"Một người làm sao nhận thức được chính mình? Đó không phải của tư duy mà của thực tiễn. Hãy thực hiện bổn phận của mình, bạn sẽ hiểu giá trị của mình?

Mỗi con người là một "Tiểu vũ trụ" trong một vũ trụ lớn. Từ xưa đến nay có biết bao nhà văn, nhà thơ tìm hiểu thế giới bên trong mỗi con người nhưng đề tài về con người vẫn là đề tài bất tận không bao giờ khai thác hết được.

Bởi bản thân con người chưa nhận thức hết được về bản thân huống hồ để diễn giải điều đó một cách cụ thể. Con người chỉ có thể khẳng định giá trị bản thân khi thực hiện được đầy đủ bổn phận của mình. Điều này đã được Gớt - nhà văn Đức vĩ đại nói rất rõ rằng "Một con người làm sao có thể nhận thức được chính mình”. Đó không phải là việc của tư duy mà là việc của thực tiễn. Hãy ra sức thực hiện bổn phận của mình, lúc đó bạn lập tức hiểu được giá trị của mình.

Trong mỗi một con người bình thường luôn có hai mặt chi phối, đó là cái thiện và cái ác. Hai mặt mâu thuẫn này khiến con người phải có những hành động đấu tranh trong tâm tưởng. Chính bản thân mỗi người cũng không thể khẳng định mình là người tốt hay người xấu khi không được thử thách qua thực tiễn. Các bạn đã thử suy nghĩ về bản thân mình bao giờ chưa? Nếu suy nghĩ rồi thì ai cũng phải thừa nhận Gớt nói đúng "Một con người làm sao có thể nhận thức được mình". Con người không thể hiểu hết bản thân mình, giá trị tiềm ẩn trong mình. "Đó không phải là việc của tư duy mà là việc của thực tiễn".

Mới đầu nếu ta xâu chuỗi từ "Nhận thức" và "Tư duy" ta sẽ tưởng chừng Gớt rất mâu thuẫn trong câu nói này. Bởi "Nhận thức" luôn gắn liền với "tư duy" của con người. Nếu không có "tư duy" thì làm sao có thể nhận thức hết được mọi việc. Nhưng trong trường hợp này thì hoàn toàn ngược lại. Để hiểu biết về bản thân mình, con người không có con đường nào khác thông qua hành động, thông qua thực tiễn.

Để khẳng định mình là người tốt, lương thiện con người không chỉ tư duy, nhận thức mình là người tốt mà phải thông qua hành động bởi tư duy chỉ nằm bên trong óc mỗi con người, mọi người xung quanh đều không nhìn thấy, cảm thấy mà chỉ có hành động cụ thể của thực tiễn mới khiến con người thay đổi suy nghĩ về nhau; Chúng ta hãy thử nhìn vào "hiện tượng Chí phèo" trong tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao. Ai có thể khẳng định Chí phèo là người xấu, là "Con quỷ dữ của làng Vũ Đại"? Ai phủ nhận Chí phèo là người lương thiện? Trong thâm tâm, của Chí Phèo, Chí luôn muốn làm người lương thiện, điều này được thể hiện rất rõ trong 20 năm đầu đời của Chí, ở ước mơ của Chí ở giai đoạn cuối ở cuộc đời. chí không muốn bóp chân cho bà ba Bá Kiến. Chí chỉ thấy đó là điều nhục, thấy "run run" chứ không sung sướng gì. Nhưng có ai biết được điều ấy mà chỉ biết vì hành động đó mà Bá Kiến tống giam Chí. Sau bảy, tám năm ở tù Chí muốn trả thù Bá Kiến nhưng những gì Chí làm lại hoàn toàn ngược với suy nghĩ của mình. Đâu phải bao giờ suy nghĩ và hành động của con người cũng là một. Chí đã làm tay sai cho Bá Kiến, phá huỷ biết bao niềm vui hạnh phúc của biết bao gia đình. Nhưng tất cả những điều này Chí đều làm trong khi say. Những con người tưởng chừng như ác quỷ đó luôn tiềm ẩn chữ "lương thiện". Khi gặp Thị Nở, Chí Phèo được thức tỉnh và muốn được lương thiện, thèm lương thiện. Nhưng có ai hiểu được điều đó đâu. Không ai cả, kể cả Thị Nở vì những điều đó chỉ làm trong suy nghĩ của Chí mà thôi. Và vì muốn được làm người lương thiện mà Chí Phèo đã giết Bá Kiến. Giết Bá Kiến là sự thức tỉnh lương tâm của Chí nhưng mọi người trong làng lại cho đó là hành động giết nhau của những kẻ ác. Đây chỉ là một trong nhiều trường hợp chứng tỏ nhận thức, hiểu được giá trị của mình không phải là qua tư duy.

Con người chỉ có thể nhận thức được mình thông qua hành động, thực tiễn. Thông qua ứng xử của mình như thế nào trước một sự việc xảy ra thì con người mới biết bản thân mình và người khác cũng hiểu một phần về mình. Ví dụ như nhìn thấy số tiền lớn của nhà bạn để sơ hở sẽ có sự phân vân trong suy nghĩ nên lấy hay không nên lấy. Một người luôn cho mình là tốt sẽ không tham lam nhưng đứng trước số tiền lớn như vậy mà 'lại lấy thì có thể khẳng định đó là người xấu còn nếu không lấy thì đó là người tốt. Đó chỉ là một dẫn chứng tiêu biểu khẳng định rằng nhận thức bản thân "không phải là việc của tư duy mà là việc của thực tiễn" Nếu trong suy nghĩ cho răng không nên lấy, lấy là sai nhưng bàn tay lại cầm lấy số tiền đó đi rồi hối hận ăn năn nhưng mặc kệ và vẫn tiêu xài thì đó thật không thế’ chấp nhận được. Đó là con người không chiến thắng được bản thân mình, không thắng được cái xấu mà cái xấu luôn ngự trị trong mỗi người.

Đứng trước mọi tình huống, cách ứng xử của con người như thế nào thì đó chính là bản chất con người đó. Như khi biết người đó là Sở Khanh, chỉ biết lợi dụng mình mà mình không thể vạch trần loại đó thì đó là người yếu mềm, nhu nhược. Trong khi đó mình lại luôn cho mình là người rất mạnh mẽ, sống ý trí. Đó là sự mâu thuẫn trong suy nghĩ và hành động. Như vậy, lời nói và suy nghĩ không bao giờ khẳng định được giá trị bản thân, giúp nhận thức được chính mình mà "hãy ra sức thực hiện bổn phận của mình, lúc đó bạn lập tức hiểu được giá trị của mình".

"Bổn phận" chính là trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người với tư cách là một con người chân chính, ở mỗi cương vị, con người có những bổn phận khác nhau. Với gia đình, phải có bổn phận với bố mẹ anh chị em trong gia đình. Là con khi còn nhỏ thì phải chăm chỉ học hành ngoan ngoãn để bố mẹ không phải lo lắng. Khi lớn lên phải có hiếu với bố mẹ. Sự có hiếu ở đây không có nghĩa là cung cấp tiền của cho bố mẹ lúc già mà mặc bố mẹ không thăm nom, chăm sóc. Người con có hiếu phải biết lo lắng cả về mặt vật chất, tinh thần cho bố mẹ. về mặt vật chất phải tạo điều kiện sống tốt nhất cho bố mẹ. về mặt tinh thần cần thường xuyên quan tâm thăm hỏi bố mẹ. Là con phải phụng dưỡng, có hiếu với bố mẹ:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con

Với anh chị em trong gia đình phải biết chăm sóc, quan tâm, lo lắng cho nhau đùm bọc nhau khi khó khăn. Khi vui cũng như khi buồn luôn nghĩ cho nhau:

Anh em như thể tay chân

Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần

Với thầy cô cần phải kính trọng và lễ phép. Bởi đó là những người giúp ta nên người và trở thành người có ích cho xã hội.

Không thầy đố mày làm nên

Phải biết ghi nhớ công ơn của thầy cô đã tận tâm dạy bảo mình. Và những hành động thiết thực nhất để đền đáp công ơn thầy cô đó là học hành chăm chỉ, xứng đáng là con ngoan trò giỏi, để thành đạt trong tương lai.

Với bạn bè đó là sự chỉ bảo lẫn nhau, phải yêu thương giúp đỡ nhau theo tinh thần "Lá lành đùm lá rách", "Thương người như thể thương thân", trước hành động sai trái của bạn bè phải kịp thời khuyên can, không được làm ngơ "Mặc ai người đó sống". Đó mới là tình bạn, đáng trân trọng.

Nhưng cao hơn tất cả là bổn phận của một công dân đối với đất nước. Là một người công dân chân chính phải là người có lòng yêu nước, phấn đấu hết mình xây dựng đất nước giàu đẹp, văn minh. Giúp đất nước phát triển chính là giúp những người nghèo khó được cải thiện đời sống. Cần phải đấu tranh loại bỏ những hành động sai trái, phá hoại đất nước như tham nhũng, buôn bán trái phép, tuyên truyền phản động,.... Trước những hành động dụ dỗ mua chuộc của người nước ngoài cần tuyệt đối trung thành với đất nước không làm tổn hại đất nước. Bởi nếu làm tổn hại đất nước chính là làm tổn hại đến gia đình bản thân, hàng triệu người dân vô tội. Mỗi người phải luôn tự ý thức được trách nhiệm của mình đối với đất nước.

Như vậy, thông qua việc thực hiện những bổn phận của mình mà ta sẽ khẳng định được giá trị của bản thân, vừa làm giàu cho đất nước vừa được mọi người yêu quỷ và tôn trọng. Đồng thời ta cũng nhận thức được con người trong con người. Đó mới thực sự là người đủ đức, đủ tài và xứng đáng là một công dân Việt Nam.

Tôn Tử có câu” Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”. Đúng như ông nói, khi ta hiểu rõ vị trí của mình và của người khác thì cơ hội thành công sẽ mở rộng nhiều. Nhận thức được chính mình sẽ khiến ta không chỉ biết được chỗ đứng của mình, khả năng của mình mà còn thấy được giá trị quý giá của bản thân. Ta tự hỏi, liệu nhận thức chính mình là việc của tư duy hay nhận thức? Đối với J.W.Gớt- nhà triết học Đức, ông cho rằng: “Một con người làm có thể nhận thức được chính mình? Đó không phải là việc của tư duy mà là của thực tiễn”.

Trước tiên, ta cần phải hiểu được những khái niệm quan trọng qua các ngôn từ trong câu nói của Gớt. “Nhận thức” là gì? Đây là một động từ thể hiện sự am hiểu về bản thân, nhận biết được trình độ, khả năng của mình. “ Tư duy” là việc vận dụng đầu óc, trí tuệ để giải quyết sự việc. Nó khác với “thực tiễn” là hành  động xảy ra trong thực tế . Còn “bổn phận” có nghĩa là trách nhiệm, nghĩa vụ mà bất kì ai cũng có. Câu nói của Gớt đề cập đến vai trò của việc tự nhận thức đó là giúp con người hiểu được ý nghĩa và giá trị của bản thân. Và ông cho rằng đó là việc của thực tiễn, không phải của tư duy. Tuy nhiên, để tự nhận thức, nhìn ra giá trị của bản thân thì không hề đơn giản và cần sự “ ra sức” thực hiện bổn phận của bản thân.

Với câu nói này,tự nhận thức được xem là yếu tố hết sức quan trọng đối với mỗi con người. Bởi vì, chúng ta vốn biết rằng, vũ trụ là một thứ đối với con người là hết sức kì bí, vũ trụ quá to lớn khiến con người không tài nào khám phá hết được nó. Ngay trong trái đất chúng ta, đại dương với muôn màu, sắc thái cũng đủ khiến các nhà khoa học đau đầu bởi nó chứa đựng quá nhiều điều kì diệu không những về loài vật và còn về môi trường sống. Tất cả những điều mà con người am hiểu về đại dương chỉ là lớp mỏng trên cùng của nó, tận sâu dưới đáy biển là vô vàn điều thú vị và cũng rất đáng sợ. Thế nhưng, có một thứ còn ấp nhiều điều bí mật hơn thế nữa đó là con người, con người sẽ và mãi là một đề tài dù ta mổ xẻ, khám phá bao nhiêu cũng không hết. Do đó, dù hiểu biết bản thân là nhu cầu con người ta cần hướng tới nhưng quá trình nhận thức ấy chắc chắn sẽ dài và gian nan. Một điều nữa, đôi khi chính sự nhận thức của bản thân sẽ trở thành tự ngộ nhận, đó là thái độ khách quan, mất sự tỉnh táo để nhận ra chính mình thực sự. Vì vậy, câu hỏi” Làm sao để nhận thức được chính mình?” chẳng hề dễ dàng trả lời chút nào.

Gớt cho rằng, giữa tư duy và thực tiễn, thì thực tiễn đảm nhận công việc tự nhận thức ấy. Vì sao ông lại cho như vậy? Vì sao tư duy không làm nên được điều đó dù ai cũng biết rằng “ tổ tiên của mọi hành động là suy nghĩ”- Emerson? Bởi vì  tư duy xuất hiện khi con người rơi vào trạng thái động não và tập trung suy nghĩ cho một vấn đề nào đó nhưng đó chỉ có thể là sự phán đoán, tưởng tượng, hết sức trừu tượng trong đầu óc. Một giá trị, một nhân cách thực sự không thể được phán đoán qua tư duy như cách mà tư duy phán đoán sự việc được. Chỉ khi ta thoát khỏi tư duy và bước vào đời sống thì những nhân cách, giá trị con người mới bộc lộ. Vì khi ta tư duy, không ai biết ta đang nghĩ gì, không ai có thể thấy được con người thực sự của bạn. Lao vào vòng thực tiễn là đối mặt với cuộc sống cũng chính là lúc để hành động ra tay thay tư duy. Chỉ có thực tiễn là hạnh động mới giải quyết được “ sự tự nhận thức”. Ngay cả chính ta, đôi khi ta cũng không biết được ta là người tốt hay xấu.Trong tư duy, luôn có hai thế lực tranh giành hướng suy nghĩ của ta về tốt hoặc xấu khiến ta bị phân vân và mông lung.  Và khi đó, ta không thể nào nhận thức nổi bản thân, thật sự như rơi vào hoàn cảnh của câu nói trên. Rốt cuộc ta là người thế nào? Một khi ta tìm đến thực tiễn, cũng là lúc ta tìm được lối thoát cho sự vòng vây trong suy nghĩ. Ta có thể vận dụng tư duy để tính toán, để sáng tạo,... nhưng nó lại thật vô dụng cho việc giúp ta hiểu được giá trị bản thân.Đứng trước những tình huống trong cuộc sống, bản chất của con người sẽ lộ diện qua cách ta ứng xử, giao tiếp, nói chuyện, cách sống cùng cộng đồng chứ không phải qua tư duy. Ví dụ như bạn là một người cởi mở, hòa đồng và vui tính thì ngay trong cách mà bạn ăn nói sẽ khiến cho người đối diện cảm thấy hài lòng, vui vẻ,cảm mến thậm chí ngay cả bạn cũng nhận được điều đó. Như vậy, qua cách mà bạn giao tiếp với xã hội đã cho bạn nhân thấy mình rất được nhiều người quý mến. Hay trong thái độ học tập và làm việc của bạn, luôn có sự dứt khoát, thẳng thắn, bình đẳng thể hiện qua cách bạn làm bài thi, cách bạn hoàn thành công việc và chuẩn bị tư liệu, tài liệu thế nào..... .

Giữa tư duy và thực tiễn tuy có mối liên hệ với nhau nhưng đôi khi, tư duy có thể bị thực tiễn che lấp mất mà nếu như không có thực tiễn ta có thể sẽ bị hoang tưởng về chính mình. Giả sử, bạn cho mình là một người tốt bởi bạn không hề làm tổn hại đến ai nhưng có một tình huống nào đó đưa đẩy bạn khiến bạn đánh mất tư duy. Bạn tính cờ thấy số lượng tiền rất lớn khi qua nhà bạn chơi trong khi gia cảnh bạn đang khó khăn? Nếu như bạn thấy nó và không quan tâm nó, không bị nó mê hoặc thì chứng tỏ bạn là một người trung thực, đáng tin cậy. Ngược lại, bạn sa vào sự lú lẫn, đánh mất lí trí và thực tiễn đá đánh bại sự tính táo của bạn, hành động quyết định khi bạn lấy số tiền đó là một minh chứng cho thấy thực tiễn đã lật tẩy được bản chất của bạn.  Ở xã hội ngày nay, những câu chuyện này xảy ra rất thường xuyên. Trong tác phẩm văn học, những tình tiết đáng chú ý của câu chuyện cũng là một minh chứng cho sự quan trọng của thực tiễn. Nhân vật  Chí Phèo của Nam Cao trong một tác phẩm cùng tên nhân vật đã cho thấy tình thương yêu ấm áp giữa người và người, một hành động xảy ra ngay trong thực tại mà không thể nào thay đổi như trong tư duy đã làm một con người sống dậy lần thứ hai- Chí. Theo dõi câu chuyện ta biết rằng, trong làng Vũ Đại, Chí được xem như một con quỷ dữ, chuyên sống bằng nghề rạch mặt ăn vạ, luôn sống trong cơn say và vật và vật vờ không nhà không cửa. Thế nhưng, thực tiễn đã làm cho Chí sống dậy và trổi lên lòng khát khao được làm người lương thiện qua hành động chăm sóc ân cần của Thị Nở và bát cháo hành chứa chan tình người. Do vậy, Chí Phèo đã không hề sử dụng cái tư duy “say xỉn” của mình mà chính thực tiễn đã khiến phần người còn sót lại trong Chí sống dậy.

Như vậy, lời nói và suy nghĩ không bao giờ giúp mình khẳng định được giá trí bản thân, giúp nhận thức chính mình mà cần phải thực hiện bổn phận của con người. Trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi cá nhân cần được” ra sức” để thực hiện. Ở mỗi cương vị, con người có trách nhiệm khác nhau. Liên hệ với bản thân học sinh, có thể thấy rằng, bổn phận của học sinh là phải biết hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, thương yêu anh chị em trong gia đình, biết kính thầy yêu bạn. Đặc biệt, phải có trách nhiệm trong việc học tập và rèn luyện đạo đức thật tốt để góp sức xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh.

Tóm lại, câu nói của Gớt là một câu nói đúng đắn mà chính chúng ta cũng có thể trải nghiệm và chứng thực nó qua những thực tiễn trong đời sống. Tư duy là thiết yếu của con người nhưng sẽ quan trọng hơn nữa nếu con người biết vận dụng thực tiễn một cách tốt nhất để nhận ra được giá trị quý giá của con người. Hãy ra sức thực hiện bổn phận là cách tốt nhất đê làm được điều đó!