Qua bài học các em thấy được nghệ thuật miêu tả chân dung nhân vật theo cách ước lệ trong đoạn trích, đồng thời cảm nhận được tư tưởng nhân văn của Nguyễn Du.
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
- Đề cao giá trị con người, nhân phẩm, tài năng, khát vọng, ý thức về thân phận cá nhân.
- Nguyễn Du trân trọng cái đẹp đồng thời lo lắng cho số phận của những người tài hoa nhan sắc. Qua đây thấy được tấm lòng nhân đạo bao la của địa thi hào Nguyễn Du.
1.2. Nghệ thuật
- Tác giả đã thành công ở bút pháp ước lệ, ẩn dụ, so sánh.
- Tả khái quát, tả chi tiết, cụ thể về nhân vật.
- Phương pháp đòn bẩy. Có sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và miêu tả.
2. Soạn bài Chị em Thúy Kiều
2.1. Soạn bài tóm tắt
Câu 1: Tìm kiểu kết cấu của đoạn thơ và nhận xét kết cấu ấy có liên quan như thế nào với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả?
- Văn bản được chia làm 3 phần:
- Phần 1 (4 câu đầu): Giới thiệu vẻ đẹp chung của hai chị em
- Phần 2 (4 câu tiếp theo): Vẻ đẹp của Thúy Vân
- Phần 3 (16 câu còn lại): Miêu tả chân dung của Thúy Kiều
- Đoạn thơ kết cấu chặt chẽ, phù hợp với trình tự miêu tả của nhân vật. Tác giả đi từ khái quát đến cụ thể.
Câu 2: Những hình tượng nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân? Qua những hình tượng ấy, em cảm nhận Thúy Vân có nét riêng về nhan sắc và tính cách như thế nào?
- Hình tượng ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp Thúy Vân (trăng, hoa, tuyết, ngọc, mây): khuôn trăng (Khuôn mặt tròn trịa như trăng rằm), hoa cười (nụ cười tươi tắn xinh đẹp), ngọc thốt (lời nói nhẹ, trong trẻo quý giá), mây thua nước tóc (mái tóc dài, dày, bóng mượt), tuyết nhường màu da (làn da trắng hơn cả tuyết).
- Thúy Vân có vẻ đẹp viên mãn, đầy đặn, hài hòa với thiên nhiên. Một vẻ đẹp dịu dàng, đoan trang, khuôn phép, nết na, thùy mị ⇒ dự báo cuộc đời bình lặng, suôn sẻ.
Câu 3: Khi gợi tả nhan sắc Thúy Kiều, tác giả cũng sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, theo em, có những quan điểm nào giống và khác so với tả Thúy Vân?
- Giống: lấy thiên nhiên làm chuẩn mực cho cái đẹp, hai vẻ đẹp đều đạt mức hoàn mĩ.
- Khác: Kiều không được tả từng đường nét khuôn mặt, nhưng lại đặc biệt gợi tả đôi mắt trong như nước mùa thu (Làn thu thủy). Vẻ đẹp của Kiêu sắc sảo, mặn mà, là tuyệt thế giai nhân. Thiên nhiên nhường với vẻ đẹp của Thúy Vân nhưng lại thua, hờn ghen với vẻ đẹp của Kiều.
Câu 4: Bên cạnh vẻ đẹp hình thức, tác giả còn nhấn mạnh những vẻ đẹp nào ở Thúy Kiều? Những vẻ đẹp ấy cho thấy Thúy Kiều là người như thế nào?
- Bên cạnh vẻ đẹp hình thức, nhan sắc, Nguyễn Du còn nhấn mạnh vẻ đẹp tài năng, tâm hồn của Kiều: cầm – kì – thi – họa.
- Nhấn mạnh tài đánh đàn của Thúy Kiều.
Câu 5: Người ta thường nói: Sắc đẹp của Thúy Vân “Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da” còn Thúy Kiều “Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh” là sự dự báo số phận của hai người. Theo em có đúng không? Tại sao lại như vậy?
- Những nét riêng về tài và sắc của Thúy Kiều gợi ra những dự cảm về số phận: nghiệt ngã, éo le.
- Sắc đẹp của Thúy Vân lại được miêu tả với sự “thua”, “nhường”: cuộc đời sẽ suôn sẻ hơn.
Câu 6: Trong hai bức chân dung Thúy Vân và Thúy Kiều, em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn? Vì sao?
- Bức chân dung Thúy Kiều nổi bật hơn. Điều này phù hợp với dụng ý nghệ thuật của tác giả khi sáng tạo Truyện Kiều: dùng Vân để tô nền bật lên vẻ đẹp của Kiều, có 4 câu thơ để tả Vân nhưng có tới 16 câu tả Kiều. Đồng thời vẻ đẹp của Kiều không chỉ ở nhan sắc mà còn ở tài năng.
2.2. Soạn bài chi tiết
Câu 1: Tìm hiểu kết cấu của đoạn thơ và nhận xét kết cấu ấy có liên quan như thế nào với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả?
- Đoạn trích chia làm 3 phần
- Phần 1: Bốn câu thơ đầu: Giới thiệu về khái quát về hai chị em Thúy Kiều.
- Phần 2: Bốn câu thơ tiếp: Vẻ đẹp của Thúy Vân.
- Phần 3: Mười sáu câu thơ còn lại: Vẻ đẹp của Thúy Kiều.
- Đoạn thơ kết cấu chặt chẽ, phù hợp với trình tự miêu tả của nhân vật. Tác giả đi từ khái quát đến cụ thể.
Câu 2. Những hình tượng nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân? Qua những hình tượng ấy, em cảm nhận Thúy Vân có nét riêng về nhan sắc và tính cách như thế nào?
- Nét riêng về nhan sắc và tính cách của Thúy Vân được gợi tả bằng các hình ảnh ước lệ (trăng, cười, ngọc, mây, tuyết).
- Vẻ đẹp của Thúy Vân được gợi tả là Về nhan sắc:vẻ đẹp sang trọng, quý phái, đầy đặn, nở nang. Về tính cách: đoan trang, trung thực, phúc hậu.
- Đó là cẻ đẹp phúc hậu, quý phái của người thiếu nữ. Vẻ đẹp tạo sự hòa hợp giữa thiên nhiên vạn vật xung quanh.
- Hình ảnh chân dung, tính cách còn có tác dụng gợi tả số phận: cuộc đời bình lặng, yên ổn.
Câu 3. Khi gợi tả nhan sắc Thúy Kiều, tác giả cũng sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, theo em, có những quan điểm nào giống và khác so với tả Thúy Vân?
- Nhan sắc của Thúy Kiều được gợi tả bằng các hình ảnh mang tính ước lệ: thu thủy, xuân sơn, hoa, liễu. Vẻ riêng của Thúy Kiều được nói “sắc sảo” và “mặn mà” vừa gợi tả nhan sắc, vừa gợi tả tính cách, tài trí.
- Qua những hình ảnh đậm màu sắc tượng trưng, ước lệ, ta thấy Kiều có vẻ đẹp của giai nhân tuyệt thế. Đặc biệt là việc gợi tả vẻ đẹp của đôi mắt: “làn thu thủy”, "nét xuân sơn": đôi mắt trong sáng như nước mùa thu, gợi vẻ lanh lợi, sắc sảo hơn người.
Câu 4. Bên cạnh vẻ đẹp về hình thức, tác giả còn nhấn mạnh những vẻ đẹp nào ở Thúy Kiều? Những vẻ đẹp ấy cho thấy Thúy Kiều là người như thế nào?
- Bên cạnh vẻ đẹp hình thức, nhan sắc, tác giả còn nhấn mạnh vẻ đẹp tài năng, tâm hồn của Kiều. Ở Kiều hội tụ đầy đủ mọi tài năng: cầm - kì - thi - họa.
- Tác giả nhấn mạnh tài đánh đàn của Kiều "Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm một trương" và gợi tả về tính cách đa sầu, đa cảm của Kiều qua khúc nhạc một thiên “bạc mệnh”.
Câu 5. Người ta thường nói: Sắc đẹp của Thúy Vân "Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da", còn Thúy Kiều "Hoa ghen thua thắm liễu hờn kén xanh" là sự dự báo số phận của hai người. Theo em có đúng không? Tại sao lại như vậy?
- Những nét riêng về tài và sắc của Thúy Kiều gợi ra những dự cảm về số phận, một số phận nghiệt ngã, éo le.
- Sắc đẹp của Thúy Vân “Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”, còn sắc đẹp của Thúy Kiều “Hoa ghen đua thắm, liễu hờn kém xanh” là sự dự báo số phận của hai người là có cơ sở.
- Vì Kiều làm cho tạo hóa phải ghen ghét, các vẻ đẹp trong tựu nhiên phải đối kị "hoa ghen", "Liễu hờn".
Câu 6. Trong hai bức chân dung Thúy Vân và Thúy Kiều, em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn? Vì sao?
- Bức chân dung Thúy Kiều nổi bật hơn. Điều này phù hợp với dụng ý nghệ thuật của tác giả khi sáng tạo Truyện Kiều.
- Toàn bộ tác phẩm tập trung xoay quanh câu chuyện về cuộc đời đầy đau khổ của nàng Kiều.
- Chân dung của Thúy Vân được miêu tả để làm nền, tạo vẻ nổi bật cảu Thúy Kiều sau đó. Nguyễn Du dành 4 câu thơ để tả Thúy Vân nhưng khi tả Thúy Kiều ông đã dành tới 12 câu.
- Vẻ đẹp của Kiều là cả nhan sắc, tài năng và tâm hồn.
3. Một số bài văn mẫu về đoạn trích Chị em Thúy Kiều
Một trong những tác phẩm nổi bật nhất của đại thi hào Nguyễn Du là Truyện Kiều, được sáng tác dựa trên một cốt của tiểu thuyết “ Kim Vân Kiều Truyện” của Trung Quốc nhưng Truyện Kiều lại mang một nét độc đáo sáng tạo riêng của tác giả. Để dễ dàng triển khai được bài văn viết về đoạn trích này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
4. Hỏi đáp về đoạn trích Chị em Thúy Kiều
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
-
Tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du qua cách miêu tả hai chị em Thúy Kiều
nêu tấm lòng nhân đạo của nguyễn du qua cách miêu tả thúy vân và thúy kiều
-
Hướng dẫn soạn Chị em Thúy Kiều
Hướng dẫn soạn bài " Chị em Thúy Kiều " - Trích "Truyện Kiều" - Nguyễn Du - Văn lớp 9
