Thuyết minh truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh

2.1. Mở bài`

- Giới thiệu tác phẩm Tôi đi học.

2.2. Thân bài

a. Tác giả:

- Thanh Tịnh (1911-1988), tên thật là Trần Văn Ninh, quê gốc ở tại xóm Gia Lạc, ven bờ sông Hương, vùng ngoại ô Huế.

- Ông trải qua các nghề nghiệp khác nhau từ làm việc ở sở tư, đi dạy, rồi cộng tác với một loạt các tờ báo. Ông hăng hái sáng tác nhiều các tác phẩm thơ văn khác nhau, để lại một số lượng lớn các sáng tác cả trước và sau cách mạng.

- Thanh Tịnh là một người rất yêu thích văn chương, đặc biệt là văn học Pháp, điều đó đã góp phần hình thành nên phong cách văn chương của ông, với vẻ đẹp đằm thắm, trong trẻo, và những tình cảm êm dịu, đậm nét lãng mạn.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của Thanh Tịnh phải kể đến các truyện ngắn: Hận chiến trường, Quê mẹ, Tôi đi học, Chị và em, Con so về nhà mẹ, Ngậm ngải tìm trầm,... các bài thơ: Tơ trời với tơ lòng, Vì đàn câm tiếng, Muôn bến, Rồi một hôm,...

b. Tác phẩm:

- Truyện ngắn Tôi đi học được in trong tập Quê mẹ được xuất bản vào năm 1941, kể lại một cách tinh tế và sâu lắng những xúc cảm của nhân vật "tôi" trong buổi tựu trường đầu tiên.

- Bố cục:

+ Phần 1 từ đầu đến "...lướt ngang trên ngọn núi" là tâm trạng cảm xúc biến chuyển của nhân vật trên con đường từ nhà tới trường.

+ Phần 2 tiếp theo cho đến "...tôi không muốn xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết" là những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật khi đã đứng giữa sân trường.

+ Phần còn lại chính là những cảm nhận của nhân vật "tôi" về lớp học đầu tiên khi bắt đầu tiết học, được gặp gỡ những người lớn trong ngôi trường mới.

- Nội dung:

+ Truyện ngắn Tôi đi học kể về những xúc cảm, sự quan sát chủ quan của nhân vật "tôi" trong suốt quãng đường di chuyển từ nhà tới trường.

+ Nhân vật tôi được mẹ đưa tới trường, con đường vốn thân quen đã đi qua biết bao nhiêu bận thế nhưng ngày hôm nay nhân vật bỗng thấy lạ bởi nỗi "hôm nay tôi đi học".

+ Lòng cậu bé rộn lên những cảm xúc nôn nao khó tả, bộ quần áo mới khiến cậu trở nên trang trọng và đứng đắn, nhân vật tôi cố ôm thật chắc sách vở, đồng thời cũng muốn cầm thêm cả bút thước cho thật giống với những cô cậu học sinh khác, trong sự bỡ ngỡ và lúng túng.

+ Khi đã bước chân vào tới sân trường Mỹ Lý đợi nghe gọi tên và lớp học, ngôi trường trong tầm mắt cậu bé mang một không khí trang trọng và rộn ràng, còn bản thân cậu đứng trước những quang cảnh xa lạ ấy bỗng đâm ra lo sợ vẩn vơ.

+ Khi phải chia tay mẹ để bước vào lớp chuẩn bị cho buổi học đầu tiên, nhân vật tôi bỗng quay lại úp vào lòng mẹ bật khóc nức nở.

+ Đến khi đã yên vị trong lớp, nhân vật "tôi" bắt đầu quên đi những cái bỡ ngỡ xa lạ, bắt đầu tập làm quen tìm tòi, nhìn ngắm bàn ghế, quan sát bạn học, rồi bỗng dưng không hề cảm thấy xa lạ mà cảm thấy quyến luyến lạ kỳ.

=> Nhân vật "tôi" đã bắt đầu một buổi học với những cảm xúc thật chân thật, tự nhiên và sinh động hấp dẫn.

- Sự xuất hiện của các nhân vật như ông đốc, thầy giáo chủ nhiệm với sự hiền từ, kiên nhẫn dịu dàng cho chúng ta những cảm nhận tốt đẹp về những người lái đò tận tụy.

- Hình ảnh các bậc phụ huynh, đặc biệt là bóng dáng người mẹ của nhân vật "tôi" là biểu trưng cho những tình cảm gia đình đằm thắm dịu dàng, ý thức được tầm quan trọng của nền giáo dục đối với con cái.

2.3. Kết bài

Khái quát giá trị tác phẩm

Đề bài: Thuyết minh truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh

Gợi ý làm bài

“Hàng năm, cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường…”, những câu văn ấy của Thanh Tịnh đã xuất hiện trên văn đàn Việt Nam hơn sáu mươi năm rồi! Thế nhưng “Tôi đi học” vẫn là một trong những áng văn gợi cảm, trong trẻo đầy chất thơ của văn xuôi quốc ngữ Việt Nam. Không những thế, tác phẩm còn in đậm dấu ấn của Thanh Tịnh – một phong cách trữ tình nhẹ nhàng, nhiều mơ mộng và trong sáng.

Dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong truyện vẫn ắp đầy trong tâm trí ta những nét thơ dại đáng yêu của trẻ thơ trong buổi đầu đến lớp. Trong chúng ta ai cũng đã từng trải qua ngày tháng đầu tiên của tuổi học trò. Với Thanh Tịnh, trường làng Mỹ Lí là một mảng ký ức nhiều lần từng trở đi trở lại trong những trang viết của ông. Câu chuyện “tôi đi học” rất đơn giản, nhưng làm xúc động tất cả những ai từng cắp sách đến trường. Giọng kể chuyện bằng lối xưng hô trực tiếp “tôi” của nhà văn tạo cảm giác gần gũi chân thực, như một bản tự thuật tâm trạng mà dường như mỗi người chúng ta đều nhận ra mình trong đó. Nhà văn đã dẫn dắt chúng ta vào không gian êm đềm của mùa thu, trong khung cảnh một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, để trở về trên con đường làng dài và hẹp, để được sống lại cảm giác của một cậu bé ngây thơ nép mình bên mẹ, chập chững những bước chân đầu tiên đến trường.

Cảm nhận về sự thay đổi không gian đã khắc ghi đậm nét. Bởi, ở chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học. Chắc chắn, đó cũng là cảm giác của tất cả những ai đã, đang và từng đi học. Hình ảnh ấy thật gần gũi với chúng ta, giống như lời một câu hát ta đã từng quen thuộc “hôm nay em đến trường, mẹ dắt tay từng bước” (lời bài hát Đi học của Minh Chính - Bùi Đình Thảo). Cảm giác của cậu bé như một con chim non vừa rời tổ, đang ngập ngừng những sải cánh đầu tiên, có chút chơi vơi nhưng thích thú. Thật thú vị biết bao khi ta cùng chia sẻ khoảnh khắc được cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn của cậu bé. Cảm giác ấy thực ra đã bắt đầu từ sự thay đổi đầu tiên mà cậu bé rất hãnh diện vì đi học “oai” hơn nhiều với những trò thả diều hay ra đồng nô đùa, dù rằng cậu vẫn có thể rất thèm được như thằng Quý, thằng Sơn để được tự do bay nhảy. Bởi lẽ đi học là được tiếp xúc với cả một thế giới những điều mới lạ: Quần áo mới, sách vở mới, thậm chí oai hơn là được cầm …bút thước mà không để lộ vẻ khó khăn gì hết. Bởi chưa là người thạo nên cậu bé phải ganh tị và thèm muốn được như chúng bạn. Trường học quả là một thế giới tôn nghiêm khiến cho cậu bé phải lo sợ vẩn vơ khi ngắm nhìn và bước chân vào cái nơi vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hoà Ấp. Cái – đình – làng là nơi chỉ dành cho quan viên chức sắc, những người lớn mới được vào. Trường Mỹ Lí có lẽ chỉ dành cho người thạo, còn một cậu bé bước vào sẽ bị choáng ngợp trước vẻ oai nghiêm của nó, nên cảm giác hồi hộp là điều không tránh khỏi. Cảm giác được thấy mình trở nên quan trọng hơn cũng khiến cậu trở nên lúng túng. Không phải chỉ có cậu, mà đó cũng là tâm trạng chung của các cậu trò nhỏ: “Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ.”. Thật thú vị khi ta được biết cảm giác thèm vụng và ước ao thầm được như những người học trò cũ. Có lẽ khi nhớ lại ngày đầu đi học ấy, nhà văn vẫn chưa hề quen những bước chân run run buổi đầu đời, như lần đầu tiên khám phá ra một thế giới lạ: Cái gì cũng to, đẹp và trang trọng. Có lẽ trong đời cậu bé, chưa có lúc nào được tiếp xúc với nhiều người lạ đến thế. Nhất là lại có một ông đốc trang nghiêm nhận học sinh vào lớp. Trong tâm trí của cậu cũng như bạn bè đồng trang lứa, đó là thời khắc hết sức trịnh trọng, khiến tim như ngừng đập, quên cả sự hiện diện của người thân và “tự nhiên giật mình và lúng túng” khi được gọi đến tên. Dẫu cho ông đốc trường Mỹ Lí đã đón các cậu bằng lời nói sẽ, bằng cặp mắt hiền từ và cảm động thì cũng không đủ giúp các cậu vượt qua phút hồi hộp và căng thẳng. Đoạn văn tái hiện không khí ấy của Thanh Tịnh cũng không giấu được nụ cười hóm hỉnh với kỷ niệm đầu đời đáng nhớ, sau lời dặn của thầy đốc “các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại”.

Những dòng cảm xúc khó diễn tả đã được nhà văn thuật lại một cách sinh động khiến cho mỗi một ai khi đã lớn khôn hơn đọc lại không khỏi bật cười trước những tiếng khóc của các cậu bé lần đầu tiên chính thức không còn được ở bên cạnh người thân, bước vào một nơi lạ lùng mới mẻ như trường học: “Không giữ được chéo áo hay cánh tay người thân, vài ba cậu đã từ từ buớc lên đứng dưới hiên lớp […]Một cậu đứng đầu ôm mặt khóc. Tôi bất giác quay lưng lại rồi dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo. Tôi nghe sau lưng tôi, trong đám học trò mới, vài tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ”. Nhưng cũng rất nhanh chóng, nỗi sợ hãi ban đầu qua đi khi cậu bé được chính thức bước vào trong lớp học. Cặp mắt tò mò cảm nhận một thế giới mới mà cậu bé bây giờ thấy là lạ và hay hay, để rồi sau đó tự nhiên lạm nhận là vật của riêng mình. Hoá ra đi học cũng không đáng sợ để cho cậu bé nhanh chóng nguôi ngoai cảm giác chưa bao giờ tôi thấy xa mẹ tôi như lần này. Trường làng Mỹ Lí cũng giống như đồng làng Lê Xá mà thôi, cũng có những người bạn tí hon. Cảm giác rất tự nhiên ấy chính là vì cậu bé lại được hoà vào thế giới của riêng những cậu học trò, vẫn được có những phút ước ao riêng tư với niềm vui thơ bé. Đoạn văn kết lại tác phẩm thật đẹp trong hình ảnh liên tưởng: “Một con chim con liệng đến đứng bên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi vỗ cánh bay cao”. Cánh chim của đồng nội đã đến với lớp học để làm sống lại kỷ niệm những hôm đi chơi suốt cả ngày, để lại trở về bao hình ảnh quen thuộc của cánh đồng lúa hay bên bờ sông Viêm. Con chim con ấy cũng chính là hình ảnh cậu bé buổi đầu đến lớp rụt rè để một mai sẽ được bay cao vào khung trời cao rộng. Nhưng trước mắt cậu bé giờ đây là phấn trắng, bảng đen và nét chữ của thầy, để cậu lại nghiêm chỉnh lần đầu trong đời, thể hiện tư cách cậu học trò ngoan: “Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc: Bài viết tập: Tôi đi học”.

Một trang vở mới sẽ in những nét chữ đầu tiên đầy hứa hẹn cho một tương lai đang mở ra với những bé thơ. Ta nhận ra trong mỗi lời văn của Thanh Tịnh một sự trìu mến đặc biệt dành cho những suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật “tôi”. Bởi lẽ, đó chính là kỷ niệm đầu đời của nhà văn, gắn với thế giới học trò mở ra bao ước vọng. Giọng văn nhẹ nhàng, hình ảnh khắc họa còn tươi rói bao nhiêu ký ức đầu đời đã làm nên chất thơ lan tỏa trong toàn bộ truyện ngắn. Truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh còn đọng mãi trong ta kỷ niệm đầu đời trong sáng hồn nhiên, ghi lại khoảnh khắc thật đẹp trong tâm hồn tuổi thơ. Những trang văn tinh tế, giàu sức biểu cảm sẽ còn làm biết bao thế hệ học sinh xúc động.

Trong cuộc đời của mỗi con người, những ngày tháng ấu thơ đầy ắp những kỷ niệm về một tuổi học trò mênh mông và trong sáng, đặc biệt là những ký ức về buổi tựu trường đầu tiên, ngày đầu được mặc bộ quần áo còn thơm mùi vải, ôm theo chiếc cặp vở bút tinh tươm, và được cha mẹ dắt tay tới trường, đều là những kỷ niệm đáng quý, mà cho đến tận khi trưởng thành nhắc lại người ta vẫn thấy bồi hồi xúc động. Trong nền văn học Việt Nam cũng có kha khá các tác phẩm văn chương nói về đề tài này, trong đó Tôi đi học của Thanh Tịnh là một trong những sáng tác giàu cảm xúc hơn cả với dòng suy nghĩ của nhân vật "tôi".

Thanh Tịnh (1911-1988), tên thật là Trần Văn Ninh, quê gốc ở tại xóm Gia Lạc, ven bờ sông Hương, vùng ngoại ô Huế. Ông là người có học vấn khá cao khi thuở nhỏ được học chữ Hán, sau lại học tiếp chữ Quốc Ngữ, rồi đi học và tốt nghiệp Thành Chung, sau đó trải qua các nghề nghiệp khác nhau từ làm việc ở sở tư, đi dạy, rồi cộng tác với một loạt các tờ báo Phong hóa, Ngày nay, Hà Nội báo, Tiểu thuyết thứ Năm, Thanh Nghị, Tinh Hoa... Đồng thời hăng hái sáng tác nhiều các tác phẩm thơ văn khác nhau, để lại một số lượng lớn các sáng tác cả trước và sau cách mạng. Không chỉ vậy Thanh Tịnh còn tham gia bộ đội, trở thành người phụ trách đoàn kịch Chiến Thắng trong bộ tổng tư lệnh quân đội nhân dân Việt Nam, sau trở thành Chủ nhiệm Tạp chí văn nghệ Quân đội, và tham gia thành lập Hội nhà văn Việt Nam. Thanh Tịnh là một người rất yêu thích văn chương, đặc biệt là văn học Pháp, điều đó đã góp phần hình thành nên phong cách văn chương của ông, với vẻ đẹp đằm thắm, trong trẻo, và những tình cảm êm dịu, đậm nét lãng mạn. Một số tác phẩm tiêu biểu của Thanh Tịnh phải kể đến các truyện ngắn: Hận chiến trường, Quê mẹ, Tôi đi học, Chị và em, Con so về nhà mẹ, Ngậm ngải tìm trầm,... các bài thơ: Tơ trời với tơ lòng, Vì đàn câm tiếng, Muôn bến, Rồi một hôm,... Còn các tác phẩm thơ của Thanh Tịnh sau cách mạng hầu như không mấy nổi bật, bởi thiếu hàm súc và tinh tế.

Truyện ngắn Tôi đi học được in trong tập Quê mẹ được xuất bản vào năm 1941, kể lại một cách tinh tế và sâu lắng những xúc cảm của nhân vật "tôi" trong buổi tựu trường đầu tiên. Toàn bộ truyện ngắn có thể chia làm ba phần chính theo như bối cảnh truyện. Phần 1 từ đầu đến "...lướt ngang trên ngọn núi" là tâm trạng cảm xúc biến chuyển của nhân vật trên con đường từ nhà tới trường. Phần 2 tiếp theo cho đến "...tôi không muốn xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết" là những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật khi đã đứng giữa sân trường, trong một môi trường mới, sắp phải chia tay mẹ để vào lớp học. Phần còn lại chính là những cảm nhận của nhân vật "tôi" về lớp học đầu tiên khi bắt đầu tiết học, được gặp gỡ những người lớn trong ngôi trường mới.

Truyện ngắn Tôi đi học kể về những xúc cảm, sự quan sát chủ quan của nhân vật "tôi" trong suốt quãng đường di chuyển từ nhà tới trường, theo chân mẹ. Từ một buổi sáng mùa thu, khi nhìn thấy những chiếc lá vàng rụng nhiều và trên trời không có những đám mây bàng bạc, nhân vật chính bỗng nhớ lại cái ngày đầu tiên mình tới trường, cũng là một ngày thu đẹp như thế này. Nhân vật tôi được mẹ đưa tới trường, con đường vốn thân quen đã đi qua biết bao nhiêu bận thế nhưng ngày hôm nay nhân vật bỗng thấy lạ bởi nỗi "hôm nay tôi đi học". Lòng cậu bé rộn lên những cảm xúc nôn nao khó tả, bộ quần áo mới khiến cậu trở nên trang trọng và đứng đắn, nhân vật tôi cố ôm thật chắc sách vở, đồng thời cũng muốn cầm thêm cả bút thước cho thật giống với những cô cậu học sinh khác, trong sự bỡ ngỡ và lúng túng. Khi đã bước chân vào tới sân trường Mỹ Lý đợi nghe gọi tên và lớp học, ngôi trường trong tầm mắt cậu bé mang một không khí trang trọng và rộn ràng, còn bản thân cậu đứng trước những quang cảnh xa lạ ấy bỗng đâm ra lo sợ vẩn vơ. Và xung quanh cậu cũng là những đứa trẻ trạc tuổi trong buổi tựu trường đầu tiên với những bỡ ngỡ, e ngại như chú chim vừa mọc đủ lông nửa muốn bay nửa lại sợ hãi nhút nhát trước một khoảng trời mới ngoài cái tổ của mình. Nhân vật "tôi" cũng hòa trong cái không khí đầy bỡ ngỡ, lo lắng không yên ấy, thậm chí khi nghe gọi tên cậu tự nhiên giật mình và lúng túng. Rồi đến khi phải chia tay mẹ để bước vào lớp chuẩn bị cho buổi học đầu tiên, thấy bàn tay mẹ dịu dàng đẩy đằng sau lưng, nhân vật tôi bỗng quay lại úp vào lòng mẹ bật khóc nức nở. Đến khi đã yên vị trong lớp, nhân vật "tôi" bắt đầu quên đi những cái bỡ ngỡ xa lạ, bắt đầu tập làm quen tìm tòi, nhìn ngắm bàn ghế, quan sát bạn học, rồi bỗng dưng không hề cảm thấy xa lạ mà cảm thấy quyến luyến lạ kỳ. Nhân vật "tôi" đã bắt đầu một buổi học với những cảm xúc thật chân thật, tự nhiên và sinh động hấp dẫn. Bên cạnh đó sự xuất hiện của các nhân vật như ông đốc, thầy giáo chủ nhiệm với sự hiền từ, kiên nhẫn dịu dàng đọc tên, chờ đợi các em học sinh đang còn bỡ ngỡ vào lớp học đã cho chúng ta những cảm nhận tốt đẹp về những người lái đò tận tụy, yêu thương học sinh, yêu thương nghề giáo của mình tha thiết, hết lòng tạo cho các em một môi trường giáo dục thân thiện, tốt đẹp nhất, giúp các mầm non tương lai được phát triển rực rỡ. Hình ảnh các bậc phụ huynh, đặc biệt là bóng dáng người mẹ của nhân vật "tôi" là biểu trưng cho những tình cảm gia đình đằm thắm dịu dàng, ý thức được tầm quan trọng của nền giáo dục đối với con cái, họ sẵn sàng trở thành hậu phương, cơ sở vững chắc nâng bước con cái vào đời bằng những tình cảm ngọt ngào, ấm áp nhất.

Có thể nói rằng truyện ngắn Tôi đi học hấp dẫn là nhờ vào nghệ thuật miêu tả tâm lý, nội tâm nhân vật một các tinh tế, giàu xúc cảm, ngôn ngữ trong sáng, giản dị, giọng điệu, trữ tình lãng mạn dễ đi sâu vào lòng người đọc. Tuy chỉ với một cốt truyện đơn giản không có cao trào thế nhưng với tài năng của mình Thanh Tịnh đã gợi lại được cho độc giả những cảm xúc về buổi tựu trường đầu tiên đáng nhớ, nhắc nhở mỗi người về sự quan trọng của giáo dục nhà trường đối với mỗi trẻ em ở độ tuổi đến trường.

----------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------