Cảm nhận của anh/chị về tinh thần nhân đạo trong bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá

Thẩm Đức Tiềm thời Thanh đã từng nhận xét về tài năng của Đỗ Phủ: “Cái tài của ông thật cao, sức viết thật giỏi, dẫu có gió trời sóng biến hay chuông vàng khánh bạc cũng không bắt chước được như vậy”. Những lời ngợi ca đó dường như không còn xa lạ với một “thi Thơ Đỗ Phủ có những nét đặc biệt của một tài nhân, vừa giản dị mà sâu sắc, vừa phản ánh hiện thực một cách khách quan và thể hiện tinh thần nhân đạo cao cả, xứng đáng là một nhà thơ giàu lòng yêu nước thương dân. “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” là một trong những tác phẩm xuất sắc của ông. Bài thơ đã giúp người đọc hiểu thêm về nỗi thống khổ mà nhà thơ và những người dân lao động phải hứng chịu, cùng ước mơ cao đẹp của ông.

Đỗ Phủ là cây đại thụ của nền văn học cổ điển Trung Hoa, ông sống vào giai đoạn cực thịnh, sau đó là suy vong của đời Đường, nên đã chứng kiến những cảnh chiến tranh liên miên, thiên tai địch họa, bao cảnh thương tâm, khổ cực của dân chúng dưới chế độ phong kiến đương thời. Vào những năm cuối đời sau khi đã nếm trải đủ những tủi nhục, Đỗ Phủ được bạn bè và người thân giúp đỡ dựng được một ngôi nhà tranh bên cạnh Cán Hoa phía tây Thành Đô. Ong vừa ở nhà được mấy tháng thì căn nhà đã bị gió phá nát. Có lẽ đó chính là nguồn cảm hứng để ông sáng tác lên bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” như để thổ lộ tiếng lòng và những tâm sự của mình. Bước vào tác phẩm người đọc như đang được chứng kiến một trận thu phong vào tháng tám thật dữ dội:

Tháng tám, thu cao, gió thét già

Cuốn mất ba lớp tranh nhà ta

Tranh bay sang sông rải khắp bờ

Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa

Mảnh thấp quay lộn vào mương sa

Căn nhà yếu ớt không đủ sức chống chọi với trận cuồng phong. Cơn gió đã làm cho các lớp tranh bị lật tung, bay lộn ra khắp nơi. Dường như ta đang được nghe tác giả tâm sự với chất giọng ngậm ngùi, xót xa và đầy sự tiếc nuối. Những câu thơ liệt kê như vẽ lên khung cảnh dữ dội khi ấy. Có tấm tranh bay rải rác khắp bờ sông, có tấm bay tận rừng xa, có tấm rơi xuống mương nước. Ngước nhìn từng từng tấm tranh theo gió bay đi trong lòng nhà thơ hẳn rất xót xa, đau khổ. Vậy là thiên nhiên vô tình chẳng buông tha cho người áo vải bao năm tháng bôn ba mưu sinh giờ đây mới làm được ngôi nhà để trú mưa trú nắng. Nhà thơ và gia đình đang phải đối mặt với cảnh rối loạn của xã hội, cùng sự mất mát rất lớn về nhà cửa do thiên tai gây ra. Thật là như dồn kẻ khốn khó đến bước đường cùng. Đau đớn hơn khi nhà thơ phải chứng kiến cảnh bọn trẻ thôn Nam cướp giật tranh mà không thể làm gì được:

Trẻ con thôn Nam khinh ta già không sức

Nỡ nhè trước mặt cô cướp giật

Cắp tranh đi tuốt vào luỹ tre

Mỗi khô miệng cháy gào chẳng được

Quay về chống gậy lòng ấm ức.

Trong những năm diễn ra sự biến An-sử, đất nước xảy ra chiến tranh liên miên, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, loạn lạc, ly tán. Một xã hội đảo điên như vậy thì chắc chắn đạo đức con người cũng bị xuống cấp nghiêm trọng. Lũ trẻ thôn Nam nghịch ngợm đến cướp giật tranh đi mất. Chúng không còn biết đến lễ giáo, lễ phép gì nữa, mặc cho tiếng kêu than của nhà thơ. Trước sự trơ tráo của lũ trẻ, nhà thơ chẳng còn biết làm sao, ông thấy đau khổ, giận dữ, chống gậy quay về ngôi nhà tuềnh toàng đã bị phá nát. Đám trẻ con ấy là sản phẩm tất yếu của xã hội đương thời, một xã hội đảo điên, loạn lạc. Trong lòng tác giả đang oán giận, trách móc và cũng rất thông cảm, thấu hiểu cho hành động của lũ trẻ. Những kẻ đáng trách ở đây không phải lũ trẻ mà là xã hội đương thời thối nát đã đẩy con người ta đến cảnh khốn cùng. Có lẽ trong lòng nhà thơ có cả sự thương cảm cho đám trẻ tinh nghịch, đói nghèo, thất học tràn lan, lấy ai nuôi dạy chúng khi đất nước không còn thái bình, mọi nơi rối loạn, đạo đức đang bị đi xuống tưởng chừng không thể cứu vãn. Vị “thi thánh” đã hướng tấm lòng nhân đạo của mình đến những cảnh ngộ khác nữa. Ông quay trở lại với những bước chân mỏi mệt, đắng cay và bất lực. Căn nhà đã bị phá nát bởi những cơn gió, về đêm thời tiết cũng gây khó khăn cho gia đình ông:

Giây lát, gió lặng mây tối mực.

Trời thu mịt một đêm đen đặc

Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt

Con nằm xấu nết đạp lót nát

Đầu giường nhà giột chẳng chừa đâu

Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt

Gia cảnh của nhà thơ giờ đây bế tắc vô cùng, mưa thu kéo dài dai dẳng suốt đêm. Nhà dột lung tung khác chi ở ngoài trời, Chăn, mền cũ bị con quấy đạp rách hết cả. Trong cảnh ngộ trớ trêu ấy, Đỗ Phủ thương mình ít mà thương vợ con thì nhiều. Cơn mưa dầm dề mãi không dứt, trời lại càng lạnh hơn, làm sao nhà thơ có thể ngủ được.Ta thấy hiện lên trên khuôn mặt nhà thơ sự đau khổ, cay đắng:

Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê

Đêm dài ướt át sao cho trót?

Tuổi già, sức yếu lại phải ngồi dưới mưa, nỗi đau nghèo khó như.. dồn nén thắt lại trong trái tim nhà thơ. Không gian xung quanh ông là đêm đen mịt mù, lạnh lẽo giống như cảng ngộ lầm than của gia đình ông và những người dân nghèo khổ đang sống. Cũng trong hoàn cảnh éo le ấy, ta càng trân trọng tấm lòng cao cả, thương dân như con của Đỗ Phủ. Những lời tâm sự cuối bài đã làm sáng tỏ điều đó:

Ước một nhà rộng muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan

Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!

Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,

Riêng đều ta nát, chịu chết rét cũng được!

Một khổ thơ ta thấy có đến bao câu cảm thán, phải chăng cảm xúc của nhà thơ đã dồn nén đến những giây phút cuối cùng này. Đoạn thơ thực sự gây xúc động sâu sắc cho người đọc bởi giá trị tinh thần nhân đạo, tình yêu thương bao la của nhà thơ. Chắc hẳn không ít người sẽ nghĩ nếu có mơ ước, Đỗ Phủ sẽ ước mình có mái lều, tấm chăn ấm để che chở cho vợ con và bản thân ông khỏi vất vả. Nhưng thật bất ngờ, trong niềm mong ước của ông hiện lên một ngôi nhà kì vĩ “muôn ngàn gian”vô cùng vững chắc. Ngôi nhà ấy không để che cho ông và gia đình mà dành cho tất cả kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ. Thực tế xưa nay không có ngôi nhà nào rộng đến muôn ngàn gian như thế. Khổ thơ được sáng tạo bằng biện pháp tu từ so sánh và thậm xưng để diễn tả ước mơ to lớn và cảm hứng lãng mạn dạt dào, làm sáng bừng lòng nhân ái bao la của một con người từng trải biết bao bất hạnh giữa thời loạn lạc. Điều đáng quý hơn cả, trong ước mơ ấy gắn với sự hi sinh thân mình để thực hiện mơ ước cho muôn người, chính ước mơ cao đẹp ấy đã tạo nên sức sống mãnh liệt của bài thơ cùng tên tuổi của Đỗ Phủ – một nhà thơ với tấm lòng yêu thương bao la.

Dù đã qua hơn mười hai thế kỉ nhưng bài thơ vẫn giữ được cho mình chỗ đứng trong trái tim người đọc bởi giá trị nhân đạo sâu sắc trong tác phẩm. Một điều không thể thiếu tạo nên giá trị ấy chính là tấm lòng yêu nước thương dân của Đỗ Phủ. Ông luôn mong mỏi và khao khát hạnh phúc cho nhân dân. Bài thơ chứa chan giá trị nhân đạo cao cả của bậc vĩ nhân hy sinh bản thân vì mọi người.