Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật - Ngữ văn 9

• Phạm Tiến Duật (14/1/1941 - 4/12/2007).
• Quê quán: huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ.
• Cuộc đời:
  • Ông gia nhập quân độ, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn.
  • Là nhà thơ xuất sắc trong nền văn học Việt Nam hiện đại.
  • Thơ của ông tập trung thể hiện hình ảnh của thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ qua hình tượng người lính và cô thanh niên xung phong.
  • Thơ mang giọng điệu sôi nổi, trẻ trung, hồn nhiên, tinh nghịch mà sâu sắc.

• Bài thơ được tặng giải nhất cuộc thi thơ của báo văn nghệ năm 1969 và đưa vào tập thơ "Vầng Trăng - quầng lửa".
• Bài thơ khắc họa những chiếc xe không kính. Khắc họa những người lính lái xe ở Trường Sơn trong thời kì chống Mĩ, với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm.

• Hai chữ "Bài thơ" nói lên cách khai thác hiện thực.

• Bài thơ không phải là một bài viết về những chiếc xe không kính mà là một bài thơ, tác giả muốn thể hiện chất thơ về một hiện thực khốc liệt của chiến tranh chống Mĩ.

→ Chất thơ về những chiếc xe không kính, vút lên từ cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh.

• "Không có kính không phải vì xe không có kính": Thu hút người đọc ở cái vẻ lạ, độc đáo.
• Chiếc xe không kính là hình ảnh có thật, thật đến trần trụi."Bon giật bom rung kính vỡ đi rồi".

→ Do chiến tranh làm cho chiếc xe không có kính, không có mui xe, thùng xe xước,...làm cho chiếc xe bị biến dạng.

• Hình ảnh xe không có kính không hiếm trong chiến tranh nhưng phải có hồn thơ nhạy cảm mới nhận ra được vẻ  khác lạ của nó.

⇒ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” thể hiện chất thơ vút cao lên từ trong cuộc sống chiến đấu gian khổ thể hiện bởi những dấu tích trên những chiếc xe không kính, không mui, không thùng. 

• Tư thế hiên ngang "ung dung, nhìn đất, nhìn trời"

"Nhìn thấy gió xoa vào mắt đắng,

Như xa như ùa vào buồng lái"

• Điệp từ, so sánh.

→ Người lái xe tiếp xúc trực tiếp với thế giới bên ngoài, họ cmar nhận được những cảm giác, từng vẻ đẹp của thiên nhiên ùa vào trong buồng lái. Đó là cảm giác mạnh đột ngột khi xe chạy nhanh trên đường bằng, khi trời tối thì trước mắt là sao trời.

"Không có kính ừ thì có bụi,

Chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc.

Không có kính ừ thì ướt áo, 

Chưa cần thay lái trăm cây số nữa."

• Cấu trúc câu thơ được lặp lại.

→ Thái độ ngang tàng, bất chấp khó khăn, hiểm nguy. Tác phong sống nhanh nhẹn, hoạt bát, sôi nổi, tinh nghịch, ấm áp tình đồng đội.

• Khẳng định quyết tâm giải phóng Miền Nam không lay chuyển, tình yêu Niềm Nam là sức mạnh vô song.
• Hình ảnh người chiến sĩ lái xe trẻ trungm tinh nghịch, ngang tàng mà kiên định, lạc quan, yêu đời.

⇒ Khí thế quyết tâm giải phóng miền Nam của toàn dân toàn quân ta, khẳng định con người mạnh hơn sắt thép. Lòng nhiệt huyết của tuổi trẻ, của những người con đã dâng trọn đời mình cho Tổ quốc.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Bài thơ ca ngợi sự dũng cảm, hiên ngang, tràn đầy niềm tin chiến thắng của người chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong thời kì chống Mĩ xâm lược.

  • Nghệ thuật

    • Hình ảnh đậm chất hiện thực lựa chọn chi tiết độc đáo, có tính phát hiện.
    • Sử dụng ngôn ngữ của đời sống, tạo nhịp điệu linh hoạt thể hiện giọng điệu ngang tàng, trẻ trung, tinh nghịch.

Gợi ý làm bài

1. Mở bài 

• Hoàn cảnh sáng tác : năm 1969, trong cuộc chiến đấu gian khổ của những chiến sĩ lái xe đường Trường Sơn thời chống Mỹ.
• Bài thơ hay trong chùm thơ đạt giải nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ năm 1969 - 1970, tiêu biểu cho phong cách thơ Phạm Tiến Duật.

2. Thân bài

• Từ hình ảnh những chiếc xe không kính độc đáo, bài thơ khắc họa vẻ đẹp hình ảnh, tính cách dũng cảm, lạc quan, yêu nước, giàu tình đồng chí đồng đội của những người chiến sĩ lái xe.
• Trên những chiếc xe bị bom đạn ác liệt của kẻ thù tàn phá, không còn kính chắn gió, không mui không đèn, thùng xe bị xước,...các chiến sĩ lái xe vẫn hiên ngang, bất chấp gian khổ hy sinh, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
• Bút pháp hiện thực, tả thực không cường điệu không mỹ lệ hóa. Ngôn ngữ thơ mộc mạc như lời nói hàng ngày, như văn xuôi, nhưng giàu nghệ thuật, nhịp điệu, nhạc điệu linh hoạt.
• Giọng điệu sôi nổi, tinh nghịch, vui tươi, có chút ngang tàng của chất lính.
• Lời thơ giàu suy tưởng, câu thơ cuối toả sáng chủ đề, đặc sắc với nhãn tự trái tim.
• Bài thơ đã khắc họa chân thực, sinh động hình ảnh những người chiến sĩ lái xe trên đường Trường Sơn với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan dũng cảm bất chấp không khỏi hiểm nguy và lòng yêu nước, yêu tổ quốc.

3. Kết bài

• Bài thơ tái hiện hành trình gian khổ nhưng rất anh hùng của các chiến sĩ vận tải đoàn 559 trên tuyến lửa Trường Sơn những năm chống Mỹ.
• Kết hợp giữa hiện thực hào hùng với cảm hứng lãng mạn cách mạng, âm hưởng sử thi chặng đường 30 năm chống xâm lược của dân tộc 1945 - 1975.

Chiếc xe không kính là một độc đáo, đó là chứng tích chiến tranh, cho thấy sự tàn khốc của chiến tranh, nhưng qua đó cũng thấy được sự dũng cảm, ung dung trước những khó khăn, gian khổ của những người lính. Và bài thơ về tiểu đội xe không kính đã minh chứng cho những điều đó, Chi tiết bài soạn, các em có thể tham khảo thêm tại đây: Bài soạn Bài thơ về tiểu đội xe không kinh.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Những năm tháng chống Mỹ hào hùng của dân tộc đã để lại biết bao hồi ức và những dấu ấn khó phai mờ. Hình ảnh những những cô gái thanh niên xung phong, anh bộ đội cụ Hồ là một trong những hình ảnh đẹp nhất, lãng mạn và anh hùng nhất trong kháng chiến. “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” chính là một trong những minh chứng tiêu biểu cho nét tinh nghịch cũng như tinh thần bất khuất, hiên ngang hào hùng của người chiến sĩ. Để cảm nhận được sâu sắc nhưng điều đó, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: