Hướng dẫn soạn Số phận con người

I. Tác giả - Tác phẩm

1. Tác  giả

Mi- Khai - in A - lếc - xan - đrô - vich Sô - Lô - Khốp ( 1905-1984) là nhà văn hiện thực vĩ đại của Liên Xô. Ông sinh trưởng trong một gia đình nông dân thuộc thị trấn Vi -ô - sen - xcai - a, một địa phương ở vùng thảo nguyên sông Đông, thuộc tỉnh Rô - stôp của Liên Xô

Ông tham gia nhiều công tác khi cách mạng nội chiến bùng nổ và tích cực hoạt động văn nghệ, viết văn. Sau chiến tranh, ông tập trung sáng tác. Ông được nhận giải Nobel về văn học năm 1965.

Tác phẩm chính : Những truyện ngắn sông Đông, Sông Đông êm đềm, Đất vỡ hoang, Họ chiến đấu vì tổ quốc....

2. Tác phẩm

Truyên ngắn " Số phận con người" của Sô - lô - khốp được ra mắt trong những ngày đầu năm 1957. Truyện có ý nghĩa khá to lớn đối với toàn bộ sự phát triển của nền văn xuôi Xô Viết xuốt giai đoạn sau này.  Ở đây, tác giả tập trung thể hiện hình tượng con người bất hạnh trong chiến tranh. Truyện được in trong tập " Truyện sông Đông"

"Số phận con người" tập trung khám phá nỗi bất hạnh của con người trong chiến tranh. Song tuy viết về những đau thương, mất mát trong chiến tranh khốc liệt, tác giả vẫn giữ vững niềm tin ở tính cách Nga kiên cường cũng như lòng tin ở cuộc sống bao dung.

II. Trả lời câu hỏi.

1. Hoàn cảnh của An - đrây Xô - cô - lốp sau khi kết thúc chiến tranh và trước khi gặp bé Va - ni - a chứa đầy nước mắt, cay đắng, bất hạnh. Chiến đấu được 1 năm, anh bị thương 2 lần vào tay và chân. Hai năm sau đó anh bị đày đọa trong các trại giam của Đức. Năm 1944, thoát khỏi nhà tù, anh đau đớn biết tin vợ và hai con gái đã bị giết hại, ngôi nhà xưa chỉ còn là một hố bom. Niềm hi vọng cuối cùng giúp anh bấu víu vào cuộc đời này là A - na - tô - li, chú học sinh giỏi toán, đại úy pháo binh, đứa con trai yêu quý đã cùng anh chiến đấu ở Beclin. Thế nhưng,  đúng ngày chiến thắng, con anh lại hi sinh. An - đrây Xô - cô - lốp đã chịu đựng những mất mát ghê gớm, nhưng đó không phải là một ngoại lệ hiếm hoi, mà lại là một trường hợp khá tiêu biểu cho 25 triệu người Xô Viết đã hi sinh. Chính hoàn cảnh đau đớn, bi kịch của An - đrây Xô - cô - lốp đã thể hiện sâu sắc sự khốc liện, tàn bạo của cuộc chiến.

Sau chiến tranh, thứ chờ đợi An - đrây Xô - cô - lốp chính là vực thẳm của nạn nghiện rượu. Bị đẩy vào tình cảnh bi đát, con người thiếu bản lĩnh sẽ dễ rơi vào bất lực, bế tắc. Bao quanh anh chính là sự tuyệt vọng và cô đơn, âm thầm và lặng lẽ. Hoàn cảnh, số phận của An - đrây Xô - cô - lốp đã thể hiện sinh động những nỗi đau đớn, bi kịch của con người trong chiến tranh.

2. Những chi tiết nghệ thuật được chọn lọc tinh tế để bộc lỗ cả sự xót thương và lòng yêu mến của An - đrây Xô - cô - lốp đối với bé Vi - ni - a. Sự ngây thơ, nỗi tội nghiệp của một thằng bé mồ côi, không nơi nương tựa, cho gì căn nấy, bạ đâu ngủ đấy đã đánh động đến tình yêu thương thẳm sâu trong tâm hồn con người.

An - đrây Xô - cô - lốp dùng những hình ảnh nhỏ bé, tội nghiệp để so sánh  với Va - ni - a nhỏ bé và xót xa, đau đớn khi nghe thấy tiếng thở dài của bé.  Tình người ấm áp đã khiến con người choán váng vì hạnh phúc được nương tựa, sẻ chia.

Tình yêu thương có khả năng chữa lành những vết thương trong tâm hồn con người. Chính lòng nhân ái giúp cho hai con người cô đơn, côi cút có thể vượt qua số phận bi kịch của chính mình và tìm đến sưởi ấm cho nhau.

Điểm nhìn của nhân vật An - đrây Xô - cô - lốp hoàn toàn trùng khớp với điểm nhìn của tác giả. Đó là một điểm nhìn chan chứa yêu thương, hướng tới cuộc sống bình yên, tâm hồn trong sáng của trẻ thơ, đậm đã giá trị nhân đạo.

3. Cuộc đời đau khổ, cô đơn của An - đrây Xô - cô - lốp với những khó khăn chồng chất đã được nhà văn miêu tả hết sức sinh động, chân thực. Câu chuyện xe oto của anh quệt phải con bò, chính là câu chuyện về kế sinh nhai, nghe qua tưởng là bông đùa, dí dỏm, nhưng ngẫm lại mới thấy xót đau, chua chát : "Con bò đứng dậy ve vẩy đuôi rồi chạy vào ngõ hẻm, còn tôi bị tước bằng lái" .

4. Nhà văn tin tưởng  vào một thế hệ tương lai qua hình ảnh chú bé Va - ni - a : nghĩ rằng con người Nga đó, con người có ý chí kiên cường, sẽ đứng vững được và sống bên cạnh bố, chú bé kia một khi lớn lên sẽ có thể đương đâu với mọi thử thách. ... Nhà văn tin vào sức mạnh tiềm ẩn và những cống hiến  thầm lặng mà to lớn của thế hệ những An - đrây Xô - cô - lốp nói riêng và Con người Nga nói chung trong cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đoạn cuối là lời nhắc nhở, kêu gọi sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân bất hạnh. Đoạn trữ tình ngoại để này là đoạn văn thể hiện tập trung ý nghĩ của cả đoạn trích được học.

5. Với An - đrây Xô - cô - lốp, trong cuộc sống, con người có thể gặp rất nhiều bất hạnh, nỗi đau, sự mất mát. nhưng nhà văn không mất đi niềm hi vọng và niềm tin hạnh phúc của con người Theo ông, con người cần biết dựa vào nhau để có được hạnh phúc, giống như Xô - cô - lốp và Va-ni-a đã đến với nhau để kiếm tìm chỗ dựa cho hạnh phúc của mình