Soạn bài Hồi trống Cổ Thành của La Quán Trung - Ngữ văn 10

• Nội dung
  • Ngợi ca tấm lòng trung thực, ngay thẳng- một biểu hiện của lòng trung nghĩa của Trương Phi.
  • Khẳng định lòng trung nghĩa của Quan Công.
  • Ca ngợi tình anh em kết nghĩa vườn Đào của họ.
• Nghệ thuật
  • Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, cảm nhận được không khí chiến trận của tác phẩm được thể hiện qua đoạn trích.
  • Tình huống truyện mâu thuẫn, giàu kịch tính.
  • Xây dựng tính cách nhân vật độc đáo, đặc sắc.

Câu 1: Tại sao Trương Phi nổi giận định đâm chết Quan Công?

• Trương Phi đã hùng hổ với ý định đâm chết Quan Công vì:
  • Trương Phi đang có những hiểu lầm đối với Quan Công.
  • Trương Phi vốn là một con người nóng nảy và rất cương trực. Vốn mang sẵn hiềm nghi, khi gặp lại, nghe thấy lời nói của Quan Công “Hiền đệ cớ sao như thế, há quên nghĩa vườn đào ru?” thì lại càng giận dữ hơn. Trong suy nghĩ của Trương Phi, Quan Vũ theo Tào phản bội anh em, đã phản bội còn rêu rao “nghĩa vườn đào” là hoàn toàn không xứng, là phỉ nhổ, đáng giết.
  • Trương Phi là một võ tướng ngay thẳng, bộc trực không chấp nhận sự quanh co, lắt léo không rõ ràng, càng không chấp nhận sự phản bội. Nhưng quan trọng hơn cả, Trương Phi là người trọng nghĩa khí, quý tình anh em, căm ghét những kẻ bất trung, bất nghĩa. 

Câu 2: Vì sao đoạn trích lại có nhan đề là“Hồi trống cổ thành”?

• Chữ "hồi” trong nhan đề đoạn trích (do người biên soạn đặt) có nghĩa là hồi trống (danh từ). Đây là hồi trống do Trương Phi gióng lên như một chi tiết có ý nghĩa nghệ thuật độc đáo.
  • Hồi trống Trương Phi gióng lên như lời thúc giục cũng như lời thách thức Quan Công giao chiến với Sái Dương. Để bày tỏ tấm lòng trung nghĩa vẹn nguyên thì Quan Công phải chém chết Sái Dương sau những hồi trống của Trương Phi kết thúc.
  • Hồi trống như trút hết tất cả tâm trạng đang đầy mâu thuẫn, sự xúc động, căng thẳng đến tột cùng của Trương Phi, từ sau ngày anh em thất trận, bặt vô âm tín, cho đến nỗi oán hận vì nghe tin thất thiệt về Quan Công, những hi vọng được gặp lại nhau, và những thất vọng vì hiểu nhầm về nhau... tất cả những tâm trạng ấy như đã được dồn nén để bây giờ vang lên, bùng nổ ra trong hồi trống cổ thành. Nó như một khúc ca, ca ngợi tấm lòng trượng nghĩa, tình huynh đệ bất diệt giữa những người anh em kết nghĩa vườn đào.

⇒ Chính vì vậy, đặt tên cho đoạn trích là Hồi trống Cổ thành là rất phù hợp với nội dung đoạn trích.

Câu 3: Có ý kiến cho rằng“nóng như Trương Phi” còn là nóng lòng muốn biết sự thực, nóng lòng xác định phải trái, đúng sai, chứ không phải chỉ là nóng nảy do cá tính gàn dở. Anh (chị) có đồng ý không? Vì sao?

• Ý kiến trên là có lí. Vì:
  • Trương Phi là một con người có cá tính bộc trực, ngay thẳng không chấp nhận sự bất trung, bất nghĩa, càng không chấp nhận trắng đen không rõ ràng. Trong trích đoạn “Hồi trống Cổ thành” hình ảnh của Trương Phi hiện lên như một con người nóng nảy, có phần gàn dở nhưng ta có thể thấy rõ được nguyên nhân khiến cho Trương Phi trở nên như vậy:
    • Do bản tính bộc trực, nóng nảy của Trương Phi, thiếu bình tĩnh trước những tình huống đột ngột khó giải quyết. Con người này thường hay phản ứng tức thì, thiếu những suy nghĩ chín chắn vì vậy mà khi nghe tin Quan Công bội ước, phản bội lại tình huynh đệ thì đã có suy nghĩ chém chết Quan Công.
    • Lời nói đầy ngụ ý của Quan Công càng khiến Trương Phi tức giận vì bản tính của nhân vật này là không thích sự vòng vo, không rõ ràng. Là người không chịu được những lắt léo, quanh co nên khi có hồ nghi, Trương Phi muốn nhanh chóng làm rõ mọi sự trắng đen. 
  • Đối tượng mà Trương Phi đang muốn trừng phạt là người huynh đệ kết nghĩa thân thiết với Trương Phi, vì vậy mà sự nóng nảy ở đây hoàn toàn không phải sự ngu ngốc, gàn dở mà là sự nóng lòng muốn xác thực trái sai, đen trắng.

⇒ Theo ý nghĩa đó thì “nóng như Trương Phi” theo cách nói tiếng Việt mà được hiểu là “cá tính nóng nảy gàn dở” hay “nóng lòng muôn biết sự thật” đều không đúng. Cần hiểu thành ngữ này theo nghĩa khái quát nhất: chỉ những hành vi và thái độ quá nóng nảy (nhưng không gàn dở và cũng không chỉ trong ý nghĩ).

Câu 4: Tại sao nói: Nếu không có chi tiết Trương Phi thẳng tay giục trống thì đoạn văn sẽ tẻ nhạt, mất hết ý vị Tam Quốc? Tam quốc diễn nghĩa giàu màu sắc hùng tráng, mang hơi hướng của sử thi anh hùng, âm vang âm hưởng anh hùng ca chiến trận với những việc to lớn, siêu phàm.

• Hồi trống mà Trương Phi gióng lên đẩy tình huống đến đỉnh cao của kịch tính, nó khiến cho cuộc hội ngộ và giải oan mang màu sắc của một bản hùng ca
• Là biện pháp giải quyết duy nhất trong quan hệ đầy mâu thuẫn của Trương Phi và Quan Công lúc bấy giờ.
• Tam Quốc hấp dẫn người đọc bởi chính những tình tiết kịch tính,  những màn giao đấu đầy căng thẳng, kịch liệt giữa các bên tham chiến, vì vậy, lấy hành động chém Sái Dương làm biện pháp giải quyết là hoàn toàn phù hợp, thể hiện được đặc trưng của Tam quốc. Nó làm cho đoạn văn đậm đà không khí chiến trận và khí phách anh hùng, đậm đà "ý vị Tam quốc"

→ Hồi trống giục vừa là thước đo tài năng của Quan Công, vừa thể hiện tính cách bộc trực của Trương Phi, vừa tạo ra không khí hào hùng của thời Tam quốc phân tranh

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Hồi trống Cổ Thành để nắm vững hơn những nội dung kiến thức trọng tâm của bài học.

Câu 1: Kể lại câu chuyện bằng một đoạn văn khoảng 30 dòng.

•  Nội dung đoạn trích khi kể cần đảm bảo:
  • Quan Vũ đi qua Cổ thành, nghe tin Trương Phi ở đấy, rất mừng rỡ.
  • Trương Phi nghe tin thất thiệt, ngỡ Quan Vũ hàng Tào, cả giận đem nghìn quân ra cửa Bắc “hỏi tội” Vân Trường.
  • Cam phu nhân và Mi phu nhân can ngăn, nhưng Trương vẫn không tin.
  • Trương Phi quát mắng, kể tội Vân Trường.
  • Vân Trường đối chất với Trương Phi.
  • Sái Dương đuổi theo Vân Trường để trả thù. Vân Trường chém đầu Sái Dương.
  • Vân Trường bắt một tên lính cầm cờ hiệu hỏi, biết rõ đầu đuôi. Qua việc tra hỏi tên lính này, mối nghi ngờ của Trương Phi mới được giải toả.
  • Trương Phi khóc, lạy Vân Trường. Anh em đoàn viên.

Câu 2: Tính cách của nhân vật Trương Phi được biểu hiện qua những chi tiết nào? 

• Nóng nảy, cương trực, nhưng ngay thẳng, đường hoàng, trung thực
  • Khi nghe tin Tôn Càn nói Vân Trường đưa hai chị đến, “Trương Phi không nói không rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu, lên ngựa, mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm...”. Trương Phi xưng hô “mày - tao” và đòi tử chiến.
  • Ra điều kiện và gióng trống để cho Quan Công giao chiến. 
•  Trọng nghĩa khí, giàu tình cảm
  • Khi Quan Vũ chứng minh lòng trung thực của mình, chém đầu Sái Dương rơi xuống đất, nhất là khi nghe tên lính Tào và hai phu nhân kể lại Trương Phi đã khóc lạy Vân Trường.

Câu 3: Tính cách và nghệ thuật miêu tả của Trương Phi và Quan Công khác nhau như thế nào?