Thực hành tiếng Việt trang 82 - Ngữ văn 7 Tập 2 Cánh Diều

- Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ; thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.

- Thuật ngữ chỉ có một nghĩa và không mang sắc thái biểu cảm.

- Muốn hiểu nghĩa của thuật ngữ, cần tìm đến Bảng tra cứu thuật ngữ đặt ở phía sau cuốn sách (nếu có) hoặc đọc các từ điển chuyên ngành. Việc suy đoán nghĩa của thuật ngữ dựa vào ngữ cảnh hay ghép nối nghĩa của từng yếu tố cấu tạo rất dễ dẫn tới tình trạng hiểu sai thuật ngữ.

+ Có những từ ngữ khi thì được dùng với tư cách là một thuật ngữ, khi lại được dùng như một từ ngữ thông thường.

Ví dụ:

(1) Muối là hợp chất mà phần tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc acid.

Trong trường hợp này, muối là thuật ngữ, chỉ một loại hợp chất hoá học.

(2) Canh còn hơi nhạt, con thêm tí muối nữa đi.

Muối ở đây là một từ thông dụng, chỉ một loại gia vị trong thực phẩm.

+ Có những thuật ngữ đôi khi được dùng như từ ngữ thông thường.

Ví dụ:

(1) Ẩn số của phương trình này là một số thập phân.

Ẩn số ở đây là một thuật ngữ toán học, có nghĩa: “số chưa biết".

(2) Liệu con vi-rút này có biến thể nào khác hay không vẫn còn là một ẩn số.

Trong câu này, ẩn số là từ thông dụng, có nghĩa: “điều chưa ai biết rõ".

- Muốn xác định được một từ ngữ có phải là thuật ngữ hay không, cần phải dựa vào ngữ cảnh mà nó xuất hiện.

Bài tập: Trong các từ ngữ in đậm những cặp câu dưới đây, trường hợp nào là thuật ngữ, trường hợp nào là từ ngữ thông thường? Cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy.

a. Cặp câu thứ nhất:

- Câu nói ấy lặp đi lặp lại như một điệp khúc.

- Trong một bài hát hay bản nhạc, phần được lặp lại nhiều lần khi trình diễn gọi là điệp khúc.

b. Cặp câu thứ hai:

- Trong thời đại ngày nay, con người đã biết tận dụng các nguồn năng lượng.

- Đọc sách là một cách nạp năng lượng cho sự sống tinh thần.

c. Cặp câu thứ ba:

- Cháu biết không, tấm bản đồ của ông lúc ấy thật sự bế tắc.

- Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái Đất lên mặt phẳng trên cơ sở toán học, trên đó các đối tượng địa lí được thể hiện bằng các kí hiệu bản đồ.

Hướng dẫn giải:

- Em dựa vào kiến thức về thuật ngữ để trả lời câu hỏi

- Nêu cơ sở xác định trường hợp nào là thuật ngữ, trường hợp nào là từ ngữ thông thường

Lời giải chi tiết:

- Những từ in đậm trong các câu sau là thuật ngữ:

+ Trong một bài hát hay bản nhạc, phần được lặp lại nhiều lần khi trình diễn gọi là điệp khúc.

+ Trong thời đại ngày nay, con người đã biết tận dụng các nguồn năng lượng.

+ Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái Đất lên mặt phẳng trên cơ sở toán học, trên đó các đối tượng địa lí được thể hiện bằng các kí hiệu bản đồ.

=> Xác định được là dựa vào câu có sử dụng những từ ngữ đó. Đó là những câu có tính chất định nghĩa, thuộc về lĩnh vực nhất định. Các từ in đậm trên chỉ có một nghĩa, thuộc về lĩnh vực chuyên môn.

- Những từ in đậm trong các câu sau là từ ngữ thông thường:

+ Câu nói ấy lặp đi lặp lại như một điệp khúc.

+ Cháu biết không, tấm bản đồ của ông lúc ấy thật sự bế tắc.

+ Đọc sách là một cách nạp năng lượng cho sự sống tinh thần.

→ Các từ in đậm trong các câu trên dùng theo nghĩa chuyển.

- Học xong bài Thực hành tiếng Việt trang 82, các em cần:

+ Nắm được khái niệm của thuật ngữ

+ Vận dụng phân tích nghĩa của thuật ngữ trong các trường hợp cụ thể

Bài học Thực hành tiếng Việt trang 82 sẽ giúp các em có thêm kiến thức về khái niệm và cách phân tích nghĩa của thuật ngữ, từ đó áp dụng vào các bài tập cụ thể. Để nắm được nội dung của bài học này, các em có thể tham khảo:

• Soạn bài chi tiết Thực hành tiếng Việt trang 82