-
Câu hỏi:
Khái lược về phép biện chứng duy vật?
Lời giải tham khảo:
Trong lịch sử phát triển của triết học từ thời cổ đại đến nay, vấn đề tồn tại của các sự vật, hiện tượng luôn được quan tâm và cần làm sáng tỏ. Các sự vật, hiện tượng xung quanh ta và ngay cả bản thân chúng ta tồn tại trong mối liên hệ qua lại, quy định, chuyển hoá lẫn nhau hay tồn tại tách rời, biệt lập nhau? Các sự vật, hiện tượng luôn vận động, phát triển hay tồn tại trong trạng thái đứng im, không vận động? Có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này, nhưng suy đến cùng đều quy về hai quan điểm chính đối lập nhau là siêu hình và biện chứng.
- Định nghĩa. Theo Ph.Ăngghen, “Phép biện chứng là khoa học về sự liên hệ phổ biến”, “(...) là môn khoa học về những quy luật phổ biến của sự vận động và sự phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy”. Theo V.I.Lênin, “Phép biện chứng, tức là học thuyết về sự phát triển, dưới hình thức hoàn bị nhất, sâu sắc nhất và không phiến diện, học thuyết về tính tương đối của nhận thức của con người phản ánh vật chất luôn luôn phát triển không ngừng”. Hồ Chí Minh đánh giá “Chủ nghĩa Mác có ưu điểm là phương pháp làm việc biện chứng”. Có thể hiểu phép biện chứng duy vật là khoa học về mối liên hệ phổ biến; về những quy luật chung nhất của sự vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy.
- Nội dung của phép biện chứng duy vật hết sức phong phú, phù hợp với đối tượng nghiên cứu là sự vận động, phát triển của các sự vật, hiện tượng trong cả ba lĩnh vực tự nhiên, xã hội, tư duy và từ trong những lĩnh vực ấy rút ra được những quy luật của mình. Nội dung của phép biện chứng duy vật gồm hai nguyên lý, sáu cặp phạm trù và ba quy luật cơ bản. Sự phân biệt giữa các nguyên lý với các cặp phạm trù, quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật càng làm rõ ý nghĩa cụ thể của chúng. Hai nguyên lý khái quát tính biện chứng chung nhất của thế giới; các cặp phạm trù phản ánh sự tác động biện chứng giữa các mặt của sự vật, hiện tượng, chúng là những mối liên hệ có tính quy luật trong từng cặp; còn các quy luật là lý luận nghiên cứu các mối liên hệ và khuynh hướng phát triển trong thế giới sự vật, hiện tượng để chỉ ra nguồn gốc, cách thức, xu hướng của sự vận động, phát triển. Điều này nói lên những khía cạnh phong phú của sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.
- Phép biện chứng có vai trò phương pháp và phương pháp luận đối với hoạt động nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng của con người.
CÂU HỎI KHÁC
- Chủ nghĩa Mác-Lênin và ba bộ phận lý luận cấu thành của nó?
- Sự khác nhau tương đối và sự thống nhất giữa ba bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác-Lênin?
- Những điều kiện, tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa Mác?
- Tại sao chúng ta gọi chủ nghĩa Mác là chủ nghĩa Mác-Lênin?
- Chủ nghĩa Mác-Lênin với phong trào cách mạng thế giới?
- Mục đích và yêu cầu của việc học tập, nghiên cứu môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin?
- Vấn đề cơ bản của triết học?
- Bản chất, nội dung của chủ nghĩa duy vật biện chứng?
- Khái lược về vai trò (chức năng) thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng?
- Định nghĩa, nội dung và ý nghĩa định nghĩa vật chất của V.I. Lênin?
- Phương thức, hình thức tồn tại của vật chất?
- Tính thống nhất vật chất của thế giới?
- Nguồn gốc của ý thức?
- Bản chất của ý thức?
- Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ giữa vật chất với ý thức?
- Tại sao nói siêu hình và biện chứng là hai mặt đối lập của phương pháp tư duy?
- Khái lược về phép biện chứng duy vật?
- Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến của phép biện chứng duy vật? ý nghĩa phương pháp luận được rút ra từ nội dung nguyên lý này?
- Nguyên lý về sự phát triển của phép biện chứng duy vật?
- Cặp phạm trù cái riêng, cái chung của phép biện chứng duy vật?
- Cặp phạm trù nội dung-hình thức của phép biện chứng duy vật?
- Cặp phạm trù tất nhiên-ngẫu nhiên của phép biện chứng duy vật?
- Tại sao nói quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập nêu nguồn gốc, động lực vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng?
- Tại sao nói quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại nêu cách thức, tính chất phát triển của sự vật, hiện tượng?
- Tại sao nói quy luật phủ định của phủ định nêu khuynh hướng và kết quả phát triển của sự vật, hiện tượng?
- Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức?
- Con đường biện chứng của nhận thức chân lý?
- Tồn tại xã hội, ý thức xã hội và mối quan hệ biện chứng giữa chúng?
- Sản xuất vật chất và vai trò của nó đối với sự tồn tại, phát triển của xã hội?
- Phân tích nội dung quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất?
- Phân tích nội dung mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng với kiến trúc thượng tầng?
- Hình thái kinh tế -xã hội?
- Giai cấp và đấu tranh giai cấp?
- Cách mạng xã hội?
- Vấn đề con người trong chủ nghĩa Mác-Lênin?