Phân tích tác phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi

A. Sơ đồ tóm tắt gợi ý

B. Dàn ý chi tiết

a. Mở bài

• Giới thiệu tác phẩm Bình Ngô đại cáo và tác giả Nguyễn Trãi
• Dẫn dắt vào vấn đề: Tư tưởng nhân nghĩa trong Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi

• Khái quát chung
  • Hoàn cảnh sáng tác
    • Sau chiến thắng giặc Minh, Nguyễn Trãi đã thay mặt Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo để tuyên bố với nhân dân cả nước về quyền độc lập của đất nước
    • Bài cáo được công bố vào đầu năm 1428
  • Thể loại
    • Cáo là thể văn nghị luận có từ thời cổ ở Trung Quốc, thường được vua chúa và thủ lĩnh dùng để trình bày một chủ trương, sự nghiệp, tuyên ngôn một sự kiện để mọi người cùng biết.
    • Cáo có thể được viết bằng văn vần, văn xuôi nhưng chủ yếu là văn biền ngẫu
    • Lời lẽ đanh thép, lý luận sắc bén, kết cấu chặt chẽ, mạch lạc là đặc điểm quan trọng của bài cáo.
  • Bố cục
    • Phần 1 ("Việc nhân nghĩa... chứng cứ còn ghi"): Tuyên bố lập trường chính nghĩa của cuộc chiến
    • Phần 2 ("vừa rồi ... Ai bảo thần dân chịu được"): Bản cáo trạng tội ác giặc Minh
    • Phần 3 ("Ta đây ... chưa thấy xưa nay"): Lược thuật quá trình kháng chiến
    • Phần 4: Còn lại): Tuyên bố độc lập, mở ra kỷ nguyên mới cho đất nước.
  • Chủ đề: Tác phẩm là bản tổng kết về cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, thể hiện niềm tự hào vô biên, niềm hân hoan vô hạn trước thắng lợi to lớn của chính nghĩa cứu nước, tài năng lãnh đạo của bộ phận tham mưu nghĩa quân, của khí phách anh hùng toàn dân tộc ta.

•  Phân tích
  • Nêu luận đề chính nghĩa: Luận đề này được xây dựng dựa trên cơ sở mối quan hệ giữa 3 yếu tố: Nhân nghĩa, dân và nước:
    • Nhân nghĩa: điếu dân phạt tội, bênh vực cho kẻ khốn cùng, chống lại các thế lực phi nhân.
    • Dân: Dân trong tác phẩm là những người thuộc tầng lớp thấp nhất nhưng lại chiếm đa số trong xã hộinông nghiệp thời đó. Ðó là những dân đen, con đỏ, thương sinh, phu phen, manh lệ, những người có vai trò lịch sử quan trọng, góp phần đánh đuổi giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước.
    • Nước: Khái niệm nước bao gồm mối quan hệ hữu cơ giữa các yếu tố
      • Văn hiến
      • Ðịa lý
      • Phong tục tập quán
      • Các triều đại chính trị
      • Hào kiệt
      • Truyền thống lịch sử vẻ vang
    • Những quan niệm của Nguyễn Trãi trong bài Cáo về Nhân nghĩa, Dân, Nước đều xuất phát từ chính thực tiễn kế thừa phát triển của truyền thống yêu nước, phù hợp với đạo đức truyền thống và hoàn cảnh lịch sử đương thời. Những quan niệm này, so với trước, đã có nhiều biến đổi, phát triển do sự chi phối của hoàn cảnh lịch sử.
  • Vạch trần tội ác giặc:
    • Các nhà nghiên cứu xem đoạn văn này là một bản cáo trạng đanh thép tố cáo tội ác khủng khiếp của giặc Minh trong 20 năm trên mảnh đất Ðại Việt.
    • Ðể đảm bảo vừa tăng cường sức thuyết phục vừa đạt được tính cô đọng, hàm súc của ngôn từ văn chương, Nguyễn Trãi sử dụng đan xen, kết hợp hài hòa giữa những hình ảnh mang tính chất khái quát với những hình ảnh có tính cụ thể, sinh động.
  • Tổng kết quá trình kháng chiến:
    • Hình ảnh của Lê Lợi buổi đầu kháng chiến
      • Tập trung miêu tả hình ảnh Lê Lợi, Nguyễn Trãi đã khái quát toàn vẹn nưng phẩm chất tiêu biểu nhất của con người yêu nước ở thế kỷ XV. Những đặc điểm của con người yêu nước trong văn học thời kỳ nàythường có đặc điểm sau:
      • Xuất thân bình thường: Ta đây Núi Lam Sơn dấy nghĩa Chốn hoang dã nương mình
      • Có tấm lòng căn thù giặc sâu sắc:
        • Ngẫm thù lớn há đội trời Căm giặc nước thề không cùng sống - Khởi đầu gặp nhiều khó khăn nhưng luôn có tinh thần vượt khó, kiên trì:
        • Trời thử lòng trao cho mệnh lớn Ta gắng chí khắc phục gian nan
      • Biết tập hợp, đoàn kết toàn dân: Nhân dân bốn cõi một nhà dựng cần trúc ngọn cờ phất phới Tướng sĩ một lòng phụ tử hòa nước sông chén rượu ngọt ngào
      • Biết sử dụng chiến lược, chiến thuật tài tình:
        • Thế trận xuất kỳ lấy yếu chống mạnh Dùng quân mai phục lấy ít địch nhiều - Biết nêu cao ngọn cờ nhân nghĩa trong mọi hoạt động:
        • Ðem đại nghĩa để thắng hung tàn Lấy chí nhân mà thay cường bạo Có thể nói, Lê Lợi chính là hình ảnh tiêu biểu của những con người yêu nước dám hy sinh quên mình đứng dậy chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập tự do của dân tộc.
    • Miêu tả quá trình kháng chiến
      • Ở đây, ta không tìm thấy những anh hùng cá nhân trong văn chương trung đại hay trong các tác phẩm anh hùng ca của Hy Lạp cổ đại. Bài Cáo tập trung làm sáng rõ vai trò của một tập thể anh hùng, những người mà trước kia văn học bác học chưa quan tâm đi sâu, khai thác
      • Tuy nhiên, đối với tướng giặc, tác giả lại miêu tả đầy đủ, cụ thể từng gương mặt, họ tên, chức tước và tư thế thất bại của từng tên một.
      • Cách sử dụng liệt kê ngày tháng thể hiện rõ nhịp độ dồn dập của những trận chiến thắng.
      • Tuyên bố hòa bình, xây dựng vương triều mới:
        • Nhịp thơ dàn trải, trang trọng
        • Khẳng định thế thịnh suy tất yếu

c. Kết bài

• Những nhận xét, đánh giá tổng quát về nội dung và nghệ thuật
• Mở rộng vấn đề bằng những suy nghĩ và cảm nhận của mỗi cá nhân

Bài văn mẫu

​Đề bài:  Phân tích tác phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi

Gợi ý làm bài​

Bình ngô đại cáo là bản báo cáo lớn, công bố rộng khắp cho mọi người biết về việc dẹp yên giặc Ngô, khẳng định chủ quyền của dân tộc và tương lai của đất nước. Bởi vậy, nó được coi là một bản tuyên ngôn độc lập.

Như chúng ta đều biết, sau một thời gian cầm sự để xây dựng lực lượng (1418- 1423), nghĩa quân Lam Sơn đã chuyển sang thời kì phản công. Đến mùa đông 1427, sau khi đập tan mười năm vạn quân tiếp viện của giặc minh, nước ta hoàn toàn được giải phóng. Đầu năm 1428, Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đặt tên hiệu là Thuận Thiên (hợp lòng trời) và cử Nguyễn Trãi soạn bài cáo để tuyên bố cho toàn dân biết cuộc kháng chiến chống giặc Minh đã thắng lợi rực rỡ, đất nước ta chuyển sang một giai đoạn xây dựng hoà bình. Như vậy, bài cáo trong lúc toàn quân, toàn dân đang hân hoan chào đón chiến thắng sau 10 năm chiến đấu gian khổ, anh dũng.

---Để tham khảo nội dung đầy đủ của tài liệu, các em vui lòng tải về máy hoặc xem trực tuyến---

Nhưng niềm vui không ồn ào. Tác giả hiểu hơn ai hết cái giá đắt của chiến thắng, và cái ơn rất sâu của đồng bào và của trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm giúp đỡ.

Bình ngô đại cáo là quả là một tác phẩm chứa đựng một nội dung lớn, một tư tư tưởng cao, được diễn đạt bằng một áng văn đầy nghệ thuật, đáng được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai sau bài Nam quốc sơn hà của Lí Thường Kiệt. Ra đời trong thời đại Văn, Sử bất phân nên văn bá cáo mà đầy chất văn chương, hình ảnh từng từng lớp lớp, hành văn biến hoá, giọng điệu linh hoạt, diễn đạt tài tình những tình huống khác nhau của cuộc khởi nghĩa, và những cung bậc tình cảm khác nhau của người viết, thật xứng danh một áng thiên cổ hùng văn.

Vừa rồi, Học 247 vừa trích dẫn sơ đồ tư duy, bài văn mẫu và dàn ý chi tiết cho đề tài phân tích tác phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. Mong rằng, tài liệu trên đã giúp các em ôn tập và củng cố nội dung trọng tâm bài thơ Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi một cách khoa học và dễ nhớ. Chúc các em học tốt hơn với tài liệu này.

--MOD Ngữ văn HOC247 (tổng hợp và biên soạn)