Trong xã hội phong kiến luôn tồn động những góc khuất về bọn quan lại cậy quyền, háo sắc, làm những việc trái với luân thường đạo lí. HOC247 mời các em cùng tham khảo bài soạn Mắc mưu Thị Hến thuộc bộ sách Cánh Diều dưới đây để có thêm nhiều kiến thức về tác phẩm. Đồng thời phân tích được tiếng cười châm biếm sâu xa trong văn bản. Chúc các em học tập vui vẻ!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
Văn bản đem đến một tình huống gây cười khi cả ba kẻ mê sắc đều tụ hội ở nhà Thị Hến và được một phen bẽ mặt, xấu hổ, nhục nhã. Đồng thời, phê phán, châm biếm và mỉa mai những kẻ mê sắc, xử kiện không công bằng, bị cái đẹp làm mờ mắt, cuối cùng lại bẽ mặt dưới tay một ả góa.
1.2. Nghệ thuật
- Nghệ thuật xây dựng tuyến nhân vật với những tính cách đa dạng thể hiện được mọi góc nhìn về xã hội đương thời
- Tình huống tuồng đắt giá giúp các nhân vật bộc lộ hết bản chất
2. Soạn bài Mắc mưu Thị Hến Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
2.1. Chuẩn bị đọc
Câu hỏi: Dựa vào tóm tắt vở tuồng và bức ảnh minh hoạ trên đây, em đoán xem mưu kế của Thị Hến là gì?
Trả lời:
- Dựa vào tóm tắt và bức ảnh minh họa, em đoán mưu kế của Thị Hến là dẫn dụ cả ba kẻ Nghêu, Huyện Trìa và Đề Hầu đến nhà mình và để họ bị một phen bẽ mặt.
2.2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu để xác định ngôn ngữ và hành động của mỗi nhân vật.
Trả lời:
- Nghêu: chui xuống gầm phản
- Đế Hầu: trốn
- Thị Hến: kêu Nghêu chui xuống gầm phản, kêu Đề Hầu trốn
Câu 2: Hình dung cử chỉ, điệu bộ, thái độ và hành động của Nghêu khi biết Đế Hầu đang gõ cử nhà Thị Hến.
Trả lời:
- Cử chỉ, hành động: gõ cửa nhà Thị Hến, chui xuống gầm phản để trốn.
- Thái độ: hoảng loạn khi Đề Hầu đến
Câu 3: Đoán xem Thị Hến sẽ làm gì với Đế Hầu.
Trả lời:
Thị Hến mở cửa, mời Đề Hầu vào nhà, dùng lời lẽ tốt đẹp nhằm lừa Đề Hầu mắc bẫy.
Câu 4: Đoán xem Nghêu cảm thấy như thế nào khi nghe lời phán của Đế Hầu.
Trả lời:
Nghêu cảm thấy hoảng sợ, lo lắng khi nghe Đề Hầu nói kẻ phá luật sẽ hành trảm quyết.
Câu 5: Hình dung gương mặt, cử chỉ, thái độ của Đế Hầu khi nghe tiếng quan huyện.
Trả lời:
Đề Hầu sợ hãi, mặt biến sắc, thính giác trở nên kinh hồn. Hắn sợ nếu để Huyện Trìa phát hiện sẽ bị phạt nặng lên đã nhanh tìm chỗ trốn.
Câu 6: Chú ý hành động của Nghêu.
Trả lời:
Hành động của Nghêu: từ gầm giường bò ra và nói những lời hay ý tốt để nịnh quan huyện.
Câu 7: Chú ý hành động của Đế Hầu.
Trả lời:
Hành động của Đề Hầu: lổm cổm bò ra và tố cáo Nghêu và Thị Hến.
Câu 8: Cả ba nhân vật đã ra khỏi nhà Thị Hến trong tâm trạng như thế nào?
Trả lời:
Cả 3 nhân vật rời đi trong sự tức giận, xấu hổ, hối cải và tự nhủ với bản thân phải biết giữ phép tắc.
2.3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Xác định bối cảnh (không gian, thời gian) và các nhân vật tham gia câu chuyện trong đoạn trích Mắc mưu Thị Hến. Hãy tóm tắt nội dung đoạn trích.
Trả lời:
- Bối cảnh: buổi tối và ở nhà Thị Hến
- Tóm tắt nội dung: Nghêu đến gõ cửa vào nhà Thị Hến và bày tỏ niềm mến ngộ đã lâu. Trong lúc cả hai đang mặn nồng thì Đề Hầu đến, Thị Hến liền bảo Nghêu chui xuống phản để trốn trước. Đề Hầu vào, Thị Hến dùng lời lẽ ngon ngọt thể hiện tình cảm sâu đậm và sau đó hỏi về chuyện tu phá giới. Đang lúc đó, Huyện Trìa xuất hiện, Đề Hầu nhanh chóng tìm chỗ trốn. Huyện Trìa vào, bày tỏ tình cảm của mình với Thị Hến, cùng lúc đó Nghêu chui ra và Đề Hầu cũng bò ra. Ba người nhìn nhau vừa giận, vừa xấu hổ mà bỏ về.
Câu 2: Phân tích một số yếu tố tạo ra tiếng cười trong đoạn trích: tình huống, ngôn ngữ và hành động của các nhân vật,...
Trả lời:
Yếu tố gây cười của tác phẩm được thể hiện ở cách xây dựng tình huồng truyện độc đáo và phản ứng của mỗi nhân vật. Từ Nghêu – một thầy tu mù, đến nhà Thị Hến nhằm tán tỉnh thị, không ngờ gặp phải Đề Hầu cũng đến nhà Thị Hến. Nghêu đành chui xuống gậm phản để trốn. Rồi Huyện Trìa cùng đến khiến Đề Hầu phải trốn. Khi nghe Huyện Trìa nói sẽ trừng phạt những kẻ tu mà phá giới, Nghêu chui ra và dùng lời nói tốt đẹp để lấy lòng quan lớn, tránh khỏi bị phạt. Rồi Đề Hầu cũng xuất hiện, ba người nhìn nhau mà vừa thấy tức giận, vừa thấy xấu hổ.
Câu 3: Chỉ ra và phân tích tác dụng của một số chỉ dẫn sân khấu có trong văn bản Mắc mưu Thị Hến.
Trả lời:
- Chỉ dẫn sân khấu: Nghêu chui xuống gầm phản, Nghêu từ gầm giường bò ra, Đề Hầu lổm cổm bò ra
- Tác dụng: chỉ bằng những câu văn ngắn gọn, tác giả đã giúp người đọc hình dung ra được sự hèn nhát, đáng khinh bỉ của hai nhân vật. Một người là thầy tu nhưng lòng vẫn mang theo tình cảm nam nữ, một kẻ là quan nhỏ cũng mang theo những ham muốn trần tục. Từ đó khắc họa thành công 2 nhân vật của vở tuồng, tạo tiếng cười sảng khoái cho người xem.
Câu 4: Trong văn bản, tác giả dân gian đã thể hiện thái độ như thế nào đối với các nhân vật?
Trả lời:
Qua từng lời chỉ dẫn, cách xây dựng tuyến cảm xúc, hành động của nhân vật, tác giả nhằm thể hiện sự châm biếm, phê phán các nhân vật – đại diện tiêu biểu của một bộ phận người ngày xưa. Những người mang trong mình sự đen tối, tình cảm trần tục của thầy tu, quan lớn với thói trăng hoa quen đường và sự nịnh nọt, buộc tội lẫn nhau và sự lẳng lơ, trơ trẽn của nhân vật Thị Hến. Qua đó, ta thấy rõ bộ mặt thối nát của xã hội phong kiến.
Câu 5: Em ấn tượng nhất với chi tiết, hình ảnh nào trong đoạn trích? Vì sao?
Trả lời:
Em ấn tượng với chi tiết cả ba người nhìn nhau, tự thấy hổ thẹn, bỏ về và hứa từ nay không dám làm như thế nữa. Đó là một chi tiết vừa buồn cười, vừa hả dạ. Bởi 3 người đến đều mang trong mình một mục đích là ve vãn Thị Hến nhưng cuối cùng chẳng ai thành công mà hơn nữa còn bị bẽ mặt. Bọn họ hoàn toàn bị dụ vào âm mưu của Thị Hến và kết quả cho thói trăng hoa, tham của lạ đó là bị bẽ mặt và hứa sẽ không mắc sai lầm như vậy nữa.
Câu 6: Tiếng cười ở đoạn trích Mắc mưu Thị Hến còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?
Trả lời:
Tiếng cười ở đoạn trích Mắc mưu Thị Hến vẫn mang đậm ý nghĩa trong cuộc sống ngày nay. Đó là tiếng cười trước một nét đẹp truyền thống văn hóa dân gian của dân tộc. Một vở tuồng mang hơi thở của sự cổ kính, xa xưa, khiến người nghe không chỉ cười sảng khoái mà còn mang trong mình những suy nghĩ về một thời kì trong xã hội phong kiến thối nát khi con người trở nên ngày càng sa đọa, đồi bại.
Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm:
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi: Nêu các đặc điểm của tuồng đồ được thể hiện qua văn bản Mắc mưu Thị Hến, SGK Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều.
Trả lời:
Giới nghiên cứu nói chung quan niệm tuồng đồ là loại tuồng hài (tuồng gây cười), được xây dựng trên cảm hứng hài kịch, thiên về châm biếm, đả kích, không bị ràng buộc vào những điển luật nghiêm ngặt:
+ Đề tài: Lấy đề tài trong cuộc sống đời thường. Ở đây chính là việc 3 nhân vật Huyện Trìa, Đề Hầu, Thầy Nghêu ham mê nữ sắc để rồi phải tự gánh hậu quả.
+ Nhân vật : Các nhân vật chính thường có danh xưng nghề nghiệp Huyện Trìa, Đề Hầu, Thầy Nghêu. Tính cách nhân vật không thay đổi. xuyên suốt cả đoạn tuồng.
+ Lời thoại: có cả đối thoại, độc thoại, bàng thoại.
4. Hỏi đáp về bài Mắc mưu Thị Hến Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
5. Một số văn mẫu bài Mắc mưu Thị Hến Ngữ văn 10 tập 1 Cánh Diều
Tác phẩm Mắc mưu Thị Hến mang lại tiếng cười châm biếm về cái kết bẽ mặt của những kẻ cậy quyền và chức danh vì háo sắc mà mắc mưa Thị Hến. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về vấn đề này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
------------------(Đang cập nhật)-----------------
