Từ khi còn là hạt mầm cho đến lúc trở thành cây cổ thụ, mỗi loài cây đều trải qua chặng đường dài nhiều thử thánh để vươn lên, góp ích cho đời, làm nên một phần cuộc sống. Chính vì thế mỗi người cần có thái độ trân trọng và bảo vệ tự nhiên hơn. Bài soạn Lời của cây - Trần Hữu Thung thuộc sách Chân Trời Sáng Tạo dưới đây sẽ giúp các em có thêm nhiều kiến thức về tác phẩm đồng thời rút ra những hành động cụ thể trong việc bảo vệ cây xanh. Chúc các em học tập vui vẻ!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
Bài thơ “Lời của cây” của Trần Hữu Thung đã thể hiện tình yêu thương, trân trọng những mầm xanh thiên nhiên. Qua đó gửi gắm thông điệp hãy lắng nghe lời của cỏ cây loài vật để biết yêu thương, nâng đỡ sự sống ngay từ khi sự sống ấy mới là những mầm sống; mỗi con người, sự vật, dù là nhỏ bé, đều góp phần tạo nên sự sống như hạt mầm góp màu xanh cho đất trời.
1.2. Nghệ thuật
- Từ ngữ miêu tả chi tiết, sắp xếp theo trình tự hợp lí
- Thể thơ 4 chữ
- Sử dụng biện pháp nhân hóa
- Mang đến giá trị nhân văn sâu sắc
2. Soạn bài Lời của cây - Trần Hữu Thung Ngữ văn 7 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
2.1. Chuẩn bị đọc
Câu hỏi: Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của một cái cây, một bông hoa hay một con vật chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoặc cảm xúc gì?
Trả lời:
- Em đã từng được quan sát quá trình lớn lên của một cái cây rồi. (hoặc một bông hoa; hoặc một con vật)
- Điều này đã gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc rất đặc biệt:
+ Thấy ngạc nhiên, kì thú, lạ lẫm
+ Thấy xúc động vì sự kì diệu của tự nhiên
+ Mong muốn được tự tay trồng/ nuôi/ chăm sóc chúng
+ Từ đó, trong lòng em dậy lên tình yêu thiên nhiên và khao khát bảo vệ tự nhiên…
2.2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1: Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”?
Trả lời:
Hình ảnh “nhú lên giọt sữa” đã miêu tả vô cùng sinh động và độc đáo về hiện tượng nảy mầm. Lá mầm đầu tiên nhú lên từ mặt đất của hạt được ví như giọt sữa đã không chỉ là nổi bật hình dáng ngộ nghĩnh và sự non nớt mà còn gợi ra sự gần gũi, thân thương của những hạt mầm nhỏ bé.
→ Hiện tượng nảy mầm qua cái nhìn của trẻ thơ trở nên ngộ nghĩnh, dí dỏm và vô cùng đáng yêu, độc đáo.
Câu 2: Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2,3 và 4?
Trả lời:
Các động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm: nảy (mầm), nhú (lên), thì thầm, ghé, nghe, nằm, vỗ, kiêng, mở (mắt), đón…
→ Gợi ra quá trình lớn lên của hạt mầm vô cùng thú vị và độc đáo; đó không còn là một quá trình tự nhiên vô thức mà giống như một quá trình đầy sự chờ đợi, háo hức và thiêng liêng.
2.3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?
Trả lời:
- Năm khổ thơ đầu là lời của nhân vật trữ tình (tác giả). Cách xưng hô của tác nhà thơ đã khẳng định điều này: “Cầm trong tay mình” và gọi những đối tượng được nhắc tới bằng chính tên gọi của nó: hạt, mầm, cây, lá…
- Khổ cuối là lời của hạt mầm vì đến đây, cách xưng hô và giọng điệu đã thay đổi:
+ Cách gọi trực tiếp: “Rằng các bạn ơi”
+ Lời giải thích xưng tôi: “Cây chính là tôi…”
+ Nội dung: Lời nhắn gửi của hạt mầm tới các bạn: Tôi (hạt mầm) sau này lớn lên sẽ trở thành cây và góp màu xanh cảu mình vào sự tươi xanh của đất trời. Quan đó, khẳng định vai trò, ý nghĩa của cây cối đối với cuộc sống con người.
Câu 2: Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ.
Trả lời:
Sơ đồ quá trình từ hạt thành cây
Câu 3: Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “Ghé tai nghe rõ”?
Trả lời:
Những dòng thơ như "Ghé tai nghe rõ", "Nghe mầm mở mắt" đã thể hiện mối quan hệ gần gũi, giao cảm giữa thiên nhiên và nhà thơ, sự nâng niu sự sống. Cho thấy tình cảm, cảm xúc của tác giả dành cho mầm cây, đó là tình yêu thương, trìu mến, đầy sự nâng niu.
Câu 4: Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?
Trả lời:
- Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả:
+ Cầm trong tay mình
+ Giọt sữa
+ Ghé tai nghe rõ
+ Mầm kiêng… Kiêng nhất…
+ Nghe mầm mở mắt
+ Vài lá bé
+ Lá nghe màu xanh.
Bắt đầu bập bẹ
→ Tình cảm: yêu thương, trân trọng, gìn giữ, nâng niu, quan tâm…
Câu 5: Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Phân tích tác dụng của chúng.
Trả lời:
- Biện pháp tu từ chủ yếu nhất là nhân hoá, khi miêu tả hạt mầm bằng hàng loạt những từ ngữ vốn được dùng để tả người: nằm lặng thinh, thì thầm, nghe, kiêng, mở mắt, đón, bập bẹ,… Nhất là khi để hạt mầm tự cất tiếng nói, gửi lời nhắn nhủ tới bạn đọc ở khổ cuối
- Ngoài ra, bài thơ còn sử dụng một số biện pháp tu từ khác như ẩn dụ (Nhú lên giọt sữa); điệp từ điệp ngữ (nghe…; kiêng…)
→ Việc sử dụng các biện pháp tu từ như vậy đã không chỉ thể hiện mối quan hệ gần gũi của hạt mầm với con người; thể hiện tình yêu và sự gắn bó thân thiết với thế giới tự nhiên của nhân vật trữ tình mà còn góp phần xây dựng thế giới hình ảnh thiên nhiên thêm phần sinh động, ấn tượng và hấp dẫn.
Câu 6: Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”.
Trả lời:
- Gieo vần chân: mình – thinh; mầm – thầm; nôi – hời; bắc – mắt; giông – hồng; thành – xanh; bé – bẹ; ơi – tôi; lớn – trời…
- Ngắt nhịp chẵn
→ Cách gieo vần và ngắt nhịp này cùng với thể thơ bốn chữ đã góp phần thể hiện rất tự nhiên “lời của cây”. Đó là nhứng lời giãi bày, tâm sự nhẹ nhàng, hồn nhiên, nhí nhảnh và có phần ngây thơ, trong sáng những cũng rất ý nhị, mang những ý nhĩa sâu sa đáng suy ngẫm.
Câu 7: Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Trả lời:
- Chủ đề: Sự trân trọng, tình yêu và gắn bó giữa con người và cây cỏ
- Thông điệp: Hãy yêu cây xanh, trân trọng sự sống của cây, bởi cây làm nên một phần cuộc sống xinh đẹp, đáng yêu này.
Câu 8: Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc khi mình hoá thân.
Trả lời:
+ Xưng hô ở ngôi thứ nhất để thiện hiện cảm xúc của một cái cây/ bông hoa hoặc con vật cưng đã được nhân cách hoá.
+ Giới thiệu bản thân và thể hiện nét cảm xúc khi viết đoạn văn đặc biệt này:
+ Thể hiện cảm xúc của bản thân trong vai của một cái cây/ bông hoa hoặc con vật:
* Vui vẻ, hạnh phúc vì đang được tận hưởng cuộc sống tự do tự tại trong thế giới tự nhiên bao la, rộng lớn và đẹp đẽ (hoặc được sống gần với con người, được chăm sóc và nâng niu)
* Tự hào, kiêu hãnh vì vẻ đẹp của mình đã góp phần tô điểm cho cuộc sống, mang đến niềm vui cho con người
+ Nhắn nhủ thông điệp ý nghĩa đến đồng loại hoặc với con người
Tôi là chú mèo Mi Mi, được cậu chủ nhặt từ ngoài đường về. Mặc dù vậy, tôi luôn được cậu yêu chiều như con cưng trong nhà. Mỗi ngày trôi qua với tôi đều là một ngày tràn ngập vui vẻ . Cậu chủ luôn âu yếm, vuốt ve tôi, và thường ôm tôi mỗi tối đi ngủ. Tôi cảm thấy mình thật may mắn và hạnh phúc bởi những điều cậu chủ dành cho tôi.
Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm:
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi: Phân tích đặc sắc nghệ thuật trong văn bản Lời của cây - Trần Hữu Thung, SGK Ngữ văn 7 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo.
Trả lời:
Điều thú vị khi khi đọc bài thơ "Lời của cây" (Trần Hữu Thung) là người đọc như được cuốn vào câu chuyện kể về sự trưởng thành của cây. Khi nói đến quá trình phát triển của cây, ta thường hình dung đến những kiến thức, thuật ngữ khoa học khô khan. Nhưng với "Lời của cây", ngôn từ đậm chất nghệ thuật đã phát huy tối đa tỉnh gợi hình, biểu cảm của nó để mang đến người đọc những nhận thức và cảm xúc mới mẻ. Khổ thơ thứ nhất cho ta biết khởi đầu của cây là hạt. Cách biểu đạt lạ ở chỗ hạt khi chưa gieo vào đất, chưa nảy mầm thì hạt "lặng thinh" chưa có tiếng nói. Dấu hiệu của phép tu từ nhân hóa đã bảo hiệu những điều thú vị ở những khổ sau. Quả vậy, khổ thơ thứ hai không chỉ tiếp tục phát huy hiệu quả biểu đạt của phép nhân hóa "Mầm đã thì thầm" cất lên tiếng nói đầu tiên của sự sống mà còn gây ấn tượng ở các từ ngữ giàu giá trị biểu đạt "nhú", "giọt sữa". Hai từ này gợi lên hình ảnh mầm cây vừa hé lên khỏi mặt đất - non tơ, mỡ màng. Trong khổ ba, nhà thơ tiếp tục hình dung vỏ hạt như chiếc nôi xinh xắn ôm ấp mầm cây ở giữa, bên nổi là tiếng bàn tay vỗ, tiếng ru hời. Mầm cây được chăm chút như em bé vậy. Quả là một liên tưởng độc đáo khiến người đọc thích thú. Đến khổ thơ thứ tư, mầm cây đã lớn thêm một chút, vài là bé đã nở ra. Và nhà thơ như đang lắng nghe được tiếng "bập bẹ" của lá xanh. Từ láy "bập bẹ" đặt trong phép nhân hóa khiến ta liên tưởng em bé đang đến giai đoạn tập nói. Trong những tiếng "bập bẹp đầu đời ấy, nhà thơ đã nghe thấy niềm tự hào của mầm non khi được làm một cái cây, ngày mai sẽ góp xanh cho đời. Bài thơ kết lại bằng hình ảnh của ngày mai - ngày mai tràn đầy màu xanh tạo nên bởi cây Cổi, gợi lên sự sống trường tồn, bất diệt. Như vậy, bài thơ không chỉ thú vị ở nghệ thuật biểu hiện mà còn sâu sắc ở thông điệp: Hãy yêu cây xanh, bởi cây xanh làm nên một phần cuộc sống đáng yêu này.
4. Hỏi đáp về bài Lời của cây - Trần Hữu Thung Ngữ văn 7 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
5. Một số văn mẫu bài Lời của cây - Trần Hữu Thung Ngữ văn 7 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
Lời của cây - Trần Hữu Thung tái hiện quá trình hình thành và phát triển của cây cối. Qua đó gửi gắm bài học sâu sắc về thông điệp bảo vệ môi trường. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về văn bản này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
---------------(Đang cập nhật)-----------------
