Hình ảnh người mẹ trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

2.1. Mở bài

Giới thiệu về bài thơ và hình ảnh người mẹ trong bài thơ.

2.2. Thân bài

a. Hình ảnh mẹ trong sinh hoạt thường ngày

– Mẹ giã gạo nuôi con, nuôi gia đình, nuôi bộ đội

– Nhịp chày theo giấc ngủ em

→ Ở hậu phương mẹ vẫn miệt mài lao động sản xuất phục vụ tiền tuyến

b. Hình ảnh mẹ trong lao động, trong sản xuất

– Mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi công việc vất vả bởi nắng gió núi rừng

– Mẹ khó nhọc là thế nhưng vì em mẹ đâu quản ngại, vì cách mạng mẹ đâu sá gì

– Em là mặt trời, là nguồn năng lượng để mẹ vững tin làm việc

c. Hình ảnh mẹ trên chiến trường

– Mẹ vào tiền tuyến: mẹ đạp rừng, rời suối, chuyển lán → công việc đầy nguy hiểm, gian khó gấp trăm lần.

– Mẹ dũng cảm rời quê hương đói khổ để vào mặt trận

d. Mẹ và tình yêu con vô bờ

– Luôn bên con trên mọi mặt trận

– Con là nguồn sống lớn lao của mẹ

– Niềm mong ước con lớn lên, khỏe mạnh, trưởng thành và tự do–> gửi gắm qua lời ru

=> Hình ảnh mẹ đầy dũng cảm và giàu yêu thương, là đại diện tiêu biểu cho bao người mẹ Việt Nam thời chống Mỹ. Tình yêu con hòa trong tình yêu đất nước, yêu quê hương mình.

2.3. Kết bài

Tác giả đã dùng hồn thơ, lời thơ của mình để ngợi cả những vẻ đẹp của người mẹ.

Đề bài: Hình ảnh người mẹ trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Gợi ý làm bài

Nguyễn Khoa Điềm – một nhà thơ có phong cách viết bình dị, tự nhiên và giàu cảm xúc. Một trong số những bài thơ tiêu biểu của ông phải kể đến “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”. Bài thơ không chỉ thành công về mặt nghệ thuật mà còn thành công trong việc khắc hoạ hình ảnh người mẹ miền núi Tà- ôi đầy đẹp đẽ. Một người mẹ với tình thương con vô bờ bến và tình yêu ấy hòa trong tình yêu quê hương, yêu đất nước mình.

Hình ảnh người mẹ qua mỗi khúc ru hiện lên thật bình dị. Dù làm gì, dù ở bất cứ nơi đâu, dù là khi nào thì mẹ vẫn thế, vẫn trao trọn sự yêu thương mình nơi con. Trong khúc ru đầu tiên, ta thấy bóng dáng mẹ trong cuộc sống thường ngày:

“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”.

Hàng ngày, khi em còn chìm sâu trong giấc ngủ cũng là lúc mẹ tranh thủ giã gạo. Từng hạt gạo trắng ngần qua bàn tay mẹ giã không chỉ phục vụ cho bữa ăn con, bữa cơm của gia đình mà còn phục vụ cho bộ đội nơi tuyền tuyến. Những vất vả mà mẹ làm không chỉ vì con yêu mà còn vì đất nước, công việc giã gạo tuy bình dị đấy, tuy chẳng phải to lớn gì nhưng nó có ý nghĩa biết bao khi chiến trường lương thực đang cạn, khi người lính đang phải nhịn cơm từng bữa. Ở hậu phương, mẹ vẫn góp sức mình cho chiến thắng mai này. Và dường như em cũng cảm nhận được những vất vả nơi mẹ qua từng giọt mồ hôi nóng rơi trên má mà em ngủ ngoan hơn. Em ngủ ngoan cũng là giúp mẹ, cũng là cùng mẹ sẻ chia, gánh vác trách nhiệm của mình đối với đất nước, cho dân tộc.

Khúc hát ru thứ hai, một lần nữa ta lại thấy người mẹ ấy thật đẹp đẽ trong lao động, sản xuất. Từng khoảnh đất trống, từng mảnh nương hoang mẹ đều tận dụng gieo trồng mang lại nguồn lương thực cho chiến trận. Mẹ làm việc miệt mài chẳng ngại nắng gió để tăng gia sản xuất nuôi làng đói, nuôi bộ đội:

“Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.”

Núi rừng mênh mang rộng lớn, bóng lưng núi bao la bạt ngàn, mẹ cõng em trên lưng gầy bé. Sự tương phản ấy khiến ta không khỏi thương mẹ, xót xa và cảm phục mẹ làm chủ trước đất trời, biết bao vất vả, bao khó nhọc mẹ chẳng ngần ngại. Có em, mẹ vẫn luôn kiêu hãnh, vì em, vì sự nghiệp cách mạng mẹ có thể chịu được mọi gian khổ, hi sinh. Ánh mặt trời của thiên nhiên mang lại sự sống, mang lại nguồn ánh sáng cho cỏ cây tươi tốt, cho bắp vàng đều hạt, ánh mặt trời của mẹ là em trong đó, có em mẹ có thêm động lực để cố gắng, để lao động, em chính là nguồn năng lượng xua tan những mệt mỏi, nhọc nhằn nơi mẹ.

Và mẹ đâu chỉ bên em trong lao động, trong sản xuất, mẹ còn bên em trong chiến trận. Mẹ đâu chỉ là hậu phương vững chắc, mẹ còn ra tuyền tuyến đánh giặc cứu nước:

” Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”

Chiến trận đất nước ngày một khó khăn hơn, kháng chiến ác liệt hơn rất nhiều. Giờ đây ai ai cũng là chiến sĩ, anh trai cầm súng, chị gái cầm chông đều đứng lên giết giặc. Mẹ cũng không nằm ngoài tinh thần ấy, dũng cảm vượt rừng chuyển lán, đạp rừng, rời suối, phá tan quân thù quyết giành trận cuối. Con cũng cùng mẹ đồng hành trên mọi mặt trận, dũng cảm rời làng quê vào chiến đấu, mong một ngày đất nước giải phóng an vui.

Và trên tất cả, người mẹ anh hùng ấy còn có một trái tim yêu con dạt dào. Trong mỗi lời ru, mẹ đều ước mong, trông chờ con khôn lớn, trưởng thành, giúp làng, cứu nước.

“Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…”

” Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ,
Mai sau con lớn làm người Tự Do…”

Những giấc mơ con gói trọn niềm mong ước của mẹ. Rồi mai này còn sẽ sống thật trọn vẹn trên đất nước mình, một đất nước tự do, độc lập và giàu mạnh.

Hình ảnh người mẹ Tà- ôi là đại diện tiêu biểu cho bao người mẹ anh hùng trong kháng chiến nói riêng và bao người phụ nữ Việt Nam nói chung. Họ lúc nào cũng yêu thương con cái, họ giàu đức hy sinh, cần mẫn, nhân hậu và khi cần họ cũng rất kiên quyết, dũng cảm. Đó là những phẩm chất thật đáng trân trọng mà Nguyễn Khoa Điềm đã dùng lời thơ của mình để ca ngợi vẻ đẹp ấy.

Chúng ta biết đến Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu trưởng thành trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Thơ của Nguyễn Khoa Điềm là một hồn thơ giàu suy tư với những cảm xúc dồn nén chất chứa trong từng câu thơ. “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ của ông. Xuyên suốt bài thơ người ta thấy hiện lên hình ảnh bà mẹ Tà ôi như một biểu tượng về người mẹ Việt Nam anh hung.

“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” được sáng tác vào năm 1971 khi Nguyễn Khoa Điềm đang ở chiến khu phía Tây Thừa Thiên. Đến năm 1984, bài thơ được in trong tập “Đất và khát vọng”. Với giọng thơ nhẹ nhàng, tha thiết như một lời ru đã giúp người đọc thấy được tình cảm trìu mến của người mẹ dành cho con của mình.

Trong “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” hình ảnh người mẹ hiện lên gắn liền với cuộc sống lao động thường ngày:

"Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:"

Đầu tiên hình ảnh người mẹ gắn liền với công việc làm nương rẫy, chăm lo cho cuộc sống của bộ đội kháng chiến. Để có được hạt gạo trắng ngần, có được những bữa cơm nóng hổi nuôi bộ đội, người mẹ phải làm lụng vất vả, phải đổ biết bao mồ hôi công sức. Dù không trực tiếp tham gia chiến trường thế nhưng người mẹ đã làm hết sức mình nơi hậu phương để có thể góp phần làm nên chiến thắng của nhân dân ta. Cái hay, cái đẹp của đoạn thơ còn ở chỗ hình ảnh lao động của người mẹ gắn liền với giấc ngủ của con thơ “nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng”. Đây vừa là hình ảnh tả thực em bé được địu trên lưng mẹ vừa vô cùng ấm áp, thiêng liêng bởi nó đem đến cho người đọc cảm giác người mẹ và em bé như đang cùng chung một nhịp đập, cùng nhau chia sẻ công việc khó nhọc này. Dù đang ngủ say giấc nhưng dường như em Cu – tai cũng đang cảm nhận được sự vất vả của mẹ: “Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi”. Đặc biệt hình ảnh tả thực đôi vai gầy của mẹ cũng thể hiện được tình thương, nỗi vất vả của mẹ. Người mẹ ấy vừa phải chăm lo cho đứa con thơ của mình, vừa phải gánh trên vai trọng trách tiếp tế lương thực nơi chiến trường vậy mà trái tim của mẹ vẫn dành cho con tình yêu thương hết mực, vẫn hang say lao động bằng tất cả tình thương của mình.

Ở những câu thơ sau hình ảnh người mẹ vẫn tiếp tục là hình ảnh người mẹ gắn liền với lao động sản xuất:

-" Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,"

-" Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng."

Trước hết, ta có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng rất thành công thủ pháp tương phản để vừa làm nổi bật không gian mênh mông rộng lớn của núi rừng vừa thể hiện sự vất vả khó nhọc của người mẹ. So với không gian mênh mông rộng lớn kia thì hình ảnh người mẹ trông thật nhỏ bé ấy vậy mà nó vẫn bừng sáng khắp không gian. Người mẹ không chỉ tích cực tham gia tang gia sản xuất mà còn mang trên vai “mặt trời” của mẹ với tất cả tình cảm yêu thương, chăm sóc. Hình ảnh ẩn dụ này vừa thể hiện rằng đứa con như là nguồn sống của người mẹ vừa khẳng định rằng đây chính là nguồn năng lượng lớn nhất, tiếp sức cho mẹ vượt qua biết bao gian truân, khó nhọc.

Và rồi từ vị trí hậu phương vững chắc ta đã thấy hình ảnh người mẹ được hiện lên nơi chiến trường, được tham gia vào kháng chiến một cách trực tiếp hơn:

"Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn."

Khi cuộc kháng chiến của nhân dân ta bước vào giai đoạn ác liệt nhất thì mọi lứa tuổi, mọi tầng lớp không phân biệt già, trẻ, lớn, bé đều đứng dậy cầm súng ra trận thì người mẹ ấy cũng góp sức mình vào việc “chuyển lán”, “đạp rừng”… Đây là những công việc còn khó khăn gấp trăm lần vậy mà hình ảnh đứa con vẫn xuất hiện trên lưng mẹ. Giấc ngủ của em theo chân mẹ tới mọi nẻo đường, cùng mẹ trải qua mọi khó khăn, gian khó. Lúc này đây đứa con không chỉ là nguồn sống, là nguồn sức mạnh mà nó còn như một người bạn cùng mẹ vượt qua mọi nẻo đường.

Có thể thấy hình ảnh người mẹ Tà – ôi hiện lên thật chân thực nhưng cũng rất tình trong những vần thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đó là một người mẹ tần tảo sớm hôm, một người mẹ sẵn sàng hy sinh cho kháng chiến, một người mẹ với niềm tin mãnh liệt vào sự toàn thắng của dân tộc, một người mẹ với tình yêu thương con hết mực – một người mẹ anh hung.

Qua “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” ta không chỉ thấy được tình cảm của nhà thơ mà còn thấy yêu thêm biết bao bà mẹ Việt Nam hung khác trên khắp dải đất hình chữ S này.

----------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------