Qua bài soạn Mẹ và quả được HOC247 tổng hợp giúp các em phân tích những điểm đặc sắc và nổi bật trong nội dung, nghệ thuật bài thơ. Từ đó hiểu hơn về tình mẫu tử cao đẹp được thể hiện trong tác phẩm. Đồng thời, bài giảng Mẹ và quả - CD còn hỗ trợ các em nắm kiến thức về bố cục, thể loại,... văn bản và ôn tập hiệu quả!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
- Bài thơ ca ngợi tình yêu thương sự hi sinh của người mẹ dành cho con, sự hiếu thảo, biết ơn của con với người mẹ thân yêu của mình.
1.2. Nghệ thuật
- Thể thơ 7 chữ kết hợp 8 chữ giàu nhịp điệu, sâu lắng
- Ngôn ngư thơ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu
2. Soạn bài Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm Ngữ văn 7 tập 2 Cánh Diều
2.1. Chuẩn bị đọc
Câu hỏi:
- Đọc trước văn bản Mẹ và quả, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
- Khi nghĩ về cha mẹ, điều gì khiến em xúc động nhất? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn.
Trả lời:
- Tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm còn có tên khác là Nguyễn Hải Dương. Ông là một nhà thơ lớn, một nhà chính trị của Việt Nam. Ông từng là Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X, Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá IX, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1975. Thơ của Nguyễn Khoa Điềm lấy chất liệu từ văn học Việt Nam và cảm hứng từ quê hương, con người, và tình thần chiến đấu của người chiến sĩ Việt Nam yêu nước… Trong kháng chiến chống Mỹ, tho của Nguyễn Khoa Điềm thể hiện rõ được con người Việt Nam và bản chất anh hùng bất khuất của chiến sĩ Việt Nam. Các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Khoa Điềm: Đất ngoại ô, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm, trường ca Mặt đường khát vọng,…
- Khi nghĩ về cha mẹ điều khiến em xúc động nhất đọng chính là sự hi sinh vất vả cha mẹ đã dành cho chúng em. Cha mẹ đã dành tất cả những điều tốt đẹp nhất cho chúng em.
2.2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1: Chú ý số chữ ở mỗi dòng, vần và nhịp của bài thơ. Từ “lặn” và “mọc” ở đây nghĩa là gì?
Trả lời:
- Mỗi dòng thơ có 7 chữ, được ngắt nhịp ¾ hoặc 4/3.
- Lặn và mọc có nghĩa là những loại quả lớn lên rồi lại già đi được thu hoạch.
Câu 2: Hình ảnh minh hoạ cho nội dung nào của bài thơ?
Trả lời:
Hình ảnh minh họa cho nội dung đoạn thơ thứ 5: ngườimẹ tảo ần sớm hôm lo cho con.
Câu 3: Em hiểu các hình ảnh trong dòng thơ số 6, 7 như thế nào?
Trả lời:
Câu thơ số 6, 7 có hình ảnh so sánh dáng bầu bí giống như những giọt mồ hôi của mẹ. Đó là những giọt mồ hôi nhọc nhằn, sự hi sinh vất vả của mẹ.
Câu 4: Từ “quả” ở khổ 1 và từ “quả” ở khổ 3 có gì giống và khác nhau?
Trả lời:
- Từ quả ở khổ 1 và quả ở khổ 3 đều mang nghĩa sự đơm hoa kết trái.
- Quả ở khổ 1 dùng theo nghĩa gốc chỉ mùa vụ mẹ thu hoạch được.
- Quả ở khổ 3 được dùng theo nghĩa chuyển, quả ẩn dụ cho những người con chưa trưởng thành.
2.3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Bài thơ là lời của ai, nói với ai, nói về điều gì? Tâm trạng và thái độ của người nói như thế nào?
Trả lời:
- Hình thức của bài thơ Mẹ và quả: là một bài thơ gồm 12 dòng thơ, 5 dòng7 chữ, 7 dòng 8 chữ
- Bài thơ là lời của tác giả nói với người đọc về những hi sinh vất vả của mẹ.
- Tác giả cảm thấy xót xa khi mẹ đã già mà mình vẫn chưa đủ trưởng thành. Đồng thời tác giả cũng cảm ơn nhữngbhi sinh lớn lao của mẹ.
Câu 2: Người mẹ trong bài thơ không được miêu tả trực tiếp, nhưng người đọc vẫn nhận ra được phẩm chất cuat bà qua những dòng thơ nào?
Trả lời:
Theo em người mẹ trong bài thơ là một người mẹ chịu khó, tảo tần, chịu thương chịu khó. Qua những dòng thơ tác giả nói về mẹ “Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng/ Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên… Chúng mang dáng giọt mồ hôi mẹ mặn..bàn tay mẹ mỏi”.
Câu 3: Phân tích nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua một trong các yếu tố: từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,...
Trả lời:
Hình ảnh mẹ và quả là hình ảnh xuyên suốt trong bài thơ. Nhan đề của bài thơ đã gợi lên cho người đọc về sự vất vả, tảo tần sớm hôm của người mẹ cùng với thiên nhiên cây trái. Hình ảnh thơ ‘những mùa quả” vừa diễn tả mùa cây trái theo mùa cũng vừa gọi lên hình ảnh con người lượm hái. Hình ảnh mẹ hiện lên cùng với “vun trồng” và “hái được”. Và lũ chúng tôi lớn lên được cũng chính nhờ đôi bàn tay mẹ. Lũ chúng tôi lớn lên và bầu thì lớn xuống hình ảnh thơ đối lập thể hiện công sức và tâm đức của mẹ theo năm tháng. Và hình ảnh quả trong khổ thơ cuối lại gợi lên sự liên kết giữa quả với người. Tác giả hoảng sợ khi “bàn tay mẹ mỏi” còn mình thì vẫn là “thứ quả xanh non”. Bằng nhữngb hình ảnh thơ giản dị tác giả đã thể hiện được sự biết ơn chân thành của mình với người mẹ - người đã luôn vất vả với những đứa con.
Câu 4: Ở hai dòng thơ cuối, vì sao nhà thơ lại “hoảng sợ" khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh"? (Gợi ý: “Quả non xanh” chỉ điều gì? Tại sao điều ấy làm tác giả “hoảng sợ"?). Bài thơ thể hiện được vẻ đẹp gì trong suy nghĩ, tình cảm của nhà thơ?
Trả lời:
Ở hai dòng thơ cuối tác giả “hoảng sợ” khi mình vẫn là “một thứ quả xanh non” vì lúc này “tay mẹ đã mỏi”, mẹ đã già rồi.
Bài thơ thể hiện tình cảm biết ơn chân thành, cmả động của tác giả dành cho mẹ trước những bước đi của thời gian.
Câu 5: Em thích câu thơ, khổ thơ nào nhất? Bài thơ nói hộ em được điều gì khi nghĩ về cha mẹ mình?
Trả lời:
Em thích nhất hai câu thơ cuối trong bài thơ.
Bài thơ ấy như nói hộ những suy nghĩ của em khi nghĩ về cha mẹ mình. Đó là tình cảm yêu thương và biết ơn công lao sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ.
Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm:
- Bài giảng Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi:
Tìm và chỉ ra ý nghĩa của các biện pháp tu từ được dùng trong hai câu thơ bài Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm sau đây:
"Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh"
Trả lời:
- Các biện pháp tu từ trong 2 câu thơ là:
+ Hoán dụ "bàn tay mẹ mỏi", lấy bộ phận chỉ toàn thể, nói bàn tay mỏi để nói đến sự già yếu của mẹ.
+ Ẩn dụ so sánh "một thứ quả non xanh" - chỉ người con, ý nói vẫn chưa trưởng thành.
- Tác dụng:
+ Tăng sức gợi hình và biểu cảm cho câu thơ
+ Bộc lộ tâm tư sâu kín: Tác giả tự kiểm điểm chính mình chậm trưởng thành mà lo sợ ngày mẹ mẹ già yếu đi vẫn chưa thể nở một nụ cười mãn nguyện với "vườn người" mẹ đã vun trông suốt cả cuộc đời, lòng mẹ sẽ buồn đau. Tác giả sợ mình chưa thể báo đáp công ơn to lớn của mẹ cho trọn đạo hiếu. Qua đó, ta thấy ở nhà thơ tấm lòng yêu thương và biết ơn mẹ chân thành và vô cùng sâu sắc. Hai câu thơ cũng là nỗi lòng của biết bao kẻ làm con nên giàu sức ám ảnh, khiến người đọc không khỏi trăn trở, tự nhìn lại chính mình!
4. Hỏi đáp về bài Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm Ngữ văn 7 tập 2 Cánh Diều
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
5. Một số văn mẫu bài Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm Ngữ văn 7 tập 2 Cánh Diều
Bài thơ Mẹ và quả của Nguyễn Khoa Điềm ca ngợi tình thương yêu mẹ tha thiết của tác giả khi nghĩ về công ơn nuôi dạy của mẹ. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về văn bản này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
