Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi - Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

1.1.1. Tác giả Đoàn Giỏi

a. Tiểu sử

Đoàn Giỏi (1925 - 1989)

- Nhà văn Đoàn Giỏi (17/05/1925-02/04/1989), sinh ra tại thị xã Mỹ Tho, tỉnh Mỹ Tho. Nay thuộc xã Tân Hiệp, Huyện Châu Thành, Tỉnh Tiền Giang.

- Gia đình: xuất thân trong một gia đình địa chủ lớn trong vùng và giàu lòng yêu nước.

- Ông có những bút danh khác như: Nguyễn Hoài, Nguyễn Phú Lễ, Huyền Tư.

b. Sự nghiệp sáng tác

Một số tác phẩm nổi tiếng của tác giả: Đường về gia hương (1948), Cá bống mú (1956), Đất rừng phương Nam (1957),...

Hình ảnh một số tác phẩm của Đoàn Giỏi

c. Phong cách sáng tác

- Hầu hết sáng tác của Đoàn Giỏi đều viết về thiên nhiên, con người và cuộc sống Nam Bộ.

- Tái hiện vẻ đẹp của vùng đất phương Nam trù phú và những người dân Nam Bộ chất phác, thuần hậu, can đảm, trọng tình trọng nghĩa.

- Lối miêu tả vừa hiện thực vừa trữ tình và ngôn ngữ đậm màu sắc địa phương.

1.1.2. Tác phẩm Đất rừng phương Nam

a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Văn bản được sáng tác năm 1957, đoạn trích được trích từ chương 9 trong tiểu thuyết cùng tên của Đoàn Giỏi.

Tiểu thuyết Đất rừng Phương Nam của Đoàn Giỏi

b. Thể loại

- Tiểu thuyết.

c. Bố cục 

Có thể chia làm bốn phần:

- Phần 1 (Từ đầu ... bụi cây): chuẩn bị đi lấy ăn ong

- Phần 2 (Tiếp theo ... im im đi tới): con đường đến chỗ lấy mật

- Phần 3 (Tiếp theo ... trở về): quá trình lấy mật ong

- Phần 4 (Còn lại): trên đường trở về nhà

d. Tóm tắt nội dung văn bản

Đoạn trích kể lại một ngày đi lấy kèo ong của An, Cò và tía nuôi của An. Trong chuyến đi, An đã được chứng kiến quá trình tía nuôi và thằng Cò đi “ăn ong”. An được biết cách tía dẫn ong về những kèo để làm làm tổ và được chứng kiến cách tía lấy mật ong. Không gian rừng U Minh và quá trình lấy mật ong đã khiến An đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. An cũng thầm ngưỡng mộ quá trình nuôi ong của những người dân nơi đây.

1.2.1. Nhân vật An

- An là người có lòng yêu thiên nhiên. Trong quá trình đi tìm mật, An cảm nhận được những khung cảnh thiên nhiên trong rừng U Minh trong trẻo, mát mẻ và an lành:

+ Không khí mát lạnh

+ Cái lành lạnh của không khí sông ngòi thấm vào đất, thở ra từ bình minh

+ Ánh sáng trong vắt đậu trên những cành hoa tràm

+ Khi nhìn thấy tổ ong, An quên ngay những bực tức ở trong lòng

Thiên nhiên rừng U Minh

=> Phải là chú bé có sự tinh tế trong việc quan sát và cảm nhận mới có thể nhận thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên như vậy

- An là người ham học hỏi, thông minh:

+ An thắc mắc về quá trình làm kèo cho ong về làm tổ với má nuôi và ghi nhớ từng lời má nói

+ An thấy cò bị ong đót bèn ngay lập tức đưa mồi cho tía để tía đốt ong

+ An có hiểu biết về việc con người khắp nơi nuôi ong

=> Phải là đứa trẻ ham học và có sự hiểu biết mới có thể ghi nhớ và có hiểu biết về loài ong như thế.

- An là chú bé có lòng tự trọng cao, An không muốn hỏi Cò về “sân chim” vì ngại rằng Cò sẽ cười mình

1.2.2. Nhân vật Cò

- Cò là một chú bé khỏe mạnh:

+ Đùi như đùi nai đi khắp nơi trong rừng

+ Khi An đã mệt và muốn nghỉ, Cò lại vẫn có thể đi tiếp

=> Cò là hiện thân cho chú bé của núi rừng. Cuộc sống gắn bó với núi rừng từ nhỏ giúp Cò có cơ thể khỏe mạnh

- Cò có hiểu biết về rừng U Minh:

+ Cò nhắc cho An về lời của má cách làm kèo ong

+ Cò chỉ cần lắng nghe cũng có thể biết được chỗ ong sắp bay đến

+ Cò trợ giúp tía lấy mật ong

=> Tuổi thơ gắn liền với rừng U Minh, Cò hiểu rõ về khu rừng này. Phải là chú bé có tình yêu với khu rừng thì Cò mới có thể hiểu về khu rừng tới thế.

1.3.1. Về nội dung

- Văn bản miêu tả lại quá trình lấy mật ong của người dân rừng U Minh. Qua đó ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời rừng U Minh.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Nghệ thuật miêu tả đặc sắc

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật

Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo.

Hướng dẫn giải:

- Đọc lại văn bản Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

- Chọn chi tiết em cảm thấy thú vị nhất

- Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về chi tiết đó

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo 1:

Trong đoạn trích “Đi lấy mật”, chi tiết người dân vùng U Minh “thuần hóa” ong rừng là một chi tiết thú vị. Trong khi các nơi khác nuôi ong bằng những chiếc tổ nhân tạo bằng những vật liệu khác nhau như tổ bằng đồng hình chiếc vại, tổ bằng đất nung, tổ bằng sành… thì người dân vùng U Minh nuôi ong kiểu tổ hình nhánh kèo. Vì biết tập tính của loài ong rừng, họ biết rằng không phải ngẫu nhiên mà ong đóng trên một cành cây nào đó nên họ đã định sẵn cho chúng một nơi để đóng tổ. Qúa trình dựng tổ cho ong cũng rất tỉ mỉ vì chúng không đóng chỗ rợp, ong chúa thì kị, không bao giờ đóng tổ ở những nơi còn mùi sắt của con dao chặt kèo. Sự độc đáo, mới lạ trong cách nuôi ong rừng đã khiến nơi đây trở nên khác biệt, không nơi nào xứ nào giống như vậy. 

Bài tham khảo 2:

Trong đoạn trích Đi lấy mật thì những hình ảnh, những khám phá của cậu bé An khi theo tía nuôi và Cò vào trong rừng để lại rất nhiều ấn tượng trong lòng người đọc. Hiện lên trên những cuộc trò chuyện, những bài học kinh nghiệm mà An rút ra được chính là khung cảnh bình yên của ba người sau khoảng thời gian mệt mỏi. Họ cùng nhau ngồi ăn, thưởng thức cảnh đẹp thiên nhiên dưới một gốc cây tràm. Bức tranh thiên nhiên với cả nhạc và họa như tô điểm thêm vẻ đẹp vốn có của rừng già. Nơi đây có những bóng cây nghiêng nghiêng, có những con gầm gì, những chú vẹt,…. Khung cảnh người và thiên nhiên thật hòa hợp, yên bình.

- Học xong bài Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi, các em cần nắm:

+ Phân tích đặc điểm các nhân vật: An, Cò

+ Phân tích được vẻ đẹp trù phú, đa dạng của rừng U Minh

+ Phân tích ý nghĩa văn bản

Đoạn trích Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi mang đến cho người đọc cảnh rừng U Minh tươi mới và hùng vĩ, từ đó thể hiện tình cảm thắm thiết như một gia đình ruột thịt giữa An và gia đình Cò. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Tác phẩm Đất rừng phương Nam - Đoàn Giỏi kể về câu chuyện cuộc sống và sinh hoạt của cậu bé An sau khi được ba mẹ Cò nhận nuôi, thông qua lần đi lấy mật, tác giả tái hiện hình ảnh rừng U Minh hùng vĩ tràn ngập sự sống. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: