Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 2: Tri thức lịch sử và cuộc sống

a) Vai trò

- Giúp con người nhận thức về cội nguồn, bản sắc của bản thân, gia đình, cộng đồng, dân tộc. 

- Giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa trong thời đại toàn cầu hóa. 

b) Ý nghĩa của tri thức lịch sử

- Để lại cho đời sau những bài học kinh nghiệm quý giá.

- Đúc rút và vận dụng những bài học lịch sử

- Nền tảng vững chắc của truyền thống yêu nước, niềm tự hào và là điểm tựa cho lòng tin vào sức mạnh dân tộc.

- Khám phá, tiếp cận nhiều nền văn hóa, văn minh của nhân loại.

- Học sinh hiểu rõ quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước, hình thành tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc. 

- Hiểu biết về lịch sử thế giới, văn hóa nhân loại, là cơ sở để học hỏi, giao lưu, hội nhập quốc tế. 

- Lịch sử giúp hiểu rõ quá khứ, là cơ sở nhận thức hiện tại và dự báo tương lai. 

a) Sự cần thiết của việc học tập, khám phá lịch sử suốt đời

- Kho tàng tri thức lịch sử của nhân loại rất phong phú, rộng lớn và đa dạng. Tri thức lịch sử thu nhận ở nhà trường chỉ là một phần rất nhỏ trong kho tàng ấy.

- Tri thức lịch sử gắn liền với các nguồn sử liệu, các môn khoa học liên ngành, phương pháp nghiên cứu, năng lực nhận thức, bài học kinh nghiệm,... Muốn hiểu đúng và đầy đủ về lịch sử là một quá trình lâu dài.

- Trong thời đại ngày nay, những thay đổi, phát hiện mới trong khoa học lịch sử ngày càng nhiều, quan điểm, nhận thức về lịch sử cũng có nhiều chuyển biến mới.

- Học tập, tìm hiểu, khám phá lịch sử suốt đời là điều kiện quan trọng giúp mỗi người cập nhật và mở rộng tri thức, phát triển và hoàn thiện kĩ năng. Qua đó, con người có khả năng tự tin ứng phó với những biến đổi ngày càng gia tăng của đời sống để nắm bắt tốt các cơ hội nghề nghiệp, việc làm, đời sống,...

- Khoa học lịch sử là một trong những ngành khoa học ra đời sớm của nhân loại và luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội. Xuất phát từ nhu cầu của cuộc sống, việc nghiên cứu và học tập lịch sử vì thế phải được duy trì thường xuyên, liên tục.

b) Thu thập thông tin, sử liệu, làm giàu tri thức lịch sử

Thu thập và xử lí tư liệu là những hoạt động quan trọng trong quá trình học tập, tìm hiểu và nghiên cứu lịch sử. Vì vậy, muốn tái hiện bức tranh lịch sử đầy đủ, chính xác, cần tìm kiếm các nguồn sử liệu, bao gồm sử liệu trực tiếp và sử liệu gián tiếp. Dùng các nguồn thông tin, sử liệu thu thập được để khôi phục, giải thích, đánh giá sự kiện lịch sử, từ đó có những phát hiện mới làm giàu tri thức cho nhân loại.

Quy trình thu thập, xử lí thông tin tái hiện tri thức lịch sử

- Tri thức lịch sử có hai dạng tồn tại:

+ Những tri thức đã được hiểu biết, nhận thức: thường được thể hiện cụ thể (dưới dạng văn bản, tài liệu, tác phẩm sử học, kết quả nghiên cứu,...), để lại cho đời sau, được tiếp nhận qua hệ thống giáo dục.

+ Những tri thức thu được từ sự trải nghiệm thực tế: thường ẩn chứa trong mỗi cá nhân (dưới dạng niềm tin, giá trị, kinh nghiệm, bí quyết, kĩ năng,..). Những tri thức này được truyền lại qua sách vở, qua học tập hoặc là bí kíp gia truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, thành kinh nghiệm lịch sử, kĩ năng giúp đời sau tiếp thu và phát triển.

- Hiện thực lịch sử tồn tại độc lập với ý thức của con người. Để hiểu biết sự thật lịch sử, về phương pháp đòi hỏi phải bắt đầu từ sử liệu, dùng sử liệu để khôi phục sự mới giải thích và đánh giá sự kiện.

Mộc bản triều Nguyễn (Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV, Đà Lạt)

c) Kết nối tri thức, bài học lịch sử vào cuộc sống

- Lịch sử cung cấp cho con người những kinh nghiệm quý báu của người xưa trong cuộc sống, trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

- Lịch sử cho biết về những giá trị truyền thống và văn hóa của mỗi quốc gia dân tộc.

- Bảo tàng là nơi lưu giữ tập trung nhất các nguồn sử liệu của hiện thực lịch sử.

Học sinh học tập tại bảo tàng Lịch Sử Quốc gia (Hà Nội)

Câu 1: Theo em, quá khứ có mối quan hệ như thế nào với hiện tại và tương lai? Những bài học kinh nghiệm trong lịch sử có giá trị như thế nào?

Hướng dẫn giải

Quá khứ lịch sử có mối quan hệ hữu cơ chặt chẽ với hiện tại và tương lai:

- Là nền tảng vững chắc của truyền thống yêu nước.

- Là niềm tự hào và là điểm tựa cho lòng tin vào sức mạnh của dân tộc.

- Là cơ sở, nhân tố thúc đẩy con người khám phá, nghiên cứu và tiếp cận với nhiều nền văn hóa, văn minh nhân loại.

- Là nguồn gốc để mỗi quốc gia dân tộc tự nhận thức chính mình.

Những bài học kinh nghiệm trong lịch sử là vô giá trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước:

- Được con người đời sau vận dụng trong quá trình phát triển của cộng đồng xã hội.

- Giúp hiểu rõ quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước, hình thành tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

- Kết tinh của những tri thức lịch sử, mang lại những hiểu biết về thế giới, văn hóa nhân loại, là cơ sở để học hỏi, giao lưu, hội nhập quốc tế.

- Góp phần quan trong trong nhận thức hiện tại và dự đoán tương lai.

Câu 2: Tri thức lịch sử là gì? Vì sao khi nghiên cứu lịch sử phải thu thập thông tin, sử liệu?

Hướng dẫn giải

Tri thức lịch sử là:

- Là kết quả của quá trình nhận thức của con người.

- Phản ánh toàn bộ sinh hoạt của xã hội loài người trong quá khứ một cách chính xác và có hệ thống.

- Tri thức lịch sử sẽ phát triển theo trình độ nhận thức của con người.

Khi nghiên cứu lịch sử cần phải thu thập thông tin và sử liệu vì:

- Để có thể tái hiện bức tranh lịch sử một cách đầy đủ, chính xác và khách quan nhất.

- Sử dụng các nguồn sử liệu để khôi phục, giải thích, đánh giá sự kiện lịch sử, từ đó có những phát hiện mới.

- Do đặc trưng của hiện thực lịch sử tồn tại độc lập với ý thức của con người.

- Sử dụng sử liệu để khôi phục sự kiện, sau đó giải thích và đánh giá sự kiện.

Sau bài học này, các em có thể đạt được những yêu cầu sau:

- Nêu được vai trò, ý nghĩa của tri thức lịch sử đối với đời sống; biết cách sưu tầm, xử lí thông tin, sử liệu để học tập và khám phá lịch sử; biết vận dụng trí thức lịch sử để giải thích những vấn đề trong đời sống xã hội.

- Giải thích được sự cần thiết phải học tập lịch sử suốt đời, cần quan tâm và tham gia các hoạt động tìm hiểu lịch sử, văn hoá.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 1 Bài 2 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Điền từ thích hợp vào câu văn sau: "Với mỗi cộng đồng, dân tộc, hiểu biết về .... chính là một trong những yếu tố cốt lõi tạo nên ý thức dân tộc và bản sắc văn hoá của cộng đồng, dân tộc đó."

  • A. Văn hóa
  • B. Nghệ thuật
  • C. Lịch sử
  • D. Xã hội

• Câu 2:

  Điền từ thích hợp vào câu văn sau:  "Lịch sử cung cấp cho con người những thông tin hữu ích về .... của chính con người và xã hội loài người. Nhờ đó, con người biết được về nguồn gốc, tổ tiên của bản thân, gia đình, dòng họ, dân tộc và toàn nhân loại."

  • A. Quá khứ
  • B. Hiện tại
  • C. Tương lai
  • D. Ngày mai

• Câu 3:

  Tri thức lịch sử có vai trò gì?

  • A. Trang bị những hiểu biểu về quá khứ.
  • B. Góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa.
  • C. Là cơ sở để các cộng đồng cùng chung sống và phát triển bền vững.
  • D. Cả 3 đáp án A, B, C

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 1 Bài 2 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục I.1 trang 9 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 1 mục I.2 trang 10 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 2 mục I.2 trang 10 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.1 trang 10 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.2 trang 12 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.3 trang 12 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập trang 13 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng trang 13 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 1 trang 8 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 2 trang 8 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 3 trang 9 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 4 trang 9 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 5 trang 10 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 6 trang 10 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 7 trang 10 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 8 trang 10 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 9 trang 11 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!