Dục Thúy sơn - Nguyễn Trãi - Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

1.1.1. Hoàn cảnh sáng tác

- Dục Thuý sơn có thể được sáng tác vào thời điểm sau cuộc kháng chiến chống giặc Minh và trước khi Nguyễn Trãi lui về ở ẩn tại Côn Sơn. 

1.1.2. Xuất xứ

- Bài thơ được in trong Thơ văn Nguyễn Trãi, Khương Hữu Dụng dịch, NXB Giáo dục, 1980.

1.1.3. Thể loại

- Dục Thuý sơn được viết theo thể ngũ ngôn luật thi, gọi tắt là ngũ luật – một thể của thơ Đường luật. Gồm năm chữ trong mỗi câu thơ tuân theo luật bằng trắc của luật thơ Đường.

1.1.4. Bố cục

Gồm 2 phần:

- Phần 1 (6 câu thơ đầu): vẻ đẹp của núi Dục Thúy

- Phần 2 (2 câu thơ cuối): nỗi niềm của Nguyễn Trãi

1.2.1. Vẻ đẹp của núi Dục Thúy

a. Toàn cảnh:

- Dáng núi được tả giống như đóa hoa sen nổi trên mặt nước.

- Bóng của tòa tháp trên núi khi soi xuống mặt nước thì nhìn như chiếc trâm ngọc xanh đẹp.

- Hình ảnh ngọn núi phản chiếu dưới mặt nước như cô gái đang soi mái tóc dài mềm nhẹ của mình qua sự phản chiếu của ánh sáng.

Núi Dục Thúy - Thắng cảnh nổi tiếng của Ninh Bình

=> Vẻ đẹp của núi Dục Thúy hiện lên chiếc mắt người đọc với một vẻ đẹp hoàn hảo, đầy sự thơ mộng và dịu nhẹ.

b. Cận cảnh:

- Dáng núi được ví như đóa hoa sen.

- Bóng tòa tháp trên núi như chiếc trâm ngọc khi soi xuống mặt nước.

- Ngọn núi phản chiếu qua sóng nước thì giống như soi mái tóc biếc.

1.2.2. Nỗi niềm của Nguyễn Trãi

-  Hai câu kết biểu lộ một nỗi cảm hoài man mác. Nhiều bài thơ của ức Trai đều có cấu tứ cảm xúc tương tự. Nhà thơ trực tiếp thổ lộ tình cảm:

“Dẽ cố ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khấp đòi phương”

- Gần một thế kỉ sau lên chơi núi Dục Thúy, khi người xưa đã khuất từ lâu rồi, đọc bia tháp Linh Tế, nhà thơ xúc động nhìn nét chữ khắc đã mờ dưới làn rêu. 

- Nhà thơ xúc động bày tỏ tình cảm với nhà thơ Trương Hán Siêu của đời Trần. Ông là bậc danh sĩ cao khiết, nhà thơ lỗi lạc. Tên tuổi ông gắn liền với Dục Thúy Sơn, với những bài kí rất nổi tiếng. Ông đã được thờ ở Văn Miếu, Thăng Long. Thiếu bảo là danh vị cao quý vua Trần ban cho ông. Ức Trai không gọi tên mà chỉ nhắc đến họ, đến danh vị Trương Hán Siêu là một cách xưng hô đầy trọng vọng, cung kính. 

Đền thờ Trương Hán Siêu dưới chân núi Dục Thúy (Ninh Bình)

- Nỗi niềm mà Nguyễn Trãi muốn bày tỏ là nỗi niềm về một tấm lòng "Uống nước nhớ nguồn”, nhìn cảnh thiên nhiên gợi nhớ về nhà thơ từng lỗi lạc một thời mà nay có còn đâu.

1.3.1. Về nội dung

Bài thơ Dục Thúy sơn đã nói về khung cảnh núi Dục Thúy, một vẻ đẹp hùng vĩ và nó không chỉ để lại cho người đọc những cảm xúc sâu sắc về khung cảnh ấy mà người đọc còn cảm nhận được một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đất nước của Nguyễn Trãi.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Sử dụng thể thơ ngũ luật linh hoạt

- Hình tượng thơ mĩ lệ, cảnh sắc đượm vẻ thần tiên. 

- Biện pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, phép đối giàu nghệ thuật

Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một nét đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi trong bài thơ Dục Thúy sơn, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo.

Hướng dẫn giải:

- Tìm hiểu nét đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi trong bài thơ Dục Thúy sơn, SGK Ngữ văn 10 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

- Lên ý tưởng và viết bài, có thể tham khảo một số nội dung chính sau:

+ Bài thơ thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đất nước của Nguyễn Trãi

+ Nguyễn Trãi đã thành công trong việc mượn thiên nhiên để nói lên cảm xúc của chính mình

+ Dù có ngắm nhìn cảnh thiên nhiên núi non hùng vĩ và tráng lệ đến đâu thì tâm hồn Nguyễn Trãi vẫn là một tâm hồn tràn ngập tình yêu đất nước

+ ...

Lời giải chi tiết:

Nguyễn Trãi là tác gia lớn của dân tộc Việt Nam, ông đã có rất nhiều những tác phẩm nổi tiếng nói về cảnh sông núi và miêu tả về thiên nhiên vô cùng đặc sắc. Bài thơ Dục Thúy sơn đã nói về khung cảnh núi Dục Thúy, một vẻ đẹp hùng vĩ và nó không chỉ để lại cho người đọc những cảm xúc sâu sắc về khung cảnh ấy mà người đọc còn cảm nhận được một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đất nước của Nguyễn Trãi. Nguyễn Trãi đã thành công trong việc mượn thiên nhiên để nói lên cảm xúc của chính mình, những cảm xúc đang đan xen và tạo nên những khoảng khắc riêng đã làm sống động tâm hồn và ý nghĩa mạnh mẽ cho người đọc hôm nay và mai sau. Khi tác giả đang có tâm sự đó là nỗi buồn đối với đất nước, ông đang buồn rầu và những nỗi buồn đó được trải nghiệm trên cảnh thiên nhiên nơi đây, sự diễn tả đó mang những tâm trạng thuần khiết và sự lo lắng về tình trạng nước nhà. Ngắm cảnh từ xa tác giả đang cố nhìn những sự vật hiện tượng bên ngoài mình để có những cái nhìn mới mẻ và da diết nhất, những hình ảnh đẹp đẽ của thiên nhiên nồng ghép với tâm trạng đượm buồn cũng để lại cho bài thơ nhiều cảm xúc và tâm sự thời thế. Những hình ảnh mang đậm giá trị sâu sắc qua những bia đá nó đã khắc họa nhiều cảm xúc trong tâm hồn của mỗi con người nó không chỉ để lại cho con người những tình cảm đối với Dục Thúy Sơn mà nó còn nói về tâm sự thời thế của Nguyễn Trãi đối với đất nước đối với dân tộc của mình. Dù có ngắm nhìn cảnh thiên nhiên núi non hùng vĩ và tráng lệ đến đâu thì tâm hồn Nguyễn Trãi vẫn là một tâm hồn tràn ngập tình yêu đất nước, lo lắng cho tình hình thế sự và ông đã viết lên bài thơ Dục Thúy sơn, một bài thơ tả cảnh ngụ tình gửi gắm nỗi, niềm tâm hồn mình đến với người đọc.

- Học xong bài Dục Thúy sơn - Nguyễn Trãi, các em cần nắm:

+ Phân tích được vẻ đẹp núi Dục Thúy, từ bao quát đến cận cảnh

+ Phân tích được tình yêu thiên nhiên và cuộc sống, tâm trạng của tác giả

Tác phẩm Dục Thúy sơn - Nguyễn Trãi thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết gắn liền với nỗi lo về thời thế của tác giả. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Dục Thúy sơn - Nguyễn Trãi

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Tác phẩm Dục Thúy sơn - Nguyễn Trãi đã thể hiện tài năng của mình qua việc tái hiện cảnh rừng núi hùng vĩ với kết cấu độc đáo nơi đây, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên của mình. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: