Tìm dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng

Dân gian ta có rất nhiều câu tục ngữ hay nội dung mà nó thể hiện thật sâu sắc, một trong số đó là câu tục ngữ “gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” nhưng có bạn lại bảo gần mực chưa chắc đã đen và gần đèn thì chưa chắc đã rạng.

Trước hết ta cần hiểu câu tục ngữ muốn đề cập đến nội dung gì? Câu tục ngữ có hai lớp nghĩa, xét về lớp nghĩa đen – là lớp nghĩa hiện trực tiếp lên các các từ ngữ. Lớp nghĩa này là mực có mầu đen vì vậy một vật nằm gần nó thì sớm muộn gì cũng bị dây mực và có màu đen, còn đèn sáng thì những vật nằm gần nó sẽ sáng lên theo. Còn về lớp nghĩa bóng – là lớp nghĩa không hiện trực tiếp trên các từ ngữ mà buộc ta phải suy luận ra, lớp nghĩa này là nói đến những người sống cùng, kết bạn với những người có bản tính, phẩm chất xấu thì họ sẽ bị ảnh hưởng và có thể bị nhiễm những bản tính xấu đó, và ngược lại những người kết bạn, có mối quan hệ thân thiết với những người có phẩm chất tốt, hiểu biết rộng thì dần dần theo thời gian họ cũng sẽ học tập theo những phẩm chất tốt đó và nâng cao tầm hiểu biết của mình.

Câu tục ngữ nào cũng đúc kết những kinh nghiệm, bài học quý báu của ông cha ta nên nó luôn có tính đúng đắn. Tuy nhiên cũng có bạn cho rằng: “Gần mực chưa chắc đã đen và gần đèn chưa chắc đã rạng”, ý kiến này cũng không phải không có căn cứ. Nhiều người có bản chất xấu xa thì cho dù có sống giữa trăm nghìn người tốt thì họ vẫn giữ cách sống của mình, như câu: “Giang sơn khó đổi, bản tính khó rời”, nhưng cũng có những người tốt, thật thà, trung thực dù có sống cùng, làm bạn cùng những người có bản chất xấu thì họ vẫn giữ được những nét tính cách đáng quý của mình như bài ca dao:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

Cây hoa sen dù có lớn lên, sống giữa vùng đầm lầy “hôi tanh” nhưng những ngó sen vẫn trắng tinh, hoa sen vẫn giữ được vẻ đẹp thanh cao, tinh khiết.

Nhưng những người đó chỉ chiếm một phần nhỏ. Xét một ví dụ thực tế, hai đứa trẻ cùng được sinh ra trong một gia đình, nhưng vì một lí do nào đó hai đứa trẻ bắt buộc phải sống tách biệt. Một đứa sống ở một vùng có nhiều tệ nạn xã hội như cờ bạc, nghiện hút thì thử hỏi làm sao lớn lên mà đứa trẻ đó không bị lây nhiễm được. Còn đứa trẻ kia sống giữa những người có nền nếp tốt, trình độ văn hóa, nhận thức rộng thì chắc chắn rằng khi lớn lên đứa trẻ đó sẽ hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp. Qua đó, ta mới thấy được tầm quan trọng của môi trường sống, môi trường sống như thế nào quyết định tính cách và nhân phẩm con người. Vì thế cha mẹ vẫn thường dạy con “chọn bạn mà chơi” hay “chọn mặt gửi vàng” khuyên con mình hãy biết lựa chọn những người bạn tuy rằng không thật sự học giỏi nhưng tính cách tốt, biết chia sẻ vui buồn với bạn chứ không ích kỉ chỉ biết nghĩ cho bản thân.

Ngày nay, câu tục ngữ vẫn giữ được giá trị và tính đúng đắn của nó, câu tục ngữ mang đến một bài học quý báu, khuyên răn con người nên biết chọn lựa bạn bè một cách đúng đắn từ đó tạo dựng các mối quan hệ tốt đẹp, là cơ sở để củng cố những phẩm chất tốt của bản thân và nâng cao tầm hiểu biết.

Trong cuộc sống, mỗi con người chúng ta đều phải trưởng thành, đều phải trau dồi bản thân, hình thành một nhân cách tốt. Trong quá trình rèn luyện đó, môi trường tác động ngoại cảnh là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến nhân cách. Đúng như nội dụng câu nói của ông cha ta từ xưa: “ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”

Theo ý hiểu trực tiếp mực thì có màu đen, đèn thì sẽ phát sáng, tạo nguồn sáng cho con người. Hiểu với ý trìu tượng hơn, mực chính là những điều xấu xa, đen tối, không trong sạch, mà khi bị mực “ vấy bẩn” chúng ta sẽ bị đen đi. Còn đèn, ánh sáng tức biểu tượng cho những điều tốt đẹp, trong sáng, ..đến gần đèn chúng ta sẽ được soi đường chỉ lối bằng ánh sáng ấy. Như vậy , câu nói với hai vế ngắt bởi dấu phẩy , hai vế là hai sự vật đối lập về hình thức cũng ngư là đối lập về tính biểu tượng đã khiến cho ta hiểu ra một triết lí sống: nếu ở trong một môi trường không tốt, quan hệ không tốt đẹp thì con người sẽ bị tha hóa, “đen” đi còn khi con người sống trong mọt môi trường trong lành, giao du với những người tốt thì con người sẽ học được nhiều điều, rèn luyện bản thân hướng đến cái đẹp toàn diện.

Đèn và mực là hai sự vật tương phản được đặt trong tương quan như vậy là vì sao? Nó liên quan mật thiết đến nhân cách con người chăng? Đúng vậy, vì mỗi con người ta lớn lên một phần nhỏ sống theo bản năng còn phần lớn là trưởng thành và rèn luyện bản thân nên môi trường xung quanh rất quan trọng, nếu môi trường xấu, nhân cách con người cũng bị ảnh hưởng. Nếu môi trương tốt, con người ta đương nhiên học được những điều tốt đẹp. Bên cạnh đó là những mối quan hệ được tạo lập giữa những con người cũng góp phần quan trọng đến việc xây dựng tính cách. Nếu giao du với người xấu, tính cách xấu có thể dễ lây nhiễm sang bạn. Ông cha ta nói “ gần mực thì đen” cũng xuất phát từ bản chất của mực, điều tất nhiên, giấy không thể trắng tinh sau khi bị mực đổ vào, chúng ta không thể trong sạch như ban đầu sau khi bị nhiễm thói hư tật xấu. Giống như một đứa trẻ mới lớn, nó ngây thơ và trong sáng như một tờ giấy trắng. Còn người lớn chính là người đóng vai trò quan trọng tạo ra những nét vẽ đẹp đẽ trên tờ giấy trắng chứ không phải những nét vẽ nghoệch ngoạc lên “tâm hồn trẻ thơ”.

Như vậy , những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hình thành nhân cách con người. Vậy chúng ta phải làm gì để có nhân cách tốt trong mọi hoàn cảnh khác nhau. Thiết nghĩ rằng, chúng ta nên tự rèn luyện trau dồi bản thân trước, hãy biết phân biệt được “đen” và “trắng” dù đó là những suy nghĩ và nhận thức về nó còn khờ dại. Hơn nữa chúng ta cần giữ vững lập trường, quan điểm của bản thân khi đứng trước một tình huống mà ta nhận thức rằng nó không tốt, nó là thứ xấu xa, quan trọng nhất bạn không được để bị cám dỗ trước những thứ vật chất tầm thường dần dần bị tha hóa biến chất thậm chí mất cả nhân tính. Ngoài xã hội, bạn nên tạo những mối quan hệ tin cậy, tốt đẹp mà đối phương là người có phẩm chất đẹp, điều đó giúp bạn học hỏi được nhiều điều quý giá. Nhìn theo hướng khách quan, chúng ta nên tránh xa những người không tốt, hoặc môi trường có nhiều tệ nạn, nhiều điều không tốt đẹp. Nhưng đôi khi , môi trường sống xung quanh bạn không thể chọn lựa theo cách riêng của mình, lúc này, cần nhất ý chí của bản thân, nội lực trong con người ta sẽ chiến thắng được ngoại cảnh. Nhắc đến ý chí vượt lên “màu đen” của mực ta nhớ về thời kháng chiến chống Mỹ gian khổ của dân tộc, có những thành niên xung phong tình báo tiêu biểu như Vũ Ngọc Nhạ đã sống ngay trong ổ của những tên bán nước Ngô Đình Diệm, Nguyễn Văn Thiệu,… nhưng ông vẫn giữ mình không đẻ bị buông thả thao lối sống xa hoa bẩn thỉu ô uế của lũ bán nước hèn hạ, không bị tha hóa, không trở thành tay sai của của giặc ngoại xâm.

Bên cạnh những tấm gương tốt, luôn tồn tại những điều xấu xa. Ta càng phải lên án gay gắt những kẻ vị những lợi ích mà mờ mắt, bị cám dỗ. Hay những kẻ không giữ nổi mình trước những thứ hào nhoáng để rồi đúng như câu nói “ gần mực thì đen” trở thành con người xấu xa, vô đạo đức.

Như vậy, câu tục ngữ xưa đã khẳng định lại một triết lí sống quý giá và sâu sắc về con người, về nhân cách và yếu tố ảnh hưởng đến nhân cách con người. Câu tục ngữ trở thành một bài học quý báu cho thế hệ ngày nay và cả mai sau.

ừ xưa,trong cuộc sống lao động và chiến đấu của mình,nhân dân ta đã rút được biết bao bài học quý giá.Đó là những kinh nghiệm trong sản xuất,chiến đấu và cách ứng xử trong xã hội.Đó là cách nhìn nhận mối quan hệ giữa môi trường xã hội với việc hình thành nhân cách của mỗi người.

 

Để nêu lên một bài học,một kinh nghiệm trong cuộc sống,ông cha ta thường mượn hình ảnh một sự vật có liên quan đến con người để thể hiện ý của mình.Mực màu đen,tượng trưng cho những cái xấu xa,những cái không tốt đẹp.Đèn là vật phát ra ánh sáng,soi tỏ mọi vật xung quanh,tượng trưng cho những cái tốt đẹp,sáng sủa.Từ hai hình ảnh tương phản nhau “mực và đèn”,câu tục ngữ đã đưa ra kết luận : “Gần mực thì đen,gần đèn thì rạng”.Đó là quy luật của sự vật.Dựa vào thực tế cuộc sống của con người,ta thấy câu tục ngữ hoàn toàn đúng khi xét trong mối quan hệ giữa môi trường xã hội với việc hình thành nhân cách mỗi người.Nhưng trong vài trường hợp đặc biệt,có thể gần mực mà không đen,gần đèn mà không rạng.Vì con người có khả năng vượt khỏi hoàn cảnh,chế ngự môi trường xung quanh.

Trong thực tế,hai mặt khả năng này không loại trừ nhau mà chúng bổ sung cho nhau,giúp chúng ta hiểu một cách đầy đủ về mối quan hệ giữa môi trường xã hội với việc hình thành nhân cách.

Trong kho tàng văn học dân gian,nhân dân ta có câu tương tự :

Ở bầu thì tròn,ở ống thì dài

Và :

Thói thường gần mực thì đen
Anh em bạn hữu phải nên chọn người.

Những câu ca dao,tục ngữ đó đã khẳng định ảnh hưởng quyết định của môi trường xã hội đối với việc hình thành nhân cách.Trong thực tế cuộc sống,nhà trường làm công tác giáo dục tốt vì nhà trường đã chú ý đến quang cảnh sư phạm và xây dựng môi trường xã hội tốt.Ở gia đình cũng vậy,cha mẹ là những tấm gương sáng,anh chị em hòa thuận,thì gia đình sẽ có những người con ngoan.Ở lớp học cũng thế,lớp nào biết quan tâm xây dựng tập thể tốt,quan hệ giữa thầy và trò,bạn bè đúng đắn,thân ái đoàn kết,thì lớp đó có nhiều học sinh giỏi,đạo đức tốt.Gần gũi hơn,trong quan hệ bạn bè,nếu ta chơi với một người bạn tốt,chăm ngoan,học giỏi,thì chúng ta sẽ học tập được những đức tính tốt ấy và sẽ trở thành người tốt.Ngược lại,trong một gia đình,nếu cha mẹ không quan tâm đến con cái,anh em không nhường nhịn nhau,thì con cái trong gia đình cũng dễ lười biếng,ăn chơi,đua đòi.

Ở những môi trường xã hội phức tạp càng dễ sinh ra những hành vi phạm pháp.

Trong thực tế,khó mà tạo ra một môi trường hoàn toàn lành mạnh và tốt đẹp.Trong xã hội cũ cũng như trong xã hội chúng ta ngày nay,những yếu tố lành mạnh và chưa lành mạnh,tốt đẹp và xấu xa thường xen kẽ vào nhau để cùng tồn tại và phát triển.Có lúc,có nơi,cái chưa lành mạnh,cái chưa tốt đẹp lại lấn át cái đẹp,cái lành mạnh.Đó là lúc môi trường xã hội không thuận lợi cho việc hình thành nhân cách.Nhưng chính trong môi trường không thuận lợi ấy,vẫn có những con người có phẩm chất cao đẹp,có tình cảm đạo đức tốt đẹp,có những hành động cao cả.Chính trong môi trường không thuận lợi đó vẫn nở rộ những bông sen thơm ngát từ chốn bùn đen hôi tanh.Đó là những con người biết vượt lên trên mọi cám dỗ thấp hèn,làm được những việc có ích cho đất nước và cho chính bản thân mình.

Ngày nay,trên đất nước ta còn nhiều hiện tượng tiêu cực,mặc dù chế độ ta về cơ bản là tốt đẹp.Do đó,bất cứ lúc nào,vẫn có những trường hợp gần mực mà không đen,gần đèn mà vẫn tối tăm.

Sống trong môi trường tốt đẹp,nhưng chúng ta vẫn phải tiếp xúc với những hiện tượng không lành mạnh,những hiện tượng tiêu cực trong xã hội.

Câu tục ngữ là một lời khuyên bảo sâu sắc,đã mang đến cho chúng ta một bài học bổ ích,có cách nhìn đúng đắn về mối quan hệ giữa môi trường xã hội với việc hình thành nhân cách của bản thân.Câu tục ngữ giúp chúng ta xác lập một thế đứng vững chắc trước những tác động tiêu cực ngoài xã hội và nếu bị rơi vào một hoàn cảnh không thuận lợi,đầy rẫy những tiêu cực thì chúng ta nên có quyết tâm vượt qua.Nó giúp chúng ta có tinh thần cảnh giác trước những tác động tiêu cực của môi trường xung quanh để luôn luôn “gần mực mã vẫn không đen” và chúng ta nên có ý chí quyết tâm trở thành một ngọn đèn luôn luôn tỏa sáng.