Soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô Văn Gia Phái - Ngữ văn 9

• Với quan điểm lịch sử đúng đắn và niềm tự hào dân tộc, các tác giả Hoàng Lê nhất thống chí đã tái hiện chân thực hình ảnh người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân Thanh.
• Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống.

• Lối văn trần thuật kể chuyện xen kẽ miêu tả một cách sinh động, cụ thể.
• Cách miêu tả chân thực, khách quan.

Câu 1: Tìm đại ý và bố cục của đoạn trích.

• Văn bản được bố cục thành ba phần.
• Phần 1: Từ đầu đến "năm Mậu Thân": Được tin báo quân Thanh đã chiếm Thăng Long, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng Đế, thân chinh cầm quân dẹp giặc.
• Phần 2: Tiếp đến "nỗi kéo vào thành": Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung.
• Phần 3: Còn lại: Sự đại bại của quân Thanh và tình cảnh thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống.

Câu 2. Qua đoạn trích tác phẩm em cảm nhận hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung - Nguyễn Huệ như thế nào? Theo em, nguồn cảm hứng nào đã chi phối ngòi bút tác giả khi tạo dựng hình ảnh người anh hùng dân tộc này?

• Hình tượng Quang Trung - Nguyễn Huệ được xây dựng chân thực, sinh động với hành động, trí tuệ, tài điều binh khiển tướng, mưu lược… của một vị anh hùng dân tộc.
• Hành động mạnh mẽ, quyết đoán.
  • Nghe tin quân Thanh chiếm đoán Thăng Long, liền họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.
  • Lên ngôi hoàng đế, đốc suất đại binh ra Bắc dẹp giặc.
  • Gặp Nguyễn Thiếp để hỏi cơ mưu.
  • Tuyển mộ quân lính ở Nghệ An, duyệt binh, phủ dụ quân sĩ, lên kế hoạch tiến quân đánh giặc.
• Trí tuệ sáng suốt, mẫn cán, điều binh khiển tướng tài tình.
  • Phân tích tình hình, quyết định tiến quân tiêu diệt giặc.
  • Lời lẽ sắc bén, chặt chẽ, kích thích được tinh thần tự tôn dân tộc của tướng sĩ: lời phủ dụ.
  • Vạch kế hoạch đánh giặc, sử dụng chiến lược, chiến thuật hợp lí, độc đáo (cách hành quân thần tốc, cách chống lại súng của giặc, chiến thuật nghi binh…)
  • Biết dùng người đúng sở trường, sở đoản, đối đãi công bằng.
• Ý chí quyết chiến quyết thắng, tầm nhìn xa trông rông.
  • Biết tính toán trước sau chu toàn.

⇒ Hình tượng vua Quang Trung đã được miêu tả với những phẩm chất của một vị anh hùng, mang vẻ đẹp oai phong lẫm liệt.

• Tác giả Ngô gia văn phái vốn trung thành với nhà Lê mà vẫn viết về vua Quang Trung đầy tinh thần ngợi ca như vậy là vì họ đứng trên tinh thần dân tộc mà phản ánh.
• Nhờ vậy, càng tạo ra cho tác phẩm sức thuyết phục, tính chân thực cao, chứng tỏ tinh thần tôn trọng sự thật lịch sử. Đây cũng là điểm đặc sắc của thể loại tiểu thuyết lịch sử.

Câu 3. Sự thảm bại của quân Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân đã được miêu tả như thế nào? Em có nhận xét gì về lối văn trần thuật ở đây?

• Đoạn trích cũng miêu tả rõ sự thảm bại của bọn quân tướng nhà Thanh, tiêu biểu là Tôn Sĩ Nghị - một tên tướng bất tài, kiêu căng, tự mãn, chủ quan khinh địch:
  • Tôn Sĩ Nghị "sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặt áo giáp chuồn trước qua cầu phao"
  • Quân lính "run rời sợ hãi, bỏ chạy tán loạn, xéo lên nhau mà chết"
  •  "Quân sĩ các doanh – nghe tin hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu, xô đẩy nhau rơi xuống sông… nước sông Nhị Hà tắc nghẽn không chạy được nữa…".
• Số phận của bọn vua tôi.

  • Vua Lê Chiêu Thống đớn hèn nhục nhã trước quân Thanh. "chạy bán sống bán chết, cướp cả thuyền dân qua sông, mấy ngày không ăn".

⇒ Đoạn văn miêu tả chân thực tình cảnh khốn quẫn của vua Lê Chiêu Thống, nhưng tác giả gửi gắm ở đó một chút cảm xúc ngậm ngùi của người bề tôi cũ.

Câu 4. Ngòi bút của tác giả khi miêu tả hai cuộc tháo chạy có gì khác biệt? Hãy giải thích vì sao có sự khác biệt đó.

• Về bút pháp của tác giả khi miêu tả hai cuộc tháo chạy (một của quân tướng nhà Thanh, một của vua tôi Lê Chiêu Thống):
  • Cảnh tháo chạy của quân tướng nhà Thanh được miêu tả dưới cái nhìn hả hê, mãn nguyện của người thắng trận trước sự thất bại thảm hại của kẻ thù cướp nước: âm hưởng nhanh, gợi tả sự tán loạn, tan tác.

  • Cảnh bỏ chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống được miêu tả dài hơn, âm hưởng chậm hơn, toát lên vẻ chua xót, ngậm ngùi.

• Có sự khác biệt đó là vì: mặc dù tôn trọng tính khách quan trong phản ánh, song không thể chối bỏ được thái độ chủ quan khi quan sát, nhìn nhận. 

• Kể lại cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của Quang Trung

  dựa vào đoạn trích hoàng lê nhất thống trí em hãy viết bài văn kể lại cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua quang trung.

• Hướng dẫn soạn Hoàng Lê nhất hống chí

  Hướng dẫn soạn bài " Hoàng Lê nhất hống chí " - Ngô Gia Văn Phái - Văn lớp 9