. phenol tác dụng với anhidric axit.

Câu 9 : Hãy chọn nhận định đúng :

A. Lipit là chất béo.

B. Lipit là tên gọi chung cho dầu mỡ động, thực vật.

C. Lipit là este của glixerol với các axit béo.

D. Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng hòa tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực. lipit bao gồm chất béo, sáp, sterit, photpholipit,…

 

ĐÁP ÁN CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM LÍ THUYẾT ESTE – LIPIT VÀ CHẤT GIẶT RỬA

1.B	2.A	3.A	4.A	5.A	6.D	7.D	8.A	9.D	10.D
11.D	12.D	13.D	14.C	15.D	16.B	17.B	18.D	19.C	20.B
21.D	22.B	23.D	24.A	25.B	26.B	27.B	28.B	29.C	30.D
31.B	32.D	33.D	34.C	35.B	36.A	37.C	38.C	39.A	40.B
41.D	42.A	43.C	44.C	45.B	46.C	47.D	48.A	49.B	50.B
51.C	52.B	53.A	54.B	55.A	56.B	57.C	58.B	59.D	60.A
61.C	62.C	63.B	64.C	65.A	66.C	67.B	68.C	69.D	70.B
71.A	72.B	73.B	74.C	75.A	76.A	77.C	78.C	79.B	80.B
81.D	82.D	83.C	84.B	85.C	86.D	87.A	88.C	89.C	90.A
91.D	92.A	93.C	94.B	95.C	96.D	97.D	98.D	99.B	100.B

 

PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP ESTE – LIPIT VÀ CHẤT GIẶT RỬA

DẠNG 1: PHẢN ỨNG XÀ PHÒNG HÓA ESTE

- Phản ứng thủy phân este trong môi trường kiềm (còn gọi là phản ứng xà phòng hóa) là phản ứng một chiều. 

- Tổng quát:

R_y(COO)_xyR’­_x + xyNaOH → yR(COONa)_x + xR’(OH)_y

Với este đơn chức: 

RCOOR’­ + NaOH → RCOONa + R’OH

- Đặc điểm của phản ứng xà phòng hoá:

m_{chất rắn sau phản ứng} = m_muối + m_{kiềm dư}

Với este đơn chức:

n_{este phản ứng}  = n_{NaOH phản ứng}  = n_muối  = n_ancol

* VÍ DỤ MINH HỌA:

Câu 1: Cho 0,3 mol hỗn hợp X gồm 2 este đơn chức tác dụng vừa đủ với 200 ml dung dịch NaOH 2M đun nóng, thu được hợp chất hữu cơ no mạch hở Y có phản ứng tráng bạc và 37,6 gam hỗn hợp muối hữu cơ. Đốt cháy hoàn toàn Y rồi cho sản phẩm hấp thụ hết vào bình chứa dung dịch nước vôi trong dư, thấy khối lượng bình tăng 24,8 gam. Khối lượng của X là

     A. 30,8 gam.                       B. 33.6 gam.                     C. 32,2 gam.                        D. 35,0 gam.

Hướng dẫn:

- Nhận thấy: n_X = 0,3 < n_NaOH = 0,4 Þ trong X có chứa 1 este của phenol (A) và este còn lại là (B)

Với  \(\left\{ \begin{array}{l} (A):\;RCOO{C_6}{H_4}R'\\ (B):{R_1}COOCH = CH{R_2} \end{array} \right. \to \left\{ \begin{array}{l} {n_A} + {n_B} = 0,3\\ 2{n_A} + {n_B} = 0,4 \end{array} \right. \to \left\{ \begin{array}{l} {n_A} = 0,1\\ {n_B} = 0,2 \end{array} \right. \Rightarrow \left\{ \begin{array}{l} {n_{{H_2}O}} = {n_A} = 0,1\\ {n_Y} = {n_B} = 0,2 \end{array} \right.\)

- Khi đốt cháy chất Y no, đơn chức, mạch hở (R₂CH₂CHO: 0,2 mol) luôn thu được  \({n_{C{O_2}}} = {n_{{H_2}O}}\)

\(44{n_{C{O_2}}} + 18{n_{{H_2}O}} = 24,8 \to {n_{C{O_2}}} = 0,4\;mol\) mà  \({C_Y} = \frac{{{n_{C{O_2}}}}}{{0,2}} = 2;Y: C{H_3}CHO\)

m_X = m_muối + m_Y +m_nước – m_NaOH = 32,2 gam 

DẠNG 2: PHẢN ỨNG CHÁY CỦA ESTE

*VÍ DỤ MINH HỌA:

Câu 2: Đốt cháy hoàn toàn 14,24 gam hỗn hợp X chứa 2 este đều no, đơn chức, mạch hở thu được CO₂ và H₂O có tổng khối lượng là 34,72 gam. Mặt khác đun nóng 14,24 gam X với dung dịch NaOH vừa đủ, thu được hỗn hợp Y chứa 2 ancol kế tiếp và hỗn hợp Z chứa 2 muối của 2 axit cacboxylic kế tiếp, trong đó có a gam muối A và b gam muối B (M_A < M_B). Tỉ lệ gần nhất của a : b là

            A. 0,6                          B. 1,25                                    C. 1,20                                    D. 1,50

Hướng dẫn:

- Khi đốt X chứa 2 este no, đơn chức, mạch hở thì ta luôn có:  

\({n_{{O_2}}} = \frac{{{m_{C{O_2} + {H_2}O}} - {m_X}}}{{32}} = 0,64\;mol \to {n_X} = \frac{{2{n_{C{O_2}}} + {n_{{H_2}O}} - 2{n_{{O_2}}}}}{2} = 0,2\;mol\)

- Ta có: \({C_X} = \frac{{0,56}}{{0,2}} = 2,8\). Vì khi cho X tác dụng với NaOH thu được 2 ancol kế tiếp và 2 muối của 2 axit cacboxylic kế tiếp nên 2 este trong X lần lượt là  

\(\left\{ \begin{array}{l} HCOOC{H_3}:x\;mol\\ C{H_3}COO{C_2}{H_5}:y\;mol \end{array} \right. \to \left\{ \begin{array}{l} x + y = 0,2\\ 2x + 4y = 0,56 \end{array} \right. \to \left\{ \begin{array}{l} x = 0,12\\ y = 0,08 \end{array} \right.\)

- Hỗn hợp muối Z gồm HCOONa (A): 0,12 mol và CH₃COONa (B): 0,08 mol ⇒a:b = 1,243

 

Trên đây chỉ trích một phần nội dung của Chuyên đề este - lipit ôn thi THPT QG có lời giải chi tiết môn Hóa học. Để xem toàn bộ nội dung đề kiểm tra các em vui lòng đăng nhập vào trang HỌC247.net để tải về máy tính.

Quý Thầy cô quan tâm có thể tham khảo thêm:

• Đề kiểm tra 15 phút Hóa 12 Chương Este - Lipit có đáp án
• Đề kiểm tra 45 phút Hóa 12 Chương Este Lipit và Cacbohidrat có đáp án

Hy vọng bộ đề này giúp các em học sinh lớp 12 ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong kì thi sắp tới. Chúc các em học tốt!

-- MOD HÓA HỌC247 (tổng hợp)--