Củng cố, mở rộng Bài 2 - Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

Một số yếu tố hình thức của thơ bốn chữ và thơ năm chữ:

- Thơ bốn chữ và thơ năm chữ là những thể thơ được gọi tên theo số chữ (tiếng) trong mỗi dòng thơ. Số lượng dùng trong mỗi bài không hạn chế. Bài thơ bốn chữ và năm chữ có thể chia khổ hoặc không.

- Cách gieo vẫn trong thơ bốn chữ và thơ năm chữ: vần thường được đặt ở cuối dòng, gọi là vận chân, vẫn có thể gieo liên tiếp (vần liền) hoặc cách quãng (vần cách), cũng có thể phối hợp nhiều kiểu gieo vần trong một bài thơ (vần hỗn hợp).

- Thơ bốn chữ thường ngắt nhịp 2/2; thơ năm chữ thường ngắt nhịp 2/3 hoặc 3/2. Tuy nhiên, nhịp thơ cũng có thể được ngắt linh hoạt, phù hợp với tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong bài thơ.

- Thơ bốn chữ và thơ năm chữ gần gũi với đồng dao, vè, thích hợp với việc kể chuyện, hình ảnh thơ thường đang đi, gần gũi.

1.2.1. Trước khi viết

a. Xác định đề tài và cảm xúc

- Có thể chọn bất cứ đề tài nào mà em yêu thích như nhà trường, gia đình, thiên nhiên, quê hương, đất nước,...

- Ghi lại tình cảm, cảm xúc về đối tượng được nói đến.

b. Tìm hình ảnh để biểu đạt cảm xúc

- Sau khi đã xác định được đề tài và tình cảm, cảm xúc, em hãy tìm hình ảnh để thể hiện cảm xúc đó.

- Liên tưởng, tưởng tượng, kết nối sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ với nhau và với con người để mạch cảm xúc, suy nghĩ được thể hiện và phát triển một cách tự nhiên.

- Thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của mình về sự vật, hiện tượng đó, chẳng hạn niềm xúc động trước sự mong manh của áng mây trước gió, suy ngẫm về vòng tuần hoàn của các hiện tượng thiên nhiên,...

c. Tập gieo vần: Có thể gieo vần liền, vần cách, vần hỗn hợp.

1.2.2. Thực hành viết

- Suy nghĩ về đề tài mà em đã chọn: hình dung trong tâm trí các hình ảnh nổi bật, từng để lại cho em ấn tượng sâu đậm

- Xác định tình cảm, cảm xúc của em về đối tượng, lựa chọn những từ ngữ phù hợp nhất với hình ảnh và tình cảm, cảm xúc.

- Những dòng tiếp theo có thể triển khai cụ thể hơn, chẳng hạn miêu tả chi tiết các đặc điểm của đối tượng, kể về đối tượng, có thể diễn đạt dưới hình thức tâm tình, trò chuyện với đối tượng.

- Sử dụng những từ ngữ biểu đạt cảm xúc, sử dụng từ láy và những biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, điệp ngữ,...

- Có thể kết thúc bài thơ theo nhiều cách khác nhau tạo những dòng thơ có hình ảnh ấn tượng, nêu cảm nghĩ của mình về sự vật, hiện tượng,...để tạo dự âm trong người đọc.

1.2.3. Chỉnh sửa

- Sau khi đã hoàn thành, em hãy đọc lại thật kĩ bài thơ.

- Hãy kiểm tra xem bài thơ em vừa làm đã đáp ứng được các yêu cầu chung của bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ chưa.

- Có thể kiểm tra theo những gợi ý sau:

1.3.1. Yêu cầu đối với đoạn văn ghi lại cảm xúc về một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

- Giới thiệu được bài thơ và tác giả. Nêu được ấn tượng, cảm xúc chung về bài thơ.

- Diễn tả được cảm xúc về nội dung và nghệ thuật, đặc biệt chú ý tác dụng của thể thơ bốn chữ hoặc năm chữ trong việc tạo nên nét đặc sắc của bài thơ. 

- Khái quát được cảm xúc về bài thơ.

1.3.2. Các bước viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

* Trước khi viết

a. Lựa chọn bài thơ

Có thể chọn bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ viết về những đề tài như tình cảm gia đình, tình yêu con người, thiên nhiên, quê hương, đất nước,..

b. Tìm ý

Em hãy thực hiện những thao tác sau đây để tìm ý:

- Đọc bài thơ nhiều lần để có được cảm nhận chung về bài thơ.

- Nêu cảm xúc của em về những nét đặc sắc trên hai phương diện nội dung và nghệ thuật (thể thơ, vần, nhịp, yếu tố tự sự, yếu tố miêu tả, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ,...) của bài thơ.

- Ghi lại cảm xúc chung của em về bài thơ.

c. Lập dàn ý

Sau khi đã tìm được các ý, em hãy lập dàn ý theo gợi ý sau:

- Mở đoạn: Giới thiệu tác giả và bài thơ, nêu ấn tượng, cảm xúc chung về bài thơ.

- Thân đoạn: Nêu cảm xúc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- Kết đoạn: Khái quát cảm xúc về bài thơ.

* Viết bài

Dựa vào dàn ý đã lập, em viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh. Trong quá  trình viết, hãy lưu ý:

- Đoạn văn cần có đầy đủ ba phần Mở đoạn, Thân đoạn, Kết đoạn.

- Các câu trong đoạn tập trung thể hiện nội dung chính của đoạn.

- Lựa chọn từ ngữ phù hợp để thể hiện cảm xúc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- Trình bày đúng hình thức đoạn văn.

* Chỉnh sửa bài viết

Hãy rà soát bài viết của em theo những yêu cầu ở cột trái và gợi ý chỉnh sửa ở cột phải:

Bài tập: Đọc lại văn bản Gặp lá cơm nếp SGK Ngữ văn 7 Tập 1 - Kết Nối Tri Thức, hãy phân tích một số yếu tố hình thức của bài thơ.

Hướng dẫn giải:

- Đọc lại văn bản Gặp lá cơm nếp SGK Ngữ văn 7 Tập 1 - Kết Nối Tri Thức

- Dựa vào nội dung Một số yếu tố hình thức của thơ bốn chữ và thơ năm chữ

- Tìm trong tác phẩm những đặc điểm và phân tích

Lời giải chi tiết:

Một số yếu tố hình thức của thơ năm chữ trong văn bản Gặp lá cơm nếp SGK Ngữ văn 7 Tập 1 - Kết Nối Tri Thức:

 - Thể thơ 5 chữ, mỗi đoạn 4 câu, riêng đoạn cuối có hai câu nhằm gây chú ý cho người đọc, nhấn mạnh tình cảm của người con dành cho đất nước và người mẹ

- Độc đáo cách gieo vần liền (chữ cuối của hai dòng liên tiếp vần với nhau)

- Nhịp thơ: 2/3, 3/2, cách ngắt nhịp linh hoạt mang đến sự gần gũi, dễ đọc, dễ nhớ và dễ truyền tải thông điệp, tình cảm của tác giả đến với người đọc.

- Học xong bài Củng cố, mở rộng Bài 2, các em cần:

+ Nắm được các kiến thức trong văn bản

+ Nắm được quy trình và yêu cầu khi làm bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

+ Vận dụng viết bài đoạn văn ghi lại cảm xúc về một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ cụ thể

Bài học Củng cố, mở rộng Bài 2 nhằm hệ thống hóa lại những kiến thức đã học trong Bài 2: Khúc nhạc tâm hồn. Từ đó, các em có thể vận dụng viết bài đoạn văn ghi lại cảm xúc về một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ cụ thể. Để nắm được nội dung của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Củng cố, mở rộng Bài 2

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.