Soạn bài Lầu Hoàng Hạc của Thôi Hiệu - Ngữ văn 10

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Nội dung

1.2. Nghệ thuật

2. Soạn bài Lầu Hoàng Hạc chương trình chuẩn

3. Soạn bài Lầu Hoàng Hạc chương trình nâng cao

Câu 1: Lầu Hoàng Hạc được xem là một trong vài bài thơ Đường luật hay nhất ở thời Đường. Tuy vậy, ở bốn câu thơ đầu có nhiều chỗ không thật đúng luật: sự vận dụng linh động quy tắc “nhị tứ lục phân minh”, luật đối ngẫu, cách gieo vần, việc sử dụng điệp ngữ “Hoàng hạc”,… Những sự linh động đó đều có tác dụng làm nổi bật tình ý muốn diễn đạt. Ví dụ, việc sử dụng đối ngẫu trong hai câu thơ đầu – đúng ra không cần – là nhằm làm nổi bật sự đối lập giữa cái đã ra đi mãi mãi với cái còn lại, cái vô cùng với cái hữu hạn, cái hư và cái thực, qua đó thể hiện một cách sinh động niềm nuối tiếc quá khứ và nỗi suy tư về hiện tại. Theo gợi ý trên, anh (chị) thử phân tích tác dụng của việc sử dụng điệp từ “hoàng hạc”. Mỗi từ “hoàng hạc” đã được đặt trong mối quan hệ với những từ khác (ví dụ, quan hệ giữa từ “hoàng hạc” thứ nhất với từ “tích nhân” ở cùng câu với từ “Hoàng Hạc” thứ hai ở câu sau; quan hệ giữa từ “hoàng hạc” ở câu thứ ba với hai từ “hoàng hạc” nói trên với từ “bạch vân” ở câu thứ tư). Có thể rút ra nội dung, ý nghĩa gì từ những quan hệ đó?

• Từ “Hoàng Hạc” được nhắc đến 3 lần trong 4 câu thơ có tác dụng: làm nổi bật sự đối lập giữa cái đã ra đi mãi mãi với cái còn lại, cái hữu hạn với cái vô hạn, giữa thực và hư…
• Quan hệ giữa từ “Hoàng Hạc” ở câu 1 với từ “tích nhân”: nhằm nhắc tới vẻ đẹp huyền thoại của lầu Hoàng Hạc.
• Quan hệ giữa từ “Hoàng Hạc” ở câu thứ 3 với các từ “Hoàng Hạc” ở trên và với từ “Bạch vân”ở dưới là để làm rõ cái xưa và nay, giữa cái hữu hạn và cái vô hạn, cái lầu chơ vơ với thân phận nổi lênh đênh của kẻ tha hương.

Câu 2: Chỉ có thể cảm thụ tốt bài thơ nếu chia bài thơ ra làm hai phần. Rõ ràng cảnh sắc ở bốn câu thơ cuối có một số điểm khác so với cảnh sắc được miêu tả trong bốn câu thơ đầu: từ cõi tiên về cảnh tục, từ cấu tứ lấy ý làm chủ chuyển sang lấy cảnh làm chủ, từ trạng thái mông lung huyền ảo sang màu sắc tươi tắn hoặc rõ nét. Và về hình thức thơ, từ phá cách quay về tuân thủ nghiêm chỉnh luật thơ. Khác song không đột ngột, vì dù có miên man suy ngẫm về quá khứ, bị lôi cuốn mạnh mẽ bởi truyền thuyết, cõi tiên, thì rốt cuộc, tác giả vẫn quay về với hiện tại, và những vấn đề triết lí mà tác giả đặt ra trong phần đầu (quan hệ giữa con người và vũ trụ, giữa cái hữu hạn và cái vô cùng,…) là xuất phát từ hiện tại và vẫn mãi còn có ý nghĩa đối với hiện tại. Đó chính là mối liên hệ sâu kín giữa hai phần của bài thơ. Hãy lí giải vì sao những vấn đề triết lí được đặt ra trong phần đầu vẫn mãi còn ý nghĩa đối với hiện tại.

• Những vấn đề triết lí tác giả đặt ra ở 4 câu đầu vẫn có ý nghĩa với hiện tại ở 4 câu cuối là vì đây là dụng ý của tác giả. Nhà thơ muốn tạo ra sự nối tiếp của quá khứ với hiện tại, giữa cái nhìn thấy và cái không nhìn thấy được.

Câu 3: Bài thơ miêu tả một di tích xa xưa mà vẫn gần gũi với cuộc đời và con người. Nếu ở phần đầu tác giả chủ yếu “định vị” lầu Hoàng Hạc trong không gian – thời gian vĩ mô thì ở phần sau lại định vị trong không gian – thời gian cụ thể: tác giả đã miêu tả, biểu hiện sinh động những gì đã nhìn thấy, cảm thấy từ lầu Hoàng Hạc. Đó chính là cơ sở để tác giả thổ lộ một tình cảm có ý nghĩa nhân sinh gần gũi ở cuối bài: chiều hôm nhớ nhà.