Phân tích truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về truyện ngụ ngôn (khái niệm, đặc trưng nghệ thuật, ý nghĩa…).

- Giới thiệu về truyện “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” (tóm tắt, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…).

2. Thân bài

a. Chân, Tay, Tai, Mắt so bì, tị nạnh với lão Miệng

- Chân, Tay, Tai, Mắt cho rằng lão Miệng cho rằng họ phải “làm việc mệt nhọc quanh năm còn lão Miệng không làm gì cả, chỉ ngồi ăn không”.

- Họ kéo nhau đến nhà lão Miệng, đến nơi không chào hỏi, nói thẳng với lão “Từ nay chúng tôi không làm gì để nuôi ông nữa”.

b. Hậu quả về hành động của Chân, Tay, Tai, Mắt

- Cậu Chân, cậu Tay: không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy, vui đùa như trước.

- Cô Mắt: ngày cũng như đêm lúc nào cũng lờ đờ, thấy hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà ngủ thì không được.

- Bác Tai: nghe tiếng gì cũng không rõ, thấy lúc nào cũng ù ù như xay lúa ở trong.

→ Cả hội lừ đừ, mệt mỏi.

c. Cách sửa chữa hậu quả

- Cả bọn cố gượng dậy đến nhà lão Miệng, vực lão Miệng dậy và tìm thức ăn cho lão.

- Cả bọn lại chung sống hòa thuận, mỗi người một việc như trước, không ai tị nạnh ai cả.

3. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản:

+ Nội dung: Từ câu chuyện của Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng, truyện nêu ra bài học: Trong một tập thể, mỗi thành viên không thể sống tách biệt mà phải nương tựa vào nhau, gắn bó với nhau để cùng tồn tại; do đó, phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.

+ Nghệ thuật: cách kể chuyện ý vị, tự nhiên…

- Bài học cho bản thân:phải sống hòa mình vào với tập thể

của mình.

Đề bài: Phân tích truyện Chân tay tai mắt miệng

Gợi ý làm bài

Trong kho tàng truyện ngụ ngôn của Việt Nam ta có rất nhiều những câu chuyện ý nghĩa, trong đó không thể không kể tới truyện “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng”. Đây là một câu chuyện rất độc đáo, mượn hình ảnh các bộ phận trên cơ thể con người để nói về chuyện của con người. Đây là một câu chuyện vui và hóm hỉnh nhưng lại chứa đựng những hàm ý triết lí sâu xa và bài học thấm thía.

“Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” là năm cơ quan của cơ thể người đã được ngụ ngôn nhân hóa thành những cá nhân trong một tổ chức, cộng đồng và đặt trong một mối quan hệ thống nhất, tương trợ và phụ thuộc lẫn nhau. Từ xa xưa, năm người họ đã sống với nhau rất thân thiết, nhưng đã nảy sinh ra vấn đề bốn người là cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai đều cảm thấy mình phải làm việc nặng nhọc quanh năm chỉ để cho lão Miệng ngồi ăn không.

Nghĩ như vậy xong họ đã quyết định nghỉ ngơi không làm nữa, để xem lão Miệng lấy gì mà ăn, thử xem lão ấy có sống được không. Câu chuyện đã miêu tả rất sinh động cảnh bốn người họ kéo nhau tới nhà lão Miệng nói lão như trút hết những nỗi bất bình lên đầu lão. Nhưng liệu họ làm như vậy có đúng hay sai, liệu bốn người họ đã suy xét kĩ càng hay chưa? Trên thực tế đúng là lão Miệng không hề làm gì, chỉ việc ăn,còn cả Chân, Tay, Tai, Mắt lúc nào cũng phải làm việc. Nhưng thật trớ trêu khi họ quyết định nghỉ ngơi không làm gì để cho lão Miệng có cái ăn thì họ lại rất mệt mỏi, rã rời: “Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy, vui đùa như trước nữa; Cô Mắt thì ngày cũng như đêm lúc nào cũng lờ đờ, thấy hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà không ngủ được. Bác Tai thấy lúc nào cũng ù ù như lúa ở trong”.

Tất cả mọi người đều phải chịu sự mệt mỏi ấy, riêng chỉ có bác Tai là nhận ra sai lầm và đến nói với cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay. Bởi chính việc ăn của lão miệng là nuôi sống chúng ta, nếu lão không được ăn thì chúng ta cũng sẽ bị tê liệt, lão tuy không đi làm nhưng có công việc là nhai, đó cũng là làm việc chứ không phải ăn không ngồi rồi “Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khỏe khoắn được”. Nói rồi mọi người đã hiểu ra sự tình rồi cùng nhau đi tới nhà lão Miệng, nhìn thấy lão cũng đang trong tình trạng “nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm khô như rang, không buồn nhếch mép”. Khi cậu Chân và Tay đi tìm thức ăn cho lão ăn thì lão dần tỉnh lại, ngay lúc đó cả bốn người Tai, Mắt, Chân, Tay cũng đều cảm thấy đỡ mệt nhọc và khoan khoái hơn trước.

Câu chuyện đã nhắc nhở chúng ta về mối quan hệ nương tựa và phụ thuộc lẫn nhau giữa những cá nhân trong một tổ chức, tập thể. Con người không thể tách mình sống riêng biệt mà tồn tại được, mỗi người, như một bộ phận trong một cỗ máy tập thể, thiếu đi một bộ phận dù nhỏ cũng không thể hoàn thành cỗ máy hoàn chỉnh. Bài học sâu sắc của câu chuyện chính là cùng sống, cùng hòa hợp để có thể tồn tại và mưu cầu hạnh phúc.

Truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng đã nhân hoá năm bộ phận của thân thể con người tạo cho mỗi bộ phận một vị thế rất hóm hỉnh: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai và lão Miệng.

Trước kia, họ vẫn dựa vào nhau mà cùng tồn tại. Nhưng rồi cô Mắt đã khởi xướng một cuộc tẩy chay bất hợp tác với lão Miệng. Cô đã vận động được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai kéo đến "nhà" lão Miệng, nói cho lão ta biết phải lo lấy mà sống; chúng tôi vất vả lam lũ xưa này mà nào có biết cái gì ngọt bùi ngon lành nào đâu!

Cuộc tẩy chay bắt đầu. Chỉ mấy ngày sau, cô Mắt thì lờ đờ, cậu Chân, cậu Tay thì không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy vui đùa như trước nữa. Bác Tai thì ù ù như xay lúa ở trong, ... Tất cả đều lừ đừ mệt mỏi; đến ngày thứ bảy thì không thể chịu được nữa. Còn lão Miệng trong thời gian ấy cũng nhợt nhạt cả hai môi, hàm răng thì khô như rang, không buồn nhếch mép. Cái "sáng kiến!" của cô Mắt thế là hoàn toàn thất bại, gây tác hại cho cả người lẫn mình!

Anh em ta cùng nhau hân hoan: Cậu Tay kiếm thức ăn bỏ vào mồm lão Miệng. Lão nhai và nuốt vào họng, cụ Bụng căng tròn (có một dị bản nói thế), tức thì ai cũng thấy "đỡ mệt nhọc", dần dần thấy "khoan khoái" như trước. Từ đó, họ bảo nhau thân mật sống với nhau, mỗi người một việc, không ai tị ai cả. Từ thực tế mà họ thấm thía lẽ đời. Lẽ đời không đơn giản!

Bài học luân lí hàm chứa trong truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng khá sâu sắc:

Trong cuộc sống đừng a dua, đừng nghe người ta xui dại, làm bậy mà thiệt hại đến mình. Con người không thể sống riêng biệt một mình mà tồn tại, mà được hạnh phúc. Mỗi người, mỗi bộ phận, mọi tổ chức đều gắn bó trực tiếp hoặc gián tiếp với nhau như các bộ phận trong cơ thể. Cũng đừng cho mình là quan trọng nhất mà coi thường người khác, hoặc suy bì tị nạnh bon chen trong cuộc sống. Cùng sống, cùng hoà hợp và tồn tại để mưu cầu hạnh phúc là bài học sâu sắc nhất được rút ra từ truyện ngụ ngôn này.

Trong những bài học mà cha ông ta vẫn truyền lại cho thế hệ trẻ có bài học về sự đoàn kết giữa cá nhân và tập thể. Không có cá nhân tách biệt, cũng không có tập thể mà chỉ có một người. Mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể vẫn biểu hiện rất rõ trong cuộc sống của mỗi người. Câu chuyện “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” đã phản ánh được đúng đắn mối quan hệ gắn bó ấy. Cha ông ta đã kín đáo gửi gắm quan niệm sống cũng như bài học qua câu chuyện dân gian hàm chứa ý nghĩa sâu sắc này.

“Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng” là câu chuyện hài hước, dí dỏm kể về cuộc sống của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng. Chỉ vì sự ganh ghét, đố kị của cô Mắt đã dẫn đến tình huống cả bọn cùng tẩy chay lão Miệng, vì nghĩ rằng lão Miệng không phải làm gì nhưng cũng được hưởng thụ mọi miếng ngon ở trên đời. Suy nghĩ của cô Mắt đã khiến cho cậu Chân, cậu Tay và bác Tai cùng đồng tình ủng hộ.

Và diễn biến câu chuyện cứ thế trở nên phức tạp hơn. Khi nghe sự giải thích của cô Mắt thì tất cả mọi người đều tìm đến lão Miệng và nói “Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi”. Mặc dù câu nói thể hiện sự tức giận, bực mình, bực bội bấy lâu nay nhưng suy nghĩ của cô Mắt không phải là không có lí. Vì cô Mắt chỉ nghĩ rằng lão Miệng không phải làm việc vất vả gì, chỉ việc ăn nên gây ra sự ghen ăn tức ở là đúng. Nhưng cô Mắt đã không biết rằng lão Miệng cũng làm, việc mà lão làm hằng ngày chính là nhai thức ăn, giúp nuôi sống cơ thể, để cho các bộ phận khác trên cơ thể có thể khỏe mạnh để hoạt động được.

Tuy nhiên lời giải thích của lão Miệng không được ai lắng nghe và đồng cảm. Sự rạn nứt, tan vỡ của các bộ phận trên cơ thể người cũng từ đó mà hình thành. Một tập thể từng hòa thuận, đoàn kết với nhau giờ bị tách biệt, chia bè kéo cánh. Và chính suy nghĩ phiến diện của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai đã dẫn đến nhiều hậu quả tai hại, và cái giá mà họ phải trả cũng rất đắt. Vì không phải làm việc để nuôi lão Miệng nên các bộ phận đó trở nên uể oải, mệt nhọc, không có động lực và tinh thần làm việc. Cậu Chân, cậu Tay cũng không vận động, chạy nhảy nhiều như trước nữa. Cô Mắt không còn tinh anh, suốt ngày mệt mỏi. Tất cả mọi người đều rơi vào trạng thái mệt mỏi, không thiết tha làm việc. Đây chính là hậu quả mà cả bọn phải trả giá, và việc họp nhau bàn lại mọi chuyện cũng xuất phát từ đây.

Bác Tai là người lớn tuổi nhất, đã ngộ ra điều mà bấy lâu nay mọi người vẫn nghĩ không đúng. Bác đã giải thích cho mọi người “Chúng ta lầm rồi các cháu ạ….” Chính lời nói chí lí như thế này đã thuyết phục được cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay cùng đi đến nói chuyện với lão Miệng. Những ngày cô Mắt, cậu Chân, cậu tay và bác Tai không làm việc, không có gì để ăn nên lão Miệng cũng trở nên mệt mỏi và không còn sức sống.

Như vậy qua chi tiết này có thể thấy được nếu như trong một tập thể không có sự đồng lòng và hợp sức của tất cả mọi người thì tập thể đó sẽ rơi vào bệ rạc và không còn một thể thống nhất. Bởi vậy trách nhiệm của mỗi cá nhân là phải cố gắng vì tập thể chứ không phải vì chính bản thân mình. Câu chuyện kết thúc trong sự hòa thuận, vui vẻ của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng. Sự hòa thuận này xuất phát từ sự thấu hiểu cho nhau, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau.

Từ câu chuyện hài hước, dí dỏm trên mà chúng ta mới ý thức được mối quan hệ gắn bó khăng khít giữa cá nhân và tập thể, cách ứng xử của từng cá nhân trong một tập thể cũng hoàn toàn quan trọng, quyết định đến sự tồn tại của tập thể đó.

------------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------