Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều - Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả Nguyễn Quang Thiều

a. Tiểu sử

- Nguyễn Quang Thiều (1957)

- Quê quán: thôn Hoàng Dương (Làng Chùa), xã Sơn Công, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây (nay thuộc thành phố Hà Nội)

Chân dung tác giả Nguyễn Quang Thiều

b. Sự nghiệp sáng tác

- Nguyễn Quang Thiều từng là một nhà thơ, nhà văn, từng làm việc tại báo Văn nghệ từ năm 1992 và rời khỏi năm 2007

- Ông sáng tác thơ, viết truyện, vẽ tranh,... và từng được trao tặng hơn 20 giải thưởng văn học trong nước và quốc tế

- Các tác phẩm chính: Ngôi nhà tuổi 17 (1990), Thơ Nguyễn Quang Thiều (1996), Mùa hoa cải bên sông (1989),  Người, chân dung văn học (2008),...

c. Phong cách sáng tác

- Những tác phẩm viết cho thiếu nhi của Nguyễn Quang Thiều rất chân thực, gần gũi với cuộc sống đời thường, thể hiện được vẻ đẹp của tâm hồng trẻ thơ nhạy cảm, trong sáng, tràn đầy niềm yêu thương vạn vật.

- Không chỉ là nhà thơ tiên phong với trào lưu hiện đại mà còn là cây viết văn xuôi giàu cảm xúc. Trong ông không chỉ có con người bay bổng, ưu tư với những phiền muộn thi ca, mà còn có một nhà báo linh hoạt và nhạy bén.

1.1.2. Tác phẩm Bầy chim chìa vôi 

a. Xuất xứ

Văn bản Bầy chim chìa vôi trích trong Mùa hoa cải bên sông, NXB Hội Nhà văn, Hà nội, 2012, trang 126 - 136.

b. Bố cục 

Văn bản được chia làm 3 phần:

- Phần 1 (từ "Khoảng hai giờ sáng" … "mùa sinh nở của chúng"): Hai anh em lo lắng cho bầy chim chìa vôi khi trời mưa lớn

- Phần 2 (từ "Mùa mưa năm nay" … "ông Hảo mà đi"): Cuộc trò chuyện của hai anh em

- Phần 3 (phần còn lại): Chuyến bay đầu tiên trong đời của bầy chim chìa vôi

c. Tóm tắt văn bản

Trời mưa lớn, nước dâng lên, hai anh em Mên và Mon sợ bầy chim chìa vôi bị ngập nước, những chú chim non không thể cất cánh được, cuối cùng trước sự chứng kiến và lo lắng của hai anh em, bầy chim non cất cánh thành công chuyến bay đầu tiên trong đời.

1.2.1. Hai anh em Mên và Mon

- Hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông là việc những con chim chìa vôi non có thể sẽ bị chết đuối.

- Sự lo lắng của hai anh em được thể hiện rõ nhất thông qua cuộc trò chuyện của hai anh em lúc nửa đêm: 

+ Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi

+ Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất

+ Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?

- Mon đã nói với Mên việc mình lấy trộm con cá bống của bố rồi thả nó vào chỗ cống sông và lo lắng tổ chim sẽ bị ngập rồi Mon đã rủ Mên ra sông để mang chúng vào bờ.

- Các nhân vật khóc vì cảm thấy xúc động, cảm phục, thấy vui, vỡ òa khi biết được những con chim chìa vôi non đã trải qua sự khốc liệt của mưa, của dòng nước để bay được vào bờ, bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất trong đời chúng.

=> Qua đó, ta thấy được Mên và Mon là những nhân vật còn trẻ con, mên khi cố tỏ ra người lớn với em trai, tính cách tưởng như khó gần khi hay trả lời em trai bằng những câu cộc lốc nhưng ẩn sau đó lại là một trái tim ấm áp, giàu lòng trắc ẩn. Còn Mon là một cậu bé có tâm hồn trong sáng, nhân hậu, biết yêu thương loài vậtt, trân trọng sự sống động vật.

1.2.2. Bầy chim chìa vôi

Hình dáng của loài chim chìa vôi

- Tập tính sống: Làm ổ trên dản cát giữa sông khi nước cạn, đến lúc mùa mưa nước lớn thì cất cánh vào bờ.

- Lần đầu tiên đập cánh của chim chìa vôi non cũng là lúc phải vượt qua dòng sông.

- Sau khi mưa nước dâng cao hơn, nước dâng tới đâu, chim bố chim mẹ dẫn dắt con đi tránh nước tới đó

- Chim non nhảy lò cò đi tìm chỗ trốn và tập vỗ cánh chuẩn bị cho chuyến bay đầu tiên

- Bầy chim đã bay lên, bỗng một con chim đuối sức, rơi xuống như mộtt chiếc lá. 

- Chim mẹ dùng đôi cánh bay lượn quanh chim con và kêu lên

- Khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định, tấm thân bé bỏng của nó vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao. 

- Cuối cùng chúng đã hạ xuống bên một lùm dứa dại bờ sông

-->Sự kiên cường vượt qua mọi thử thánh của chú chim non

1.3.1. Về nội dung

Văn bản kể về hai cậu bé Mon và Mên giàu lòng nhân hậu đã cứu bầy chim chìa vôi, qua đó rút ra bài học về giá trị của lòng kiên cường vượt qua mọi thử thánh và vẻ đẹp của tình yêu thương trong cuộc sống.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Cách kể chuyện hấp dẫn, tình tiết bất ngờ

- Đan xen miêu tả và biểu cảm

- Sử dụng linh hoạt các biện pháp nhân hóa, so sánh

Bài tập: Dựa vào văn bản Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức, em hãy nêu ý nghĩa của chi tiết Mon lấy trộm và thả con cá bống của bố vào chỗ cống sông.

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ văn bản Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

- Dựa vào nội dung hai anh em Mon và Mên, chú ý cuộc nói chuyện giữa hai nhân vật

- Kết hợp trải nghiệm, hiểu biết của bản thân để giải thích

Lời giải chi tiết:

Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon đã nói với Mên việc mình lấy trộm con cá bống của bố rồi thả nó vào chỗ cống sông. Dù là hành động lấy mà không hỏi bố nhưng xét về mục đích thì hành động này hoàn toàn đúng và đáng được ngưỡng mộ. Mon không muốn con cá bị nhốt, không thể tự do bơi lội nên dù biết sẽ bị la nhưng vẫn làm vì lòng yêu thương, trân trọng động vật. Qua những hành động trên của nhân vật Mon giúp ta cảm nhận được Mon là một cậu bé có tâm hồn trong sáng, nhân hậu, biết yêu thương loài vật, trân trọng sự sống của các loài vật dù là nhỏ bé nhất.

- Học xong bài Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều, các em cần:

+ Cảm nhận được tình cảm của hai nhân vật Mên và Mon đối với đàn chim chìa vôi

+ Phân tích được sự kiên cường của bầy chim chìa vôi trong hành trình cất cánh đầu đời vượt qua dòng sông

+ Phân tích ý nghĩa văn bản

Văn bản Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều kể về câu chuyện của hai anh em mên và Mon lo lắng bầy chim chìa vôi trong ngày mưa lớn, qua đó gửi gắm bài học về tình yêu thương, sự kiên trì vượt qua thử thách trong cuộc sống. Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn dưới đây:

• Soạn bài Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Bầy chim chìa vôi - Nguyễn Quang Thiều đã cho người đọc cảm nhận được sự ấm áp của tình người đối với những loài động vật nhỏ bé xung quanh thông qua câu chuyện của Mon và mên. Từ đó, khuyên chúng ta hãy sống biết trân trọng sự sống của loài vật và luôn kiên cường vượt qua mọi khó khăn. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

--------------------(Đang cập nhật)----------------------