Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm - Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả Nguyễn Khoa Điềm

a. Tiểu sử

Chân dung tác giả Nguyễn Khoa Điềm

- Nguyễn Khoa Điềm (15/04/1943), tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế

- Năm 1955: Nguyễn Khoa Điềm ra Bắc học tại trường học sinh miền Nam.

- Năm 1964: ông tốt nghiệp khoa Văn của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Sau đó, ông về Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế, xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo, làm thơ...cho đến năm 1975.

- Năm 1975: ông trở thành hội viên hội nhà văn 1975.

- Năm 1994 Nguyễn Khoa Điềm ra Hà Nội, làm Thứ trưởng Bộ Văn hoá - Thông tin.

- Năm 1995: Ông được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V.

- Năm 1996: Ông là Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá X và là Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin.

- Năm 2001: Nguyễn Khoa Điềm trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương.

- Sau Đại hội Đảng lần thứ X, ông về Huế và tiếp tục làm thơ.

b. Sự nghiệp sáng tác

- Phong cách văn học:

+ Thơ của Nguyễn Khoa Điềm lấy chất liệu từ văn học Việt Nam và cảm hứng từ quê hương, con người, và tình thần chiến đấu của người chiến sĩ Việt Nam yêu nước...

+ Hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người Việt Nam.

- Trong kháng chiến chống Mỹ, thơ của Nguyễn Khoa Điềm thể hiện rõ được con người Việt Nam và bản chất anh hùng bất khuất của chiến sĩ Việt Nam.

- Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, mang màu sắc chính luận.

- Tác phẩm chính: Đất ngoại ô (1973), Cửa thép (1972), Mặt đường khát vọng (1974), Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Thơ Nguyễn Khoa Điềm (1990),...

1.1.2. Tác phẩm Đồng dao mùa xuân

a. Xuất xứ

Bài thơ Đồng dao mùa xuân viết năm 1994, được trích từ tác phẩm Thơ Nguyễn Khoa Điềm, Tuyển tập 40 năm do tác giả chọn.

Tác phẩm Thơ Nguyễn Khoa Điềm, Tuyển tập 40 năm do tác giả chọn

b. Bố cục 

- Phần 1 (Khổ 1): giới thiệu hình ảnh và xuất thân người lính

- Phần 2 (Khổ 2): thông báo về việc đất nước hòa bình nhưng người lính không về nữa

- Phần 3 (Các khổ còn lại): tái hiện lại những khoảnh khắc, khía cạnh trong tâm hồn người lính nơi chiến trận

c. Thể loại: thơ bốn chữ

d. Phương thức biểu đạt: biểu cảm

1.2.1. Hình ảnh người lính trẻ

- Câu chuyện về cuộc đời người lính:

+ Có một người lính còn trẻ, chưa một lần yêu, chưa từng uống cà phê, vẫn còn "trẻ con", ham thích thả diều.

+ Anh đã đi vào cuộc chiến tranh ở tuổi thanh xuân của mình, đi vào rừng xanh trong những năm tháng máu lửa để rồi ngày hòa bình, anh lại không trở về nữa.

+ Anh mãi mãi đã trở thành người con của núi Trường Sơn.

+ Anh là hình ảnh người lính khoác ba lô con cóc, mặc tấm áo màu xanh với làn da sốt rét.

+ Anh ngồi dưới cội mai vàng với bao nhớ thương.

Hình ảnh người lính trẻ ngồi dưới cội mai vàng

- Những chi tiết khắc họa hình ảnh người lính:

+ Nhập ngũ khi tuổi đời còn rất trẻ và hòa bình không còn trở về.

+ Hi sinh anh dũng.

+ Hiền lành, giản dị, khắc khổ ("ba lô con cóc", "tấm áo màu xanh", "làn da sốt rét", "cười hiền lành").

+ Mộng mơ ("mắt như suối biếc, vai đầy núi non",...)

=> Qua câu chuyện được kể và các chi tiết miêu tả, hình ảnh người lính hiện lên với những đặc điểm: trong sáng, hồn nhiên, vô tư, hiền lành, giản dị, mộng mơ.

1.2.2. Tình cảm của đồng đội dành cho những người lính đã hi sinh

- Luôn ghi nhớ hình ảnh của những người lính đã hi sinh, lấy đó làm động lực, thôi thúc để sống và chiến đấu:

"Anh thành ngọn lửa

Bạn bè mang theo"

- Tưởng nhớ, những đồng đội còn sống vẫn về Trường Sơn thăm những người lính đã hi sinh với lòng biết ơn và quý mến:

"Theo chân người lính

Về từ núi xanh" 

=> Qua đó thể hiện lòng biết ơn, trân trọng của toàn thể nhân dân đối với những người lính anh dũng đã hi sinh cho dân tộc Việt Nam.

1.3.1. Về nội dung

Bài thơ viết về người lính, dưới góc nhìn chiêm nghiệm của một con người thời bình. Đó là những người lính hồn nhiên, tinh nghịch, chưa một lần yêu, còn mê thả diền nhưng chính họ đã hi sinh tuổi xuân, máu xương của mình cho đất nước.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Ngôn ngữ thơ giàu tính tạo hình

- Gieo vần cách đặc sắc (chữ cuối của dòng chẵn vần với nhau)

- Nhịp thơ 2/2, 1/3 linh hoạt tùy theo từng câu

- Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trữ tình và chính luận

Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) nêu cảm nghĩ của em về người lính trong bài thơ Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức.

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ bài thơ Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

- Dựa vào nội dung hình ảnh người lính trẻ

- Có thể tham khảo tài liệu báo, internet để hiểu rõ hơn về hình ảnh người lính trong bài thơ

- Kết hợp trải nghiệm, hiểu biết của bản thân để viết đoạn văn

Lời giải chi tiết:

Hình tượng người lính Việt Nam đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các sáng tác thi ca nhạc họa. Nguyễn Khoa Điềm cũng đưa hình tượng ấy vào trong thơ của mình một cách tự nhiên và đầy cảm xúc với bài thơ: “Đồng dao mùa xuân”. Bài thơ viết về người lính, dưới góc nhìn chiêm nghiệm của một con người thời bình. Đó là những người lính hồn nhiên, tinh nghịch, chưa một lần yêu, còn mê thả diều nhưng chính họ đã hi sinh tuổi xuân, máu xương của mình cho Đất Nước. Họ đã nằm lại mãi nơi chiến trường để đất nước được vẹn tròn, để nhân dân được độc lập. Trong cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm, dù họ mãi mãi gửi thân xác nơi rừng Trường Sơn xa xôi nhưng anh linh của họ thì còn mãi. Bởi chính họ đã làm nên mùa xuân vĩnh hằng của đất nước hôm nay.

- Học xong bài Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm, các em cần:

+ Phân tích được hình ảnh và câu chuyện về người lính trẻ

+ Cảm nhận được tình cảm của những người đồng đội với người lính đã hi sinh

+ Phân tích ý nghĩa văn bản

Văn bản Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm kể về câu chuyện những người lính trẻ vào chiến trường, dành cả thanh xuân của mình phục vụ cho đất nước. Sự hi sinh của họ để lại trong lòng người đọc những tưởng nhớ và lòng biết ơn sâu sắc. Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Đồng dao mùa xuân - Nguyễn Khoa Điềm

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua bài thơ Đồng dao mùa xuân tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã tái hiện hình ảnh những người lính hồn nhiên, tinh nghịch, chưa một lần yêu, còn mê thả diền nhưng chính họ đã hi sinh tuổi xuân, máu xương của mình cho đất nước. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

--------------------(Đang cập nhật)----------------------