Cảm nhận về bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh của Lí Bạch

a. Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Lí Bạch, bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh.

b. Thân bài:

* Hình ảnh ánh trăng trong đêm thanh tĩnh

- Các từ “minh ”, “quang”, “sương”: Ánh trăng trong đêm rất sáng và mở ảo, chiếu xuống mà nhìn là dưới mặt đất đất đang phủ một làn sương mờ ảo.

- Từ “sàng” (giường): Giúp người đọc nhận biết được vị trí ngắm trăng của nhà thơ. Ánh trăng xuyên qua khe cửa, chiếu xuống đầu giường chứng tỏ trăng đêm rất sáng và trời cũng đã khuya rồi. Nhưng lúc này, nhà thơ vẫn còn thức để ngắm trăng - chứng tỏ tâm trạng thao thức, băn khoăn của nhà thơ.

- Từ “nghi” và từ “sương” cùng xuất hiện bổ xung ý nghĩa cho nhau:

• “Nghi” nghĩa là tưởng như, ngỡ như, dường như
• “Sương”: chỉ màn sương đêm trắng mịt mờ, khiến cảnh vật mờ ảo.

=> Ánh trăng chiếu xuống vạn vật trong đêm tối mờ ảo khiến cho nhà thơ không phân biệt được đâu là trăng đâu là màn sương đêm.

- Tâm trạng của nhà thơ:

• Đầy ngạc nhiên trước vẻ đẹp của ánh trăng.
• Hình ảnh ánh trăng trong con mắt nhà thơ mờ ảo: gợi ra hình ảnh Lý Bạch vừa uống rượu vừa thưởng trăng.
• Thể hiện tâm trạng bâng khuâng và nhớ nhung.

=> Hai câu đầu khắc họa hình ảnh đêm trăng đầy thơ mộng.

* Nỗi nhớ quê hương của tác giả

- Từ “vọng” được hiểu theo hai cách:

• Nhìn ra xa - hành động ngắm trăng của nhà thơ.
• Ngóng trông, nhìn về quê hương ở phía xa.

=> Từ vọng đã diễn tả nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.

- Lý Bạch đã xây dựng hai hình ảnh đối lập: “cử đầu” - “đê đầu” (ngẩng đầu - cúi đầu) giúp cho câu thơ trở nên đăng đối nhịp nhàng:

• Ngẩng đầu: Nhìn về phía ánh trăng đang chiếu sáng khắp mặt đất, cả quê hương của nhà thơ.
• Cúi đầu: Nhớ về quê cũ, nhà thơ đang tự nhìn vào nội tâm mình - tự đối mặt với nỗi nhớ quê hương da diết.

- Tình cảm của nhân vật trữ tình được bộc lộ trực tiếp qua từ “tư” (nhớ): nỗi nhớ quê hương sâu đậm.

=> Hai câu sau khắc họa tình cảm nhớ thương của nhân vật trữ tình dành cho quê hương.

c. Kết bài:

- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh.

Đề bài: Em hãy viết bài văn nêu cảm nhận về bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh của Lý Bạch.

GỢI Ý LÀM BÀI

Lý Bạch được người đời mệnh danh là “thi tiên”. Thơ ông thường thể hiện một tâm hồn tự do, hào phóng. Đến với bài thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”, người đọc sẽ cảm nhận được điều đó:

“Đầu giường ánh trăng rọi,

Ngỡ mặt,đất phủ sương

Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,

Cúi đầu nhớ cố hương”

Hai câu thơ mở đầu, nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp của ánh trăng. Hai từ “minh ”, “quang”, “sương” đều có nghĩa là “sáng” đã cho thấy rằng ánh trăng trong đêm rất sáng và mở ảo. Khi chiếu xuống mặt đất cứ ngỡ như đang có một làn sương mờ ảo phủ xuống. Cùng với đó là từ “sàng” (giường) nhằm xác định vị vị trí ngắm trăng - ánh trăng xuyên qua khe cửa, chiếu xuống đầu giường chứng tỏ trăng đêm rất sáng và trời cũng đã khuya rồi. Nhưng lúc này, nhà thơ vẫn còn thức để ngắm trăng. Điều đó còn cho thấy tâm trạng của Lí Bạch. Đó là sự thao thức, bâng khuâng trước vẻ đẹp của ánh trăng.

Đêm đã về khuya, không gian trở nên tĩnh lặng hơn. Ánh trăng chiếu tỏa muôn nơi. Chữ “sàng” với ý nghĩa đầu giường đã được tác giả sử dụng rất độc đáo. Nó cho thấy vị trí của ánh trăng cùng với việc sử dụng hai từ ngữ “minh” và “quang” với nghĩ là “sáng” càng làm bật nổi độ sáng của ánh trăng trong đêm khuya. Hình ảnh so sánh ánh trăng với sương trên mặt đất, tác giả đã vẽ nên một bức tranh tràn đầy ánh trăng lung linh, huyền ảo. Nhưng không chỉ dừng lại ở miêu tả vẻ đẹp của ánh trăng. Lí Bạch còn bộc lộ tâm trạng. Điều đó được thể hiện qua từ “nghi” - cho thấy tâm trạng ngạc nhiên, ngỡ ngàng cùng với nỗi niềm trăn trở, ưu tư của nhà thơ.

Không dừng lại ở đó, trăng còn gợi nhắc Lí Bạch nhớ về “cố hương” - quê cũ. Từ “vọng” có thể hiểu theo hai cách. Cách hiểu thứ nhất là “nhìn ra xa” cho thấy hành động ngắm trăng của nhà thơ. Còn cách hiểu thứ hai là “ngóng trông” cho thấy hành động nhìn về quê hương ở phía xa. Cùng với đó là hai hành động đối lập “cử đầu” - “đê đầu” (ngẩng đầu - cúi đầu) giúp cho câu thơ trở nên đăng đối nhịp nhàng. Khi bắt gặp ánh trăng, Lí Bạch cứ ngỡ đó là màn sương đêm. Nhưng ngẩng đầu nhìn mới nhận ra đó là trăng chứ không phải sương. Và ánh trăng này khiến ông nhớ đến quê hương. Hành động cuối cùng là cúi xuống giống như là đang kìm nén cảm xúc đang trào dâng trong lòng. Từ đó, người đọc cảm nhận được nỗi nhớ sâu đậm của tác giả dành cho quê hương của mình.

Hành động “ngẩng đầu” như một lẽ tự nhiên, để thấy xem ngoài kia là sương hay trăng, ánh trăng kia là thật hay là ảo. Dường như, ở đây ánh mắt của nhà thơ đã có sự thay đổi, chuyển động từ trong ra ngoài, từ gần ra xa, từ chỗ chỉ nhìn thấy được ánh trăng đến chỗ có thể cảm nhận được cả vầng trăng ở xa trên bầu trời ngoài kia. Khi nhận thấy ánh trăng cũng cô đơn, lạc lõng như chính mình thì nhà thơ lại “cúi đầu”. Hành động “cúi đầu” của nhà thơ không phải là cái cúi đầu để nhìn trăng hay nhìn sương thêm một lần nữa mà đấy là cái cúi đầu khi nghĩ về quê xa với biết bao nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương tha thiết và sâu sắc.

Lí Bạch đã thể hiện tình yêu quê hương cùng nỗi nhớ da diết của một người sống xa quê trong đêm trăng thanh tĩnh qua bài thơ. Đây quả là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ của nhà thơ.

Quê hương - hai tiếng gọi thân thương trìu mến mà mỗi người đi xa đều đau đáu trong lòng. Đối với Lý Bạch - thi nhân suốt một đời xa quê thì tình yêu quê hương lại càng dâng trào mãnh liệt. Điều đó được thể hiện qua bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh:

“Đầu giường ánh trăng rọi,

Ngỡ mặt, đất phủ sương

Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,

Cúi đầu nhớ cố hương”

Mở đầu là hình ảnh ánh trăng. Trăng không chỉ giới hạn ở nơi đầu giường, mà ánh trăng bao trùm cả không gian toả khắp căn phòng nơi tác giả nghỉ trọ. Trăng như dòng suối chảy miên man khắp đêm sâu. Cảnh vật như say dưới trăng, giữa khoảnh khắc đêm sâu như vậy, ánh trăng là chủ thế trong cuộc sống tĩnh lặng. Hơi thở của tạo vật đất trời cũng nhè nhẹ sợ làm vỡ tan cái êm dịu của đêm trăng.

Với Lý Bạch - một hiệp khách thì ánh trăng sáng trong quán trọ không phải là chuyện lạ. Nhưng với thi nhân thì ánh trăng đêm nay rất khác lạ. Ánh trăng len lỏi vào tận đầu giường nơi tác giả nằm. Ánh trăng không phải là vô tri vô giác, nó như biết được nơi người hiệp khách dừng chân. Trăng chủ động tìm đến trò chuyện, tâm sự cùng tác giả. Trong khoảnh khắc đêm thâu tĩnh lặng, ánh trăng trong sáng và tinh khiết được tác giả chào đón nồng hậu.

Ánh trăng rọi ngỡ là sương mặt đất, chỉ một hình ảnh thôi mà gợi cả một thế giới cảm xúc. Đây là một hiện tượng rất bình thường, nhưng với tác giả thì hiện tượng này tạo cảm hứng mãnh liệt. Sức liên tưởng kỳ lạ làm hình tượng thơ sống dậy. Trăng hay là sương bao phủ mặt đất? Trăng là thực mà lại không thực? Bằng chất lãng mạn, thi nhân đã nâng ánh trăng lên đến mức diệu kỳ.

Cho đến câu thơ thứ ba vẫn nói đến trăng, nói đến thiên nhiên nhưng từ “ngẩng” dường như không gợi cho ta cảm giác nhẹ nhàng thanh thản của người ngắm trăng mà đó chính là cái nhìn chất chứa đầy tâm sự. Ở trong ba câu thơ đầu ta thấy tác giả nhắc nhiều đến thiên nhiên đến ánh trăng khung cảnh thiên nhiên dẫu buồn nhưng vẫn gợi cho ta cảm giác đẹp lung linh huyền ảo. Nếu như ở ba câu thơ đầu tác giả có nhắc nhiều đến ánh trăng điều đó khiến cho không ít người ngỡ rằng bài thơ chủ yếu là viết về ánh trăng nhưng cho đến câu thơ cuối thì tất cả bộc lộ rất rõ. Cúi đầu nhớ cố hương. Như ta đã thấy câu thơ thứ ba và câu thơ thứ tư đối nhau ở hai tư thế “ cúi” và “ngẩng”. Cái nhìn trong bài thơ đã được bộc lộ rõ hơn đây là một bài thơ tả cảnh hữu tình. Tâm trạng của nhà thơ thật sự được bộc lộ đó là nỗi nhớ cồn cào quê hương, nhỏ Lý Bạch thường hay lên núi Nga My múa kiếm ca ngắm trăng khi lớn lên ông lại thường lại hay xa quê hương.

Thế nhưng dù năm tháng có trôi qua thì tình cảm của ông đối với quê hương vẫn sâu đậm và tha thiết, chỉ cần nhìn ánh trăng thôi cũng đủ gợi cho ông những cảm xúc dạt dào,tha thiết về chốn cũ. Và ánh trăng đêm nay đã khiến cho tâm hồn ông trĩu nặng nỗi nhớ quê,nhớ về nơi ông sinh ra, nơi đó có những người thân của ông,nơi đó có biết bao nhiêu kỉ niệm thời thơ ấu,những năm tháng thăng trầm của cuộc đời.

Bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh có thể được coi là một bài thơ viết về tình yêu quê hương hay nhất. Tác giả rất tinh tế lấy ngoại cảnh thiên nhiên để biểu hiện nỗi nhớ quê của mình. Bài thơ rất ngắn gọn nhưng mang ý nghĩa sâu sắc, nhớ quê dường như nó là một tâm trạng chung của những người phải xa quê.

-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----