Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo - Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả Thanh Thảo

a. Tiểu sử

Chân dung nhà thơ Thanh Thảo

- Thanh Thảo (1946), tên khai sinh là Hồ Thành Công, quê ở Quảng Ngãi.

- Tốt nghiệp khoa Ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, Thanh Thảo vào công tác ở chiến trường miền Nam.

- Hiện ông là Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ngãi, phó chủ tịch Hội đồng thơ Hội nhà văn Việt Nam.

- Thanh Thảo đã nhận giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1979, giải thưởng Ban Văn học Quốc phòng an ninh, Hội Nhà văn Việt Nam năm 1995, giải thưởng Nhà nước (đợt 1) về văn học nghệ thuật năm 2001 và Giải thưởng Văn học Đông Nam Á năm 2014.

- Những năm gần đây, Thanh Thảo vẫn tiếp tục làm thơ đồng thời viết báo, tiểu luận phê bình và nhiều thể loại khác, nhưng đóng góp quan trọng và đặc sắc nhất của ông vẫn là thơ ca.

b. Sự nghiệp sáng tác

- Tác phẩm chính: Từ mấy thập niên trước, Thanh Thảo đã được công chúng chú ý qua những tập thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến: Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trảng cỏ (1980), Những ngọn sóng mặt trời (1994), Khối vuông ru-bích (1985), Từ một đến một trăm (1988)...

- Phong cách nghệ thuật:

+ Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. Tuy nhiên, ông muốn cuộc sống phải được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối biểu đạt dễ dãi.

+ Ông luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mỹ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ.

1.1.2. Tác phẩm Gặp lá cơm nếp

a. Xuất xứ

Bài thơ trích từ tác phẩm Dấu chân qua trảng cỏ (1980)

b. Thể loại: thơ năm chữ

c. Phương thức biểu đạt: biểu cảm

d. Bố cục

- Phần 1: (2 khổ đầu) hình ảnh người mẹ trong ký ức của người lính

- Phần 2:  (Còn lại) tình cảm của người con dành cho mẹ và quê hương đất nước

1.2.1. Hình ảnh người mẹ

- Hoàn cảnh đã gợi nhắc người con nhớ về mẹ: Tình cờ ngửi thấy mùi xôi và hương khói bếp.

- Hình ảnh người mẹ trong kí ức con: hình ảnh hiền từ, đảm đang, chịu thương chịu khó, thương con với hành động nhặt lá về đun bếp để thổi nồi xôi thơm lừng cho con ăn.

- Hình ảnh mẹ gán liền với những sinh hoạt giản dị, đời thường:

+ Nhặt lá về đun bếp

+ Thổi cơm nếp

Hình ảnh người mẹ thổi cơm nếp

- Khi người con “thèm bát xôi mùa gặt” người mẹ liền “nhặt lá về đun bếp” để nấu lại món ăn của quê hương mà người con yêu thích.

--> Người mẹ cả đời hi sinh tần tảo vì con

1.2.2. Tình cảm người con dành cho mẹ

- Hoàn cảnh đã gợi nhắc người con nhớ về mẹ của mình là: khi khói bếp bay ngang tầm mắt, nhớ mùi xôi, nhớ hương vị quê hương do tay mẹ nấu sau bao năm xa cách.

- Trong kí ức của người con, hình ảnh người mẹ hiện lên vô cùng mộc mạc, hiền từ, chịu thương chịu khó và yêu thương con hết mực.

- Người con đã nhớ về mẹ với bao kí ức tuổi thơ dạt dào, với hương vị quê hương “Con làm sao quên được”.

- Nhưng khi so sánh tình yêu thương mẹ với tình yêu nước thì người con sẵn sàng “Chia đều nỗi nhớ thương”. Bởi đó là tình cảm thiêng liêng dành cho cội nguồn, cho dân tộc, tình yêu dành cho mẹ đã hòa chung vào tình yêu lớn, đó chính là tình yêu đất nước.

- Những tình cảm, cảm xúc ấy lại cùng trào dâng trong tâm hồn người con khi “gặp lá cơm nếp” vì đây chính là mùi vị của quê hương, nhớ về quê hương, người con lại nhớ về mẹ của mình, nhớ mùi vị xôi nếp mỗi khi mẹ nấu cho ăn. Dù có ở đâu đi chăng nữa, thì hương vị quê hương là một cái gì đó đọng lại rất khó phai mà đi đâu ta cũng luôn nhớ về.

- Tình yêu dành cho mẹ đã hòa chung với tình yêu quê hương, đất nước.

--> Người con luôn dành thứ tình cảm đặc biệt, thiêng liêng cho mẹ của mình nhưng khi thứ tình cảm đó đặt lên bàn cân với tình yêu đất nước thì người con sẵn sàng “chia đều nỗi nhớ thương”

1.3.1. Về nội dung

Bài thơ là tình cảm nhớ thương của người con dành cho mẹ và đất nước. Đó là tình cảm thiêng liêng của người con dành cho cội nguồn, cho dân tộc, cho người mẹ kính yêu đã sinh ra và yêu thương mình.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Hình ảnh thơ giàu giá trị biểu cảm

- Cách gieo vần liền đặc sắc

- Nhịp thơ 2/3, 1/4, 3/2 linh hoạt theo từng câu

Bài tập: Nêu cảm nhận của em về hình ảnh người con trong bài thơ Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức.

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ bài thơ Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

- Dựa vào nội dung hình ảnh người con

- Có thể tham khảo tài liệu báo, internet để hiểu rõ hơn về hình ảnh người con trong bài thơ

- Kết hợp trải nghiệm, hiểu biết của bản thân để nêu cảm nhận

Lời giải chi tiết:

Người con trong bài thơ Gặp lá cơm nếp không xuất hiện trực tiếp mà xuất hiện gián tiếp qua những cảm xúc được thể hiện trong bài. Ta có thể hình dung chủ thể trữ tình trong bài thơ là một người lính đã xa nhà nhiều năm và có những tình cảm sâu sắc dành cho mẹ cũng như quê hương, đất nước. Anh là một người con giàu tình cảm, có hiếu khi nhớ thương về mẹ với những điều bình dị và không quên được những món ăn dân dã quen thuộc mà mẹ đã dành trọn tình cảm để nấu cho anh. Người lính ấy đồng thời cũng là người con yêu nước khi trong lòng anh luôn dạt dào tình cảm với làng quê, dân tộc “Ôi cái mùi vị quê hương/Con làm sao quên được”.

- Học xong bài Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo, các em cần:

+ Phân tích được hình ảnh người mẹ và tình cảm của con dành cho mẹ

+ Cảm nhận được tình cảm mẹ con thông qua sự hồi tưởng của người con

+ Phân tích ý nghĩa văn bản

Văn bản Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo kể về câu chuyện đầy cảm động của người con khi khi khói bếp bay ngang tầm mắt, nhớ mùi xôi, những tình cảm sâu sắc về người mẹ hiện lên trong dòng hồi tưởng của đứa con xa nhà đang ngày đêm bảo vệ tổ quốc. Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua bài thơ Gặp lá cơm nếp - Thanh Thảo đã giúp người đọc hiểu hơn về nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ của những người con vì sự nghiệp Tổ quốc phải rời xa gia đình. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

--------------------(Đang cập nhật)----------------------