Khi nhắc đến Hà Nội, người ta sẽ nghĩ ngay đến nền văn hóa lâu đời cùng nét thanh lịch của người dân nơi đây. HOC247 mời các em cùng tham khảo bài soạn Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: Một hằng số văn hóa Việt Nam - Trần Quốc Vượng thuộc bộ sách Cánh Diều dưới đây để có thêm nhiều kiến thức về đặc trưng văn hóa và con người vùng đất Hà Nội. Đồng thời biết gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. Chúc các em học tập vui vẻ!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
- Văn bản ca ngợi nền văn hóa, nét đẹp lâu đời của mảnh đất Hà Nội. Qua đó giới thiệu sự hình thành và nếp sống thanh lịch của người Hà Nội.
1.2. Nghệ thuật
- Các biện pháp tu từ được sử dụng linh hoạt, sáng tạo.
- Giọng văn nhẹ nhàng, sâu sắc.
- Sử dụng sáng tạo kết hợp các phương thức biểu đạt nhằm phân tích đánh giá văn bản.
2. Soạn bài Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: Một hằng số văn hóa Việt Nam - Trần Quốc Vượng Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
2.1. Chuẩn bị đọc
Câu hỏi: Đọc trước văn bản Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: một hằng số văn hoá Việt Nam, tìm hiểu lịch sử, ý nghĩa của các tên gọi "Thăng Long", "Đông Đô", "Hà Nội và thông tin về nhà sử học Trần Quốc Vượng.
Trả lời:
- “Thăng Long” gắn với truyền thuyết về việc dời đô của vua Lý Công Uẩn năm 1010. Nó có nghĩa là rồng bay lên.
“Hà Nội” được hiểu là thành phố bên trong sông. Năm 1831, vua Minh Mạng tiến hành cải tổ hành chính, chia cả nước thành 29 tình thành, trong đó có tỉnh Hà Nội (bao gồm cả trấn Thăng Long).
“Đông Đô” nghĩa là thành phố ở phía đông, tên gọi thường để chỉ kinh đô của các nước phong kiến Á Đông trong giai đoạn có nhiều kinh đô khác nhau.
Trần Quốc Vượng (1934 – 2005) quê ở Hà Nam, ông là một giáo sư, nhà sử học, nhà khảo cổ học Việt Nam. Ông từng làm cán bộ giảng dạy tại khoa Lịch Sử, Trường Đại Học Tổng hợp Hà Nội. Ông đã viết nhiều bài nghiên cứu khoa học đăng trên các tạp chí chuyên môn trong nước và nước ngoài. Ngoài ra, ông đã viết và được in ấn nhiều sách cả trong và ngoài nước như Việt Nam khảo cổ học, Trong Cõi, Tìm hiểu văn hóa dân gian Việt Nam…
2.2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1: Văn hóa Hà Nội hình thành dựa trên sự kết hợp của những yếu tố nào?
Trả lời:
Văn hóa Hà Nội hình thành dựa trên sự kết hợp của những yếu tố văn hóa dân gian của mỗi vùng như ca dao, tục ngữ, chèo, múa rối…
Câu 2: Điều gì đã tạo nên nếp sống thanh lịch của người Hà Nội?
Trả lời:
Điều tạo nên nếp sống thanh lịch của người Hà Nội là nhờ vào nếp sông phong lưu vật chất, phong phú về tinh thàn, lịch sử ngàn năm văn vật của Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội.
2.3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Nhan đề của văn bản giúp người viết nêu bật được thông tin chính nào? Em hiểu thế nào là "hằng số văn hoá"?
Trả lời:
- Nhan đề của văn bản nêu bật lên thông tin chính Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội là một hằng số văn hóa tuyệt vời của văn hóa Việt Nam.
- “Hằng số văn hóa” là những giá trị văn hóa cố định, căn bản có từ rất lâu trong lịch sử của dân tộc.
Câu 2: Đề tài của văn bản trên là gì? Em dựa vào đâu để xác định điều đó?
Trả lời:
- Đề tài của văn bản trên: văn hóa Việt Nam
- Dựa vào:
+ Nhan đề của văn bản
+ Nội dung của văn bản
Câu 3: Trong từng phần, thông tin chính của văn bản Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội: một hằng số văn hoá Việt Nam đã được làm rõ qua những phương diện nào?
Trả lời:
- Phần 1: Sự hình thành văn hóa Hà Nội
+ Truyền thống văn hóa lịch sử lâu đời, từ đời Lý – Trần –Lê.
+ Sự hòa quện giữa văn hóa dân gian và văn hóa cung đình tạo nên mootj nét đẹp vừa giản dị, vừa cao quý.
- Phần 2: con người Hà Nội thanh lịch
+ Cùng là sản phẩm của nền nông nghiệp lâu đời và có sự giao lưu với văn hóa các vùng.
+ Đặc trưng của người dân Hà Nội thanh lịch, nhẹ nhàng mà cao quý.
Câu 4: Để giúp người đọc hiểu đặc điểm của “văn hoá Thăng Long – Hà Nội", tác giả đã huy động, kết nối thông tin từ những lĩnh vực nào? Hãy chỉ ra biểu hiện cụ thể của các loại thông tin ấy (ví dụ: thông tin địa lí — “Hà Nội [...] là thủ đô tự nhiên của lưu vực sông Hồng, của miền Bắc Việt Nam").
Trả lời:
Để giúp người đọc hiểu đặc điểm của “văn hoá Thăng Long – Hà Nội", tác giả đã huy động, kết nối thông tin từ những lĩnh vực:
- Lịch sử:
+ Triều đình Lý, Trần đưa việc thờ cúng các anh hùng dân tộc như Phù Đổng, Hai Bà Trưng…
+ Nhà nước dân tộc Lý – Trần – Lê lại nâng các lễ hội đua thuyền, đấu vật, hất phết…
- Địa lí
+ … là thủ đô tự nhiên của lưu vực sông Hồng, của miền Bắc Việt Nam…
+ Địa danh: Hồ Tây, Hồ Gươm, sông Hồng,…
- Xã hội:
+ Dân dã về Hà Nội sinh sống lại đưa thần điện của làng xóm mình về kinh kì Kẻ Chợ
+ Sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, xã hội của Thủ đô do vậy mà phong phú nhiều dáng vẻ
Câu 5: Theo em, văn bản Thăng Long – Đông Đô Hà Nội: một hằng số văn hoá Việt Nam đã sử dụng phương thức thuyết minh kết hợp với những phương thức nào (biểu cảm, tự sự, nghị luận,...)? Hãy chỉ ra và phân tích mục đích của việc lồng ghép các yếu tố đó trong bài viết.
Trả lời:
- Theo em, văn bản Thăng Long – Đông Đô Hà Nội: một hằng số văn hoá Việt Nam đã sử dụng phương thức thuyết minh kết hợp với những phương thức tự sự và nghị luận
- Mục đích: không chỉ là một bài thuyết minh đơn thuần, việc kế hợp hài hòa giữa các phương thức biểu đạt tạo cho bài văn có tính chính xác, độ tin cậy cao hơn, giúp người đọc, người nghe dễ dàng tiếp nhận thông tin chính xác hơn.
Câu 6: Văn bản đã đem đến cho em những kiến thức nào mới? Em thích nhất đặc điểm nào của văn hoá Hà Nội được đề cập trong bài? Hãy nêu lên một số nét đặc sắc về văn hoá của vùng miền hoặc quê hương em.
Trả lời:
- Văn bản đem đến cho em những kiến thức mới về văn hóa, lịch sử, địa lí về 3 địa danh Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội, giúp em hiểu rõ hơn về s nghĩa của ba khái niệm này.
- Em thích nhất đặc điểm về con người Hà Nội được đề cập đến trong bài. Đó là những người thanh lịch, giản dị mà thanh cao với cốt cách như ngọc. Họ là đại biểu cho nét đẹp về con người, phẩm chất của người Việt Nam, đẹp từ suy nghĩ cho đến lối sống. Văn hóa truyền thống của dân tộc đã bồi ra những con người như vậy, vừa mang vẻ đẹp của truyền thống và của hiện đại, cao quý, thoát tục.
- Vùng miền quê hương em có làn điệu dân ca quan họ quen thuộc – đó là món ăn tinh thần đặc trưng của vùng đất Bắc Ninh. Những làn điệu du dương đưa ta quay về một thời điểm nào đó, ở đó con người với những nét đẹp trong phẩm chất được ngợi ca. Đó là niềm tự hào của địa phương em với làn điệu dân ca truyền thống để rồi ai đi xa cũng nhớ đến, người đến thì khó quên. Tiếng hát đó mang theo cả hơi thở, con người, đời sống của vùng đất Kinh Bắc xưa kia, nơi mà có những người vốn hiếu khách, trọng chữ “tình”.
Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm:
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi: Viết bản tin (khoảng 200 chữ, có thể sử dụng phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ) về một hoạt động hay sự kiện văn hóa, giáo dục mới diễn ra trong nhà trường hoặc tại địa phương của em.
Trả lời:
Nam Định không tổ chức lễ khai ấn đền Trần
Vào ngày 13/2/2022, UBND tỉnh Nam Định đã ra công văn quyết định không tổ chức lễ khai ấn đền Trần trong hai ngày 14 và 15/2 nhằm đảm bảo công tác phòng chống dịch bệnh .Theo đó, các bô lão dòng họ nhà Trần sẽ tổ chức nghi lễ khai ấn vào đêm 14 tháng Giêng để giữ gìn truyền thống nhưng chỉ thực hiện các nghi lễ cơ bản và không mời khách, kể cả lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo TP cũng sẽ không tham dự nghi lễ khai ấn. Đền Trần (Trần Miếu) là một quần thể đền thờ tại đường Trần Thừa, phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định (sát quốc lộ 10), là nơi thờ các vua Trần cùng các quan lại có công phù tá nhà Trần. Đền Trần được xây dựng từ năm 1695, trên nền Thái miếu cũ của nhà Tràn đã bị quân MInh phá hủy vào thế kỷ XV.Lễ hội Đền Trần được tổ chức trong các ngày từ ngày 15 đến ngày 20 tháng tám âm lịch hàng năm tại phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định nhằm tri ân công của 14 vị vua.
4. Hỏi đáp về bài Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: Một hằng số văn hóa Việt Nam - Trần Quốc Vượng Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
5. Một số văn mẫu bài Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: Một hằng số văn hóa Việt Nam - Trần Quốc Vượng Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
Tác phẩm Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội: Một hằng số văn hóa Việt Nam - Trần Quốc Vượng đã khắc hoạ nền văn hóa lâu đời cùng thói quen sinh hoạt của người dân Hà Nội. Từ đó ca ngợi bản sắc văn hóa lâu đời của Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về vấn đề này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
--------------------(Đang cập nhật)-----------------
