Hô hấp là quá trình quan trọng trong sự sống của sinh vật. Cùng HỌC247 tìm hiểu các kiến thức về quá trình trao đổi khí khi hô hấp ở sinh vật như: thế nào là trao đổi khí, trao đổi khí ở thực vật và động vật có khác nhau không, ... Thông qua, nội dung bài giảng của Bài 28: Trao đổi khí ở sinh vật trong chương trình Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức. Mời các em cùng tham khảo!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Trao đổi khí ở sinh vật
- Trao đổi khí là quá trình sinh vật lấy O2 hoặc CO2 từ môi trường vào cơ thể, đồng thời thải ra môi trường khí O2 hoặc CO2.
- Trao đổi khí giữa cơ thể sinh vật với môi trường diễn ra theo cơ chế khuếch tán. Ở cơ thể động vật, trao đổi khí được thể hiện ở cả quá trình hô hấp, còn ở thực vật, trao đổi khí được thể hiện ở cả quá trình quang hợp và hô hấp.
Trao đổi khí ở người
| Trao đổi khí là quá trình sinh vật lấy O2 hoặc CO2 từ môi trường vào cơ thể, đồng thời thải ra môi trường khí CO2 hoặc O2 |
|---|
1.2. Trao đổi khí ở thực vật
a. Cấu tạo của khí khổng
- Thực vật trao đổi khí với môi trường chủ yếu qua khí khổng (ở lá cây).
- Mỗi khí khổng gồm 2 tế bào hình hạt đậu nằm sát nhau, thành ngoài mỏng, thành trong dày.
.jpg)
Hình 28.1. Cấu tạo khí khổng và quá trình trao đổi khí qua khí khổng
b. Chức năng của khí khổng
- Trong quá trình quang hợp, khí khổng mở cho CO2 từ môi trường khuếch tán vào lá và O2 từ lá khuếch tán ra môi trường.
- Trong hô hấp, quá trình này được diễn ra ngược lại: khí O2 khuếch tán vào lá và CO2 ra môi trường qua khí khổng.
- Ngoài chức năng trao đổi khí, khí khổng còn thực hiện quá trình thoát hơi nước cho cây. Ở hầu hết thực vật, khí khổng mở khi cây được chiếu sáng và được cung cấp đủ nước. Độ mở của khí khổng tăng từ sáng đến trưa rồi giảm dần và nhỏ nhất vào chiều tối.
Chức năng khí khổng
- Vào ban đêm, đa số các loài cây chỉ hấp thụ khí O2 và thải khí CO2 qua quá trình hô hấp. Tuy nhiên, một số loài cây có khả năng sinh ra khí O2 và hấp thụ khí CO2 vào ban đêm như cây lưỡi hổ, cây nha đam, cây phú quý, cây oải hương,... Trong đó, cây lưỡi hổ, ngoài khả năng hấp thụ CO2 và tạo khí O2 vào ban đếm còn có thể hấp thụ nhiều loại khí độc như formandehyde, nitrogen, khói thuốc lá,... Do đó, có thể trồng cây lưỡi hổ trong nhà, vừa có tác dụng trang trí, vừa giúp không khí trong sạch hơn.
.jpg)
| Thực vật trao đổi khí với môi trường chủ yếu thông qua khí khổng ở lá, được thực hiện trong quang hợp và hô hấp. Các chất khí khuếch tán vào và ra khỏi lá khi khí khổng mở. |
|---|
1.3. Trao đổi khí ở động vật
a. Cơ quan trao đổi khí ở động vật
- Động vật trao đổi khí với môi trường qua cơ quan trao đổi khí.
- Tuỳ từng loại động vật mà cơ quan trao đổi khí là da, hệ thống ống khí, mang hay phổi
Hình 28.2. Cơ quan trao đổi khí ở một số động vật
* Qúa trình trao đổi khí ở châu chấu
b. Quá trình trao đổi khí ở động vật (ví dụ ở người)
- Qúa trình trao đổi khí ở sinh vật được khái quát như hình dưới đây
Hình 28.3. Sơ đồ khái quát quá trình trao đổi khí ở động vật
- Ở người, khi hít vào, không khí đi qua khoang mũi tới hầu, khí quản, phế quản (đường dẫn khí) để vào phổi. Tại phổi, khi hít vào, O2 khuếch tán từ phế nang vào máu đến cung cấp cho các tế bào trong cơ thể. Tại các tế bào, CO2 được chuyển vào máu đến phổi, sau đó sẽ khuếch tán vào phế nang và được đưa ra ngoài môi trường qua động tác thở ra.
Hình 28.4. Sơ đồ khái quát đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người
* Qúa trình trao đổi khí với môi trường bên ngoài của người
- Trong thực tế, một số gia đình có thói quen sưởi ấm bằng than vào mùa đông hoặc ủ bếp than tổ ong trong nhà phục vụ cho việc đun nấu. Việc đó dẫn đến nguy cơ ngạt khí cho con người do khí than chứa nhiều CO2 và CO, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, không nên sưởi ấm bằng cách đốt than, củi trong phòng kín; luôn giữ môi trường sống thông thoáng; trồng nhiều cây xanh để có không khí trong lành, giúp chúng ta có hệ hô hấp khoẻ mạnh.
| Ở người, khi hít vào, không khí đi đi qua đường dẫn khí vào đến phổi sẽ cung cấp O2 cho các tế bào; khí CO2 từ tế bào được máu chuyển tới phổi để thải ra ngoài môi trường qua động tác thở. |
|---|
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Giải thích tại sao khi sưởi ấm bằng than hoặc củi trong phòng kín, người trong phòng có thể bị ngất hoặc gặp nguy hiểm đến tính mạng. Em hãy đề xuất biện pháp giúp hạn chế nguy hiểm trong trường hợp sưởi ấm bằng than hoặc củi.
Hướng dẫn giải:
Khi sưởi ấm bằng cách đốt than, củi trong phòng kín, lượng khí 02 trong phòng tiêu hao dần, đồng thời sinh ra khí CO và C02 trong quá trình cháy. Khi hít vào cơ thể, CO và C02 sẽ thay thế 02 liên kết với tế bào hồng cầu dẫn đến tình trạng cơ thể thiếu 02 gây nguy hiểm đến tính mạng.
Để hạn chế nguy hiểm trong trường hợp sưởi ấm bằng than, củi, nên mở cửa để khí lưu thông, không đốt than, củi khi ngủ.
Bài tập 2: Tại sao khi ở trong phòng kín đông người một thời gian thì nhịp hô hấp của cơ thể thường tăng? Em hãy đề xuất biện pháp để quá trình trao đổi khí ở người diễn ra thuận lợi khi ở trong phòng đông người, phòng ngủ, lớp học, ...
Hướng dẫn giải:
Trong phòng kín đông người, lượng CO2 ngày càng tăng còn O2 ngày càng giảm do quá trình trao đổi khí của cơ thể dẫn đến không khí hít vào thiếu O2. Vì vậy nhịp hô hấp tăng để lấy đủ O2 cho cơ thể.
Để quá trình trao đổi khí ở người diễn ra thuận lợi, trong các phòng đông người, cần đảm bảo thông thoáng khí bằng các biện pháp như mở cửa hoặc lắp quạt thông gió, ...
Luyện tập Bài 28 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Học xong bài học này, em có thể:
- Mô tả được quá trình trao đổi khí qua khí khổng ở lá
- Mô tả được cấu tạo khí khổng và nêu được chức năng của khí khổng
- Mô tả được đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở động vật (ví dụ ở người)
3.1. Trắc nghiệm Bài 28 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Chương 7 Bài 28 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Sự trao đổi các chất ở cơ thể với môi trường
- B. Sự trao đổi các chất ở môi trường với cơ thể
- C. Sự trao đổi các chất ở thể khí giữa cơ thể và môi trường
- D. Sự trao đổi các chất ở rắn giữa cơ thể và môi trường
-
- A. Diện tích bề mặt lớn
- B. Mỏng và luốn ẩm ướt
- C. Có nhiều mao mạch và có sự lưu thống khí
- D. Cả ba ý trên
-
- A. Vì không khí không thể khuếch tán qua da khiến hô hấp của ếch bị hạn chế
- B. Vì không khí không thể khuếch tán qua da khiến hô hấp của ếch bị ngừng hẳn
- C. Vì sơn là một chất độc gây chết đối với ếch
- D. Vì nước không thể đi vào cơ thể ếch khiến ếch thiếu nước mà chết dần
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 28 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Chương 7 Bài 28 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 118 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục I trang 118 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục II trang 119 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Hoạt động mục III trang 121 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.1 trang 64 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.2 trang 64 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.3 trang 64 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.4 trang 64 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.5 trang 65 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.6 trang 65 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.7 trang 65 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 28.8 trang 65 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 28 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Khoa học tự nhiên HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
