Nhằm giúp các em học sinh củng cố và hệ thống hóa kiến thức Tiếng Việt đã học trong Học kì 1, Ngữ văn 12 Học247 mời các em cùng tham khảo bài soạn Tổng kết phần tiếng Việt: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ tóm tắt dưới đây nhé! Chúc các em học tập thật tốt.
1. Bố cục bài học
- Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
- Ngữ cảnh
- Nhân vật giao tiếp
- Nghĩa của câu
- Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt
2. Hướng dẫn soạn văn bài Tổng kết phần tiếng Việt: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
Câu 1. Đọc đoạn trích truyện ngắn Lão Hạc (SGK, trang 180). Phân tích sự đổi vai và luân phiên lượt lời của hoạt động giao tiếp trong đoạn trích. Những đặc điểm của hoạt động giao tiếp ở dạng ngôn ngữ nói thể hiện qua những chi tiết nào? (lời nhân vật và lời tác giả).
Gợi ý:
Trong đoạn trích trên, sự đổi vai luân phiên lượt lời liên tục diễn ra giữa hai nhân vật lão Hạc và ông giáo. Khi lão Hạc đóng vai người nói thì ông giáo đóng vai người nghe và ngược lại. Những đặc điểm của giao tiếp ở dạng ngôn ngữ nói thể hiện qua những chi tiết:
- Cuộc giao tiếp có ngữ cảnh cụ thể: ở nhà ông giáo, sau khi lão Hạc bán chó.
- Đoạn trích rất đa dạng về ngữ điệu:
+ Lão Hạc: ban đầu lão Hạc nói với giọng thông báo, tiếp đến là giọng than thở, đau khổ, có lúc nghẹn lời, cuối cùng là giọng đầy chua chát.
+ Ông giáo: lúc đầu ông giáo hỏi lão Hạc với giọn điệu ngạc nhiên, sau là giọng vỗ về an ủi, cuối cùng là giọng bùi ngùi.
- Từ ngữ dùng trong đoạn trích khá đa dạng nhất là những từ mang tính khẩu ngữ.
Câu 2. Các nhân vật giao tiếp có vị thế xã hội, quan hệ thân sơ và những đặc điểm gì riêng biệt? Phân tích sự chi phối của những điều đó đến nội dung và cách thức nói trong lượt lời nói đầu tiên của Lão Hạc.
Gợi ý:
Các nhân vật giao tiếp có vị thế xã hội, quan hệ thân sơ và những đặc điểm riêng biệt chi phối đến nội dung và cách thức giao tiếp:
- Lão Hạc là một lão nông nghèo khổ, cô đơn, vợ chết, anh con trai bỏ đi làm ăn xa. Lão Hạc chỉ có cậu Vàng là "người thân" duy nhất.
- Ông giáo là một trí thức nghèo sống ở nông thôn. Hoàn cảnh của ông giáo cũng hết sức bi đát.
- Quan hệ thân sơ: quan hệ giữa ông giáo và lão Hạc là quan hệ hàng xóm, láng giềng. Lão Hạc có việc gì cũng tâm sự, hỏi ý kiến ông giáo.
- Những điều nói trên chi phối đến nội dung và cách thức nói của nhân vật. Trong đoạn trích, ở lời thoại thứ nhất của lão Hạc ta thấy rất rõ:
+ Nội dung của lời thoại: Lão Hạc thông báo với ông giáo về việc bán cậu Vàng.
+ Cách thức nói của lão Hạc: "nói ngay", nói ngắn gọn, thông báo trước rồi mới hô gọi (Ông giáo ạ!)
+ Sắc thái lời nói: đối với sự việc bán con chó, lão Hạc vừa buồn vừa đau (gọi con chó là cậu Vàng, coi việc bán là giết nó: "đi đời rồi"). Đối với ông giáo, lão Hạc tỏ ra rất kính trọng vì mặc dù ông giáo ít tuổi hơn nhưng có vị thế hơn, hiểu biết hơn (gọi là "ông" và đệm từ "ạ" ở cuối).
Câu 3. Phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu: "Bây giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!"
Gợi ý:
- Nghĩa sự việc: thông báo việc con chó biết nó chết (cu cậu mới biết là cu cậu chết).
- Nghĩa tình thái:
+ Người nói rất yêu quý con chó (gọi nó là "cu cậu")
+ Sự đau xót, dằn vặt của lão Hạc về cái chết của con chó. Bởi vậy, lời nói nghẹn ngào như một tiếng khóc.
Câu 4. Trong đoạn trích có hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật đồng thời khi người đọc đọc đoạn trích lại có một hoạt động giao tiếp nữa giữa họ và nhà văn Nam Cao. Hãy chỉ ra sự khác biệt giữa hai hoạt động giao tiếp đó.
Gợi ý:
Sự khác biệt giữa hai hoạt động giao tiếp được thể hiện:
- Hoạt động giao tiếp giữa hai nhân vật ông giáo và lão Hạc là ở dạng nói và nói trực tiếp. Do vậy, sự luân phiên lượt lời có thể liên tục diễn ra, hoạt động giao tiếp diễn ra theo cả hai chiều.
- Hoạt động giữa Nam Cao và người đọc là ở dạng viết – đọc và là giao tiếp gián tiếp. Đây là sự giao tiếp một chiều: chỉ có người đọc đọc được những tư tưởng, tình cảm của nhà văn.
Trên đây là bài Soạn văn 12 Tổng kết phần tiếng Việt: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ tóm tắt. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài soạn chi tiết Tổng kết phần tiếng Việt: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.
-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----
Tư liệu nổi bật tuần
- Xem thêm
