Soạn bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá - Đỗ Phủ - Ngữ văn 7

• Sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm
• Vận thơ linh hoạt, sinh động
• Bút pháp hiện thực, tái hiện lại những chi tiết, các sự kiện, sự việc nối tiếp nhau, từ đó khắc họa bức tranh về cảnh ngộ những người nghèo khổ

• Nỗi khổ của bản thân nhà thơ khi căn nhà bị gió thu phá
• Giá trị nhân đạo: Vượt lên trên bất hạnh cá nhân, bộc lộ khát vọng cao cả, tấm lòng vị tha vì muôn người của bậc thi thánh.
  • Sự thấm thía sâu sắc nỗi thống khổ của người nghèo.
  • Mơ ước về ngôi nhà rộng vững chắc che chở cho người nghèo.
  • Niềm vui của bản thân trước sự hân hoan của người nghèo khổ có nhà.
• Giá trị hiện thực: Phê phán hiện thực đen tối, bất công của xã hội hiện thực đương thời.
  • Bắng cách sử dụng đan xen các yếu tố tự sự , miêu tả và biểu cảm, bài thơ tái hiện lại tình cảnh nghèo khổ cua chính tác giả .
  • Qua đó khái quát hiện thực cuộc sống của lớp người nghèo khổ trong xã họi Trung Quốc lúc bấy giờ.

Câu 1.

a. Bài thơ gồm bốn phần:

• Phần 1 (khổ thứ nhất): tác giả tả lại cảnh gió thu cướp mất lớp tranh của ngôi nhà.
• Phần 2 (khổ 2): kể lại cảnh trẻ con lấy nốt lớp tranh đã bị gió thổi tung.
• Phần 3 (khổ 3): tả lại nỗi khổ của gia đình trong đêm mưa.
• Phần 4 (khổ 4): ước mơ cao cả của nhà thơ.

b. Bài thơ có 3 khổ 5 câu: Khổ 1, khổ 2 và khổ 4.

• Các khổ 1, 2, 3 đại đa số có 7 chữ trong mỗi dòng thơ. Riêng khổ cuối (khổ 4) số chữ lên tới 9, 10 chữ trong mỗi dòng.
• Gieo vần: Khổ 2, 3 gieo vần trắc (sức – giật – được - ức –mực – đặc – sắc – nát- đứt – trót) thể hiện sự ấm ức, dằn vặt, đau xót.
• Khổ cuối lại nghiêng về vần bằng (giàu – hoan – bàn) ba vần bằng liên hoàn nhau thể hiện sự vút lên của ước mơ.

Câu 2. Các phương thức biểu đạt trong từng đoạn thơ:

• Nhận xét
  • Phần đầu (3 khổ 1, 2, 3) sử dụng phương thức biểu đạt.
  • Phần sau (khổ cuối) chủ yếu dùng phương thức biểu cảm trực tiếp kết hợp miêu tả.

Câu 3. Những nỗi khổ đau đó được Đỗ Phủ miêu tả trong bài thơ:

• Nỗi khổ vì ngôi nhà bị gió cuốn
  • Cái thì bay sang sông
  • Cái thì treo trên ngọn cây
  • Cái nhào xuống lòng mương tơi tả.

⇒ Cảnh tưởng thật kinh hoàng.

• Đỗ Phủ rất nghèo, để có được ngôi nhà tranh ấy phải nhờ vào sự giúp đỡ của những người thân tích và bạn bè nay bị gió cuốn, biết xoay sở làm sao.
• Nổi khổ vì thân tình thế thái
  • Hình ảnh thật thương tâm, một bên lũ trẻ đua nhau cướp những tấm tranh chạy đi, một bên ông già chống gậy lom khom, miệng gào thét đến khô cháy mà chẳng đòi lại được.
• Nỗi khổ phải nằm trong mưa lạnh
  • Mưa chẳng dứt
  • Nhà bị tốc mái
  • Chăn mền ướt sũng rách nát, còn bị con thơ đạp rách thêm, rét lạnh tựa sắt

⇒ Cả nhà run cầm cập.

• Nỗi khổ vì chiến tranh loạn lạc
  • Đây mới là nỗi khổ lớn nhất và là nguyên nhân của ba nỗi khổ trên.
    • Vì loạn lạc mà nhà thơ phải phiêu bạt, từ quan
    • Vì loạn lạc mà những đứa trẻ khổ sở túng thiếu phải đi cướp giật của người khác.
    • Vì loạn lạc mà nhà thơ phải đêm dài ít ngủ, chịu lạnh, chịu đói

→ đó cũng là đêm dài của xã hội đen tối.

⇒ Cách miêu tả của nhà thơ rất sinh động, cụ thể, đồng thời tính hàm súc rất cao, chỉ bằng một vài câu ngắn gọn người đọc đã hình dung được cả cảnh tượng.

Câu 4.

• Giả sử nếu không có phần thơ cuối, chúng ta vẫn có một bài thơ hay, có giá trị biểu cảm cao. Bởi nó vẫn nói lên được nỗi thống khổ thực sự của con người trước sự tàn phá của thiên nhiên, cũng như vẫn nói lên được sự âu lo của nhà thơ trước việc đời (lo lắng về nhân cách của lũ trẻ).
• Tuy nhiên nhờ có năm dòng thơ cuối mà nỗi đau của một người mới trở thành tấm gương phản chiếu nỗi đau của muôn người, muôn nhà. Hơn thế, nó còn cho thấy tư tưởng nhân văn cao đẹp của nhà thơ (khi đặt nỗi đau chung của đất nước, của muôn người lên trên nỗi đau riêng). Khổ thơ cuối chứa chan lòng vị tha nhân đạo. Ước mơ của nhà thơ tuy ảo tưởng nhưng rất đẹp, bởi có bắt nguồn từ khát khao về một cuộc sống bình yên, hạnh phúc, ấm no.

Ngoài bài soạn, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Bài ca nhà tranh bị gió thu phá để hiểu được sâu sắc hơn về bài thơ.

Câu 1. Đọc diễn cảm hai phần cuối.

• Muốn đọc diễn cảm được tốt, phải xác định được giọng đọc và cách ngắt nhịp cách lên bổng xuống trầm của từng câu một.

Giây lát / gió lặng / mây tối mực

Trời thu mịt mù / đêm đen sặc

Mền vải lâu năm / lạnh tựa sắt

Con nằm xấu nết /đạp lót nát

Đầu gường nhà dột / chẳng chừa đâu

→ Đoạn này đọc cảm thông, đau xót, đọc chậm và ngắt theo nhịp

Từ trải cơn loạn / ít ngủ nghê

Đêm dài ướt át / sao cho trót

→ Đọc giọng trầm ngâm, suy tư

Ước được nhà rộng / muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ / kẻ sĩ nghèo / đều hân hoan

→ Đọc giọng hân hoan, vui sướng

Gió mưa chẳng núng / vững như bàn thạch!

Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt

Riêng lều ra nát / chịu chết rét / cũng được!

→ Đọc giọng sâu lắng và chậm rãi

Câu 2. Có thể tóm tắt đoạn văn như sau:

• Bài ca nhà tranh bị gió thu phá thể hiện nỗi thống khổ của bản thân Đỗ Phủ, đồng thời cũng là nỗi khổ của bao kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ. Có lẽ vì thế, nó sẽ mãi còn đủ sức lay động niềm trắc ẩn của độc giả cho tới mai sau.