Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226-1400)

- Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý ngày càng suy yếu, các thế lực chống đổi nổi lên ở nhiều nơi. Nhà Lý phải dựa vào thế lực họ Trần để dẹp loạn nên đã tạo điều kiện và thời cơ cho nhà Trần thâu tóm quyền hành.

- Tháng 1/1226, Lý Chiêu Hoàng (vị vua cuối cùng của nhà Lý) buộc phải nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, nhà Trần được thành lập.

Hình 1. Đền Trần (Nam Định)

- Về tổ chức bộ máy nhà nước

• Củng cố chế độ trung ương tập quyền (từ trung ương đến địa phương)
• Cả nước chia làm 12 lộ, phủ.
• Bộ máy chính quyền được hoàn thiện hơn so với nhà Lý.
• Đơn vị hành chính ở địa phương là xã, do xã quan đứng đầu

- Về quân đội

• Gồm có quân triều đình; quân ở các lộ, phủ; quân của vương hầu và dân binh các làng xã
• Chính sách “ngụ binh ư nông” tiếp tục được duy trì.

- Về luật pháp

• Ban hành bộ Quốc triều hình luật (năm 1341)
• Các cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện hơn.

- Về chính sách đối nội và đối ngoại

• Tăng cường quản lí các địa phương, nhất là các khu vực miền núi và biên viễn.
• Thi hành chính sách ngoại giao hòa hiếu với các nước láng giềng nhưng kiên quyết bảo vệ nền độc lập dân tộc.

Hình 2. Thạp gốm có trang trí cảnh chiến binh thời Trần tập luyện võ nghệ

a) Tình hình kinh tế

- Nông nghiệp

Nhà Trần thi hành nhiều chính sách tích cực nhằm phục hồi và phát triển nông nghiệp, như:

• Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất.
• Cho đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh ngòi.
• Miễn giảm tô thuế, cho phép các tôn thất lập điền trang. 
• Cấm giết mổ trâu bò để bảo vệ sức kéo cho nông nghiệp.

- Thủ công nghiệp

• Các xưởng thủ công nghiệp nhà nước được mở rộng, chuyên phụ trách việc: đúc tiền, dệt vải, chế tạo vũ khí, đóng chiến thuyền, xây dựng các công trình lớn…
• Tại các làng xã và kinh đô đã hình thành thêm nhiều làng nghề, phường nghề. Sản phẩm thủ công làm ra rất đa dạng…

Hình 3. Thống đồng thời Trần - vật dụng để tế lễ trong cung đình, được công nhận là Bảo vật Quốc gia (Bảo tàng Quảng Ninh)

Hình 4. Hộp vàng hoa sen thời Trần (Bảo tàng Quảng Ninh)

- Thương nghiệp

• Nội thương: buôn bán tại các làng, xã diễn ra tấp nập; Thăng Long là trung tâm kinh tế sầm uất của cả nước.
• Ngoại thương: các cửa khẩu dọc biên giới như Vân Đồn (Quảng Ninh), Hội Thống (Nghệ An), ... trở thành những nơi buôn bán tấp nập, thu hút nhiều thuyền buôn và thương nhân đến trao đổi hàng hóa.

Hình 5. Cảng Vân Đồn ngày nay

b) Tình hình xã hội

- Xã hội tiếp tục có sự phân hóa.

• Tầng lớp quý tộc gồm: vua, quan lại; có nhiều đặc quyền, nắm giữ các chức vụ chủ yếu trong bộ máy chính quyền ở triều đình và các địa phương và là chủ các thái ấp, điền trang.
• Tầng lớp địa chủ: là những người giàu có trong xã hội, có nhiều ruộng đất tư cho nông dân cày thuê để thu tô, nhưng không thuộc tầng lớp quý tộc.
• Tầng lớp nhân dân lao động: bao gồm: nông dân, thợ thủ công, thương nhân. Trong đó, nông dân là lực lượng đông đảo nhất.
• Tầng lớp nô tì là lực lượng thấp kém nhất, có số lượng đông đảo, chuyên cày cấy trong các điền trang hoặc phục dịch trong các gia đình quý tộc.

a) Tư tưởng - tôn giáo

- Thời Trần, cả Nho giáo và Phật giáo và Đạo giáo đều phát triển

• Nho ngày càng được nâng cao vị thế.
• Phật giáo ngày càng được tôn sùng. Đặc biệt, Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử ra đời do Trần Nhân Tông sáng lập.

Hình 6. Tượng Phật hoàng Trần Nhân tông ở Yên Tử (Quảng Ninh)

b) Giáo dục

- Quốc Tử Giám mở rộng việc đào tạo con em quý tộc, quan lại.

- Các lộ, phủ quanh kinh thành đều có trường công, các làng xã có trường tư.

- Các kì thi được tổ chức ngày càng nhiều, có quy củ và nề nếp.

c) Khoa học - kĩ thuật

- Sử học: Đại Việt sử kí - bộ sử đầu tiên ở nước ta do Lê Văn Hưu biên soạn; ngoài ra còn có các bộ sử khác như: Việt sử lược (khuyết danh), Việt sử cương mục và Việt Nam thế chí của Hồ Tông Thốc…

- Về quân sự: các tác phẩm "Binh thư yếu lược" và “Vạn Kiếp tông bí truyền thư” của Trần Quốc Tuấn

- Về y học: Thầy thuốc Tuệ Tĩnh đã nghiên cứu cây thuốc nam, tổng kết việc chữa bệnh bằng thuốc nam trong nhân dân.

d) Văn học, nghệ thuật

- Văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm rất phát triển.

• Văn học chữ Hán được sử dụng để sáng tác thơ, phú, hịch, truyện kí… phản ánh lòng yêu nước, tự hào dân tộc, ngợi ca cảnh thái bình thịnh trị của đất nước. Các tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng sĩ, Bạch Đằng giang phú; Tụng giá hoàn kinh…
• Văn học chữ Nôm bước đầu phát triển, xuất hiện một số nhà thơ Nôm nổi tiếng như Nguyễn Thuyên, Trần Nhân Tông, Chu Văn An, ... Sự phát triển của dòng văn học chữ Nôm thời Trần Khẳng định sự tự chủ trong ngôn ngữ, văn hóa dân tộc Đại Việt.

- Kiến trúc và điêu khắc

Hình 7. Tháp Phổ Minh (Nam Định)

• Nhiều công trình có giá trị ra đời: tháp phổ Minh, chùa thành Tây Đô.
• Một số công trình kiến trúc được tu sửa lại có quy mô hơn như Hoàng thành Thăng Long, thành Tây Đô.
• Trình độ điêu khắc đạt đế độ tinh tế, điêu luyện.

- Nghệ thuật diễn xướng phát triển nhiều loại hình như: chèo, tuồng, hát xẩm, múa rối, ...

Câu 1: Nhà Trần đã thi hành nhiều chính sách như thế nào để phục hồi và phát triển nông nghiệp?

Hướng dẫn giải

- Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất.

- Cho đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh ngòi.

- Miễn giảm tô thuế, cho phép các tôn thất lập điền trang. 

- Cấm giết mổ trâu bò để bảo vệ sức kéo cho nông nghiệp.

Câu 2: Kể tên một số tác giả nổi tiếng của nền văn học chữ Nôm thời Trần?

Hướng dẫn giải

Văn học chữ Nôm phát triển với các tên tuổi như: Nguyễn Thuyên (Hàn Thuyên), Trần Nhân Tông, Chu Văn An, ...

Qua bài giảng ở trên, giúp các em học sinh:

- Mô tả được sự thành lập nhà Trần.

- Trình bày được những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, tôn giáo thời Trần.

- Nêu được những thành tựu chủ yếu về văn hóa của Đại Việt dưới thời Trần.

Để củng cố bài học xin mời các em cùng làm Bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức Chương 5 Bài 13 để kiểm tra xem mình đã nắm được nội dung bài học hay chưa.

• Câu 1:

  Vị vua cuối cùng của nhà Lý nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, thành lập nên nhà Trần là ai?

  • A. Lý Chiêu Hoàng
  • B. Lý Nhân Tông
  • C. Lý Thường Kiệt
  • D. Tất cả đều sai

• Câu 2:

  Bộ sử kí đầu tiên ở nước ta do ai biên soạn?

  • A. Nguyễn Trãi
  • B. Lê Văn Hưu
  • C. Lý Thường Kiệt
  • D. Trần Thủ Độ

• Câu 3:

   Trong xã hội thời Trần ai thuộc tầng lớp thấp kém nhất?

  • A. Nông dân.
  • B. Thợ thủ công.
  • C. Nô tì, nông nô.
  • D. Thương nhân.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức và nắm vững hơn về bài học này nhé!

Bên cạnh đó các em có thể xem phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức Chương 5 Bài 13 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục 1 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 2 trang 63 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi 1 trang 65 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi 2 trang 65 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 3b trang 65 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 4a trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 4b trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 4c trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi 1 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi 2 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Luyện tập 1 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Vận dụng 2 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Vận dụng 3 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 1 trang 42 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 2 trang 44 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 3 trang 44 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 1 trang 45 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 2 trang 45 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 3 trang 45 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 4 trang 45 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài 5 trang 46 SBT Lịch sử và Địa lí 7 Kết nối tri thức - KNTT

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!