Thạch Lam là một trong những cây viết xuất sắc của nền văn học Việt Nam, các tác phẩm của ông thường có cốt truyện nhẹ nhàng nhưng chứa đựng ý nghĩa về tình yêu thương gia đình sâu sắc. HOC247 xin giới thiệu bài học Dưới bóng hoàng lan - Thạch Lam thuộc sách Chân Trời Sáng Tạo dưới đây nhằm giúp các em có thêm kiến thức về câu chuyện tình bà cháu trong khung cảnh làng quê bình dị dưới bóng hoàng lan. Qua đó, cảm nhận được tình cảm của tác giả đối với bà và những nơi thân thuộc gắn liền với kí ức thời thơ ấu. Chúc các em có nhiều kiến thức lí thú!
Tóm tắt bài
1.1. Tìm hiểu chung
1.1.1. Tác giả Quang Dũng
a. Tiểu sử
Thạch Lam (1910-1942)
- Thạch Lam (1910 – 1942) sinh ra và học tập tại Hà Nội nhưng thuở nhỏ sống ở phố huyện Cẩm Giàng - Hải Dương.
- Sau khi đỗ Tú tài, ông thôi học về làm báo với anh và gia nhập Tự lực văn đoàn.
- Là người thông minh, trầm tĩnh, điềm đạm, đôn hậu và rất tinh tế.
b. Sự nghiệp văn học
- Quan điểm sáng tác: Theo Thạch Lam văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực, nó tác động sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm của con người. Ông quan niệm: “Đối với tôi văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên, trái lại văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn".
- Tác phẩm chính Gió đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942), Ngày mới (1939), Theo dòng (1941), Hà Nội băm sáu phố phường (1943), ...
c. Phong cách nghệ thuật
- Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của những người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật.
- Cốt truyện đơn giản thuộc hoặc không có cốt truyện.
- Thạch Lam đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật.
- Có sự hòa quyện tuyệt vời giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.
1.1.2. Tác phẩm Dưới bóng hoàng lan
a. Xuất xứ
- Văn bản Dưới bóng hoàng lan nằm trong Tuyển tập Thạch Lam, NXB Văn học, Hà Nội, 1998.
b. Thể loại
- Truyện ngắn.
c. Bố cục
Chia văn bản làm 3 phần:
- Đoạn 1: Từ đầu đến “Nghe quen quá mà Thanh không nhớ được”: Thanh trở về nhà thăm bà thăm nhà trong tâm trạng hạnh phúc, nghẹn ngào.
- Đoạn 2: Tiếp theo đến “ngồi ở bên đèn”: Biểu hiện tình cảm của Thanh và Nga
- Đoạn 3: Còn lại: Thanh tạm biệt mọi người trở lại tỉnh làm việc.
d. Tóm tắt nội dung văn bản
Văn bản xoay quanh một lần trở về quê thăm bà của nhân vật Thanh - mồ côi cha mẹ, sống cùng bà. Trong cảnh bình yên và thong thả của chốn xưa, những hình ảnh quen thuộc hiện lên, và bên cạnh mái tóc của bà, mùi hương hoàng lan nơi vườn và bên tóc mai của Nga khiến chàng trai trẻ xốn xang. Nhưng câu chuyện vẫn khép lại trong cảnh Thanh trở về tỉnh.
1.2. Đọc hiểu văn bản
1.2.1. Thanh trở về nhà thăm bà thăm nhà
- Khi được trở về với không gian thân thuộc - ngôi nhà của bà, Thanh lúc nào cũng thấy bình yên và thong thả, bởi vì căn nhà có thửa vườn này đối với Thanh là một nơi mát mẻ và hiền lành, ở đó có người bà lúc nào cũng chờ đợi để yêu thương Thanh.
- Khi nhận ra cây hoàng lan, Thanh đã nhớ đến đến câu chuyện của tuổi thơ ngày mà Thanh thường hay chơi dưới gốc nhặt hoa. Ấy là ngày mà cha mẹ Thanh vẫn còn. Thanh nhận ra thời gian trôi qua thật nhanh, cái cây ngày nào giờ đã lớn.
Đây là trạng thái của sự hoài niệm ở nhân vật.
1.2.2. Biểu hiện tình cảm của Thanh và Nga
- Hai nhân vật được miêu tả là hàng xóm, quen thân từ nhỏ, ngay từ nhỏ đã thân mật.
+ Trong suy nghĩ của Thanh, Nga như một người trong nhà thân mật mà chàng sẽ gặp mỗi lúc đi làm xa về.
+ Cuộc nói chuyện giữa Nga và Thanh cũng giản dị, đều là những chuyện vụn vặt (“anh chóng lớn quá”, “tôi vẫn thế chứ chứ”)
+ Thanh có lúc lầm tưởng Nga chính là em gái ruột của mình.
- Sự biến đổi trong tình cảm của hai nhân vật: từ thân mật đến mức Thanh lầm tưởng Nga là em gái ruột, đến việc Thanh đã bắt đầu nhìn đôi môi thắm của Nga, đã nhớ đến hai bàn chân xinh xắn của Nga. Còn Nga đã biểu thị trực tiếp tình cảm của mình thông qua xưng hô “anh-em” và câu “em nhớ anh quá”.
- Những biểu hiện tình cảm giữa hai nhân vật gắn liền với hình ảnh hoa hoàng lan:
+ Khi trông thấy bóng cây hoàng lan, Thanh đã nghĩ đến Nga và gọi vui vẻ: “Cô Nga”. Người thiếu nữ cùng vội ngửng đầu và nở nụ cười: “Anh Thanh! Anh đã về đấy à?”
+ Kỉ niệm đáng nhớ là ngày cả hai cùng nhặt hoàng lan rơi: Thanh hỏi cô Nga có còn hay đi nhặt hoàng lan rơi nữa không, Nga đáp rằng: “Vẫn nhặt đấy. Nhưng không còn ai tranh nữa.”
+ Hai người dẫn nhau xem cây hoàng lan, Thanh như thoảng ngửi thấy hương hoàng lan trên tóc Nga.
+ Trong mùi hoàng lan thoảng thoảng bay, Thanh cầm lấy tay Nga.
- Câu chuyện kết thúc trong cảnh Thanh phải trở về tỉnh và không biết bao giờ mới quay trở về thăm nhà, nhưng đã hé lộ những tiến triển trong tình cảm giữa Thanh và Nga: Thanh đã gửi nhờ chào Nga.
1.3. Tổng kết
1.3.1. Về nội dung
- Đoạn trích Dưới bóng hoàng lan thông qua câu chuyện của nhân vật Thanh nhân một lần trở về nhà, thăm bà, gặp lại những người anh luôn yêu thương, tôn trọng. Qua đó thể hiện nỗi nhớ quê hương gợi ra từ cảnh vật bình dị, thân quen và tình cảm gia đình bà cháu thiết tha luôn đau đáu trong lòng nhân vật.
1.3.2. Về nghệ thuật
- Văn bản mang đậm chất thơ
- Hình ảnh mang tính chất biểu tượng trữ tình – hình ảnh cây hoàng lan và người bà
- Từ tượng thanh, tượng hình sử dụng linh hoạt
Bài tập minh họa
Bài tập: Trong văn bản Dưới bóng hoàng lan, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo nghệ thuật viết truyện của Thạch Lam biểu hiện rõ nhất qua cốt truyện, nhân vật hay lời kể? Hãy phân tích một trong ba yếu tố đó.
Hướng dẫn giải:
- Đọc kĩ văn bản Dưới bóng hoàng lan, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
- Chú ý những chi tiết về cốt truyện, nhân vật, lời kể để chỉ ra nghệ thuật viết truyện của Thạch Lam và phân tích
Lời giải chi tiết:
- Nghệ thuật viết truyện của Thạch Lam được biểu hiện qua cả 3 yếu tố về cốt truyện, nhân vật và lời kể. Ông viết truyện nhưng không tập trung vào cốt truyện, đậm chất thơ và lãng mạn.
- Nghệ thuật viết truyện của Thạch Lam có lẽ được biểu hiện rõ nhất qua yếu tố lời kể:
+ Thạch Lam sử dụng lời kể tâm tình để miêu tả lại khung cảnh ngôi nhà, khu vườn nơi Thanh sinh ra và lớn lên, nơi chứa những kỉ niệm thơ ấu tươi đẹp của Thanh: “…Thanh vắng nhà đã gần hai năm nay, vậy mà chàng có cảm giác như vẫn ở nhà tự bao giờ. Phong cảnh vẫn y nguyên, gian nhà vẫn tịch mịch và bà chàng vẫn tóc bạc phơ và hiền từ”.
+ Lời kể trong truyện ngắn còn lột tả được tâm tình của nhân vật chính: “Yên tĩnh quá, không một tiếng động nhỏ trong căn vườn, tựa như bao nhiêu sự ồn ào ngoài kia đều ngừng lại trên bậc cửa”, một tâm trạng thoải mái mang theo sự hoài niệm.
+ Với lời kể nhẹ nhàng, chỉ qua những dòng đầu tiên của tác phẩm thôi nhưng chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy ở Thanh một tình yêu quê hương da diết, một tình yêu bà “Sự chăm sóc ân cần của bà, hương ngọc lan dịu ngọt phảng phất đâu đây đem đến chàng sự nhẹ nhõm….”.
+ Không chỉ khắc họa bức tranh thiên nhiên mang theo tình cảm yêu quê hương mà lời kể còn tái hiện được bức tranh tình yêu trong sáng giữa Nga và Thanh; qua những đoạn đối thoại của Thanh và Nga, lời yêu chưa từng được nói ra nhưng ta vẫn có thể cảm nhận được bao nhiêu tình ý chứa trong đó.
Lời kết
- Học xong bài Dưới bóng hoàng lan - Thạch Lam, các em cần nắm:
+ Phân tích được tâm trạng nhân vật Thanh khi về lại chốn cũ
+ Cảm nhận dược tình cảm của Nga và Thanh
+ Phân tích ý nghĩa văn bản
Soạn bài Dưới bóng hoàng lan - Thạch Lam Ngữ văn 10 tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
Thạch Lam sáng tác nhiều tác phẩm nổi tiếng trong đó có truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan kể về câu chuyện tình bà cháu trong khung cảnh làng quê bình dị. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:
Hỏi đáp bài Dưới bóng hoàng lan - Thạch Lam Ngữ văn 10 tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
Một số văn mẫu bài Dưới bóng hoàng lan - Thạch Lam Ngữ văn 10 tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
Dưới bóng hoàng lan là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Thạch Lam viết về khung cảnh làng quê gần gũi nhưng người đọc vẫn cảm nhận được những cái độc đáo, mới lạ mà nhà văn Thạch Lam mang đến, đó chính là hương vị của con người, của tình người. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
-- Mod Ngữ văn 10 HỌC247
