Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê - Ngữ văn 7 Tập 1 Cánh Diều

1.1.1. Tác giả An-phông-xơ Đô-đê

An-phông-xơ Đô-đê (1840-1897)

- An-phông-xơ Đô-đê (1840-1897) là một nhà văn Pháp và là tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng nửa cuối thế kỉ XIX

- Ông là tác giả của nhiều tập truyện nổi tiếng

- Văn chương của ông nhẹ nhàng, trong sáng, diễn tả cảm động những nỗi đâu và tình thương, đặc biệt la tình yêu quê hương, đất nước

- Là tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng: "Một thời niên thiếu", "Những cuộc phiêu lưu kỳ diệu của Tactaranh ở Taraxcông"...

1.1.2. Tác phẩm Buổi học cuối cùng

a. Ý nghĩa nhan đề

- Tác phẩm phần nào hé lộ cho độc giả biết nội dung chính của tác phẩm

- Đây là buổi học tiếng Pháp cuối cùng của người dân Pháp

b. Xuất xứ 

- Truyện lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử

- Sau cuộc chiến tranh Pháp – Phổ năm 1870 – 1871, nước Pháp thua trận, phải cắt vùng Andát và Loren (2 vùng tiếp giáp với Phổ) cho Phổ (Đức)

- Các trường ở đây bị buộc phải học tiếng Đức

c. Thể loại: Truyện ngắn.

d. Bố cục 

Chia làm 3 phần

- Phần 1 (Từ đầu..."vắng mặt con"): Trước khi diễn ra buổi học cuối cùng

- Phần 2 (Tiếp theo..."cuối cùng này"): Diễn biến buổi học cuối cùng

- Phần 3 (Còn lại): Cảnh kết thúc buổi học cuối cùng

e. Tóm tắt tác phẩm Buổi học cuối cùng

Như thường lệ, buổi sáng hôm ấy cậu bé Phrăng đến lớp học, trên đường đi cậu thấy có rất nhiều sự khác lạ so với mọi hôm, cả khi vào trường cũng vậy, sân trường bỗng dưng yên ắng như một ngày chủ nhật. Bước vào lớp cậu càng ngạc nhiên hơn vì thấy mọi người im phăng phắc, thầy Ha-men ăn mặc rất trang trọng, trong lớp lại còn có cả các cụ già cùng đến học. Qua lời nói xúc động của thầy giáo, cậu mới hiểu rằng hôm nay là buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp. Phrăng vô cùng ân hận vì sự ham chơi trước đây của mình, xấu hổ vì mình đã không đọc được bài như mong muốn. Thầy Ha-men nói về vẻ đẹp của tiếng Pháp về sự quý giá của tiếng nói dân tộc, ai nấy đều xúc động thiêng liêng... Cuối buổi học thầy giáo Ha-men viết lên bảng dòng chữ “Nước Pháp muôn năm”.

1.2.1. Nhân vật Phrăng

a. Quang cảnh hôm diễn ra buổi học cuối cùng

- Trên đường đến trường: nhiều người đứng trước bảng dán cáo thị

→ Khác lạ.

- Ở trường:

+ Mọi sự bình lặng y như một buổi sáng chủ nhật

+ Lớp học trang trọng, thầy Ha-men dịu dàng, mặc đẹp hơn mọi ngày, mọi người trong làng đều đi học với vẻ buồn rầu

→ Yên tĩnh, trang nghiêm, khác thường.

⇒ Phrăng ngạc nhiên, dường như báo hiệu một cái gì nghiêm trọng, khác thường.

b. Diễn biến tâm trạng của Phrăng

- Thái độ đối với việc học tiếng Pháp

-  Định trốn học và rong chơi ngoài đồng nội

-  Cưỡng lại được, vội vã đến trường

- Phrăng choáng váng, sững sờ, hiểu ra nguyên nhân của sự khác lạ, tiếc nuối ân hận vì sự lười nhác học tập, ham chơi của mình

- Xấu hổ và tự giận mình không chịu học các qui tắc phân từ

- Chăm chú nghe giảng, kinh ngạc thấy mình hiểu bài đến thế

→ Từ lơ là đến thiết tha, lo lắng cho việc học.

c. Thái độ với thầy Ha-men

- Lẻn vào chỗ ngồi, đỏ mặt tía tai khi thấy thầy cầm thước. 

- Nhận ra giọng nói của thầy thật dịu dàng.

- Thấy tội nghiệp cho thầy

- Hiểu được lời khuyên của thầy

- Chưa bao giờ thấy thầy lớn lao đến thế.

→ Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí sâu sắc.

⇒ Từ sợ hãi, thân thiết, quý trọng thầy.

⇒ Phrăng là cậu bé hồn nhiên, chân thật, biết lẽ phải, yêu tiếng nói dân tộc, quý trọng và biết ơn thầy.

1.2.2. Thầy giáo Ha-men

a. Trang phục

- Mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục

- Đội mũ bằng lụa đen thêu

→ Trang phục rất trang trọng mà thầy chỉ mặc vào những ngày đại lễ thể hiện ý nghĩa vô cùng quan trọng của buổi học cuối cùng.

b. Thái độ đôi với học sinh

- Rất mực ân cần, dịu dàng tha thiết, không quở trách như mọi ngày khi Phrăng đến muộn

- Nhiệt tình truyền giảng bài học bằng cả tâm huyết của mình

→ Thầy muốn truyền thụ toàn bộ tri thức của mình, muốn đưa ngay toàn bộ tri thức vào học sinh trước khi ra đi.

c. Hành động, lời nói về việc học tiếng Pháp

- Tâm niệm của Thầy: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khoá ở chốn lao tù”

→ Giữ được tiếng nói tức là giữ được linh hồn của dân tộc, không để kẻ địch đồng hoá, đó là vũ khí tốt nhất khi chưa thể đánh đuổi quân thù.

- Hành động, cử chỉ lúc buổi học kết thúc:

+ Người tái nhợt, nghẹn ngào, không nói nên câu

+ Thầy dường như kiệt sức

→ Bao nhiêu tinh lực, tâm huyết thầy đã dồn hết cho buổi học cuối cùng.

+ Khuyên mọi người hãy yêu quý, giữ gìn ngôn ngữ của dân tộc

→ Ca ngợi sự giàu đẹp của dân tộc.

+ Dằn mạnh và cố viết thật to dòng chữ: "NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM".

Thầy giáo Ha-men viết lên bảng dòng chữ “Nước Pháp muôn năm”

+ Đứng im, đầu dựa vào tường

→ Thể hiện sự đau đớn dữ dội về tinh thần.

⇒ Thầy đã thắp lên ngọn lửa yêu nước cháy bừng trong tim mọi người.

1.3.1. Về nội dung

Qua câu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng, Phrăng hiện lên là một chú bé hiếu động, thông minh, nhạy cảm, có tình yêu chân thành với người thầy, yêu nước sâu sắc.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Lựa chọn nhân vật kể chuyện hợp lí: Người kể (ở ngôi thứ nhất) là một cậu bé.

- Cách kể chân thực vì cậu là người trong cuộc - chứng kiến một cách đầy đủ buổi học cuối cùng.

- Nghệ thuật khắc hoạ chân dung nhân vật (cả ngoại hình lẫn nội tâm) đều chính xác, tinh tế.

- Miêu tả nhân vật qua ý nghĩ, tâm trạng.

- Giọng kể tự nhiên, linh hoạt, ngôn ngữ vừa chính xác vừa mang tính biểu cảm cao.

Bài tập: Hãy tìm một số câu văn trong văn bản Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Cánh Diều có sử dụng phép so sánh và chỉ ra tác dụng của những so sánh ấy.

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ văn bản Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Cánh Diều

- Tìm các câu văn có sử dụng phép so sánh

- Nêu tác dụng của từng phép so sánh ấy

Lời giải chi tiết:

- Học xong bài Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê, các em cần:

+ Hiểu được ý nghĩa nhan đề Buổi học cuối cùng

+ Phân tích được đặc điểm nhân vật Phrăng

+ Phân tích được đặc điểm và tình yêu nước của thầy Ha-men

Qua văn bản Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê đã mang đến cho người đọc bức tranh khái quát về xã hội Pháp khi  bị quân Phổ chiếm đóng. Qua đó cảm nhận được tình yêu nước sâu sắc của thầy Ha-men. Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Buổi học cuối cùng - An-phông-xơ Đô-đê là truyện ngắn kể về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một ngôi trường tiểu học vùng An-dát sau khi bị quân Phổ chiếm đóng. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: