Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam - Ngữ văn 10 Tập 1 Chân Trời Sáng Tạo

a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Nhóm biên soạn tổng hợp từ “Tranh dân gian Đông Hồ - Đông Hồ Folk Paintings” của An Chương và “Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam” của Khánh An.

b. Thể loại

- Văn bản thông tin.

c. Bố cục 

Có thể chia làm 5 phần:

1. Đề tài dân dã, hình tượng sinh động, ngộ nghĩnh

2. Chất liệu tự nhiên, sắc màu bình dị, ấm áp

3. Cách chế tác khéo léo công phu và tỉ mỉ.

4. Rộn ràng tranh Tết

5. Lưu giữ và phục chế

d. Tóm tắt nội dung văn bản

Văn bản trình bày những đặc điểm nổi bật của tranh dân gian Đông Hồ từ đề tài dân dã, hình tượng sinh động, ngộ nghĩnh, chất liệu tự nhiên, sắc màu bình dị, ấm áp. Cách chế tác khéo léo công phu và tỉ mỉ.

1.2.1. Đề tài dân dã, hình tượng sinh động, ngộ nghĩnh

Những hình ảnh quen thuộc, bình dị trong đời sống hằng ngày như gà, lợn, trâu, bò, ...; những góc khuất của đời sống nông thôn là đề tài quen thuộc, chủ yếu và được sáng tạo trong các bức tranh Đông Hồ.

Tranh Đông Hồ Lợn đàn

Tranh Đông Hồ Đám cưới chuột

1.2.2. Chất liệu tự nhiên, sắc màu bình dị, ấm áp

- Chất liệu: giấy điệp, chổi lá thông để quét lên.

- Màu sắc: màu đen từ than xoan hay than lá tre; màu xanh từ gỉ đồng, lá chàm; màu vàng từ hoa hòe; màu đỏ từ sỏi son, gỗ vang; ...

---> Sử dụng bốn gam màu chủ đạo

1.2.3. Chế tác khéo léo, công phu

- Vẽ mẫu.

- Can lại rõ ràng từng nét, bảng mày bằng mực nho lên giấy bản mỏng rồi xếp vào bản khắc gỗ.

Công đoạn khắc trên gỗ để tạo thành bản in tranh Đông Hồ

- Khi in, đặt xấp giấy in trước mặt; tay phải cầm “tay co” đóng sau lưng ván in, úp ván xuống “bìa” để quét đẫm màu; úp mặt ván khắc đã thấm màu lên mặt giấy; lật ngửa ván khắc lên.

- Thợ in lấy xơ mướp xoa đều lưng mặt giấy để màu mực thấm đều; bóc từ giấy khỏi ván in; số màu của tranh tương ứng với số lần in.

1.2.4. Rộn ràng tranh Tết

Gian hàng tranh Đông Hồ phục vụ nhu cầu chơi tranh ngày Tết

- Khoảng tháng 7, tháng 8 hằng năm là dịp để chuẩn bị cho mùa tranh Tết.

- Chợ tranh họp vào tháng Chạp trong các ngày 6, 11, 16, 21, 26.

1.2.5. Lưu giữ và phục chế

- Vào khoảng cuối thế kỉ XIX đến những năm 40 của thế kỉ XX là thời kì hưng thịnh. Xu thế thương mại hóa thời kinh tế thị trường đã làm chúng dần mai một, thất truyền.

- Ở Đông Hồ vẫn có những nghệ nhân tâm huyết với nghề, cố gắng để duy trì, nuôi dưỡng nghề tranh Đông Hồ này.

1.3.1. Về nội dung

Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp văn hóa truyền thống tranh Đông Hồ của dân tộc. Đông thời, phát huy tinh thần yêu mến, trân trọng tìm hiểu về các tinh hoa văn hóa truyền thống của dân tộc.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Ngôn từ rõ ràng, mạch lạc

- Kết hợp giữa thuyết minh và miêu tả, tự sự

- Có sự sưu tầm và tìm tòi thông tin từ nhiều nguồn

Bài tập: Từ văn bản Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam, SGK Ngữ văn 10 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo, hãy viết đoạn văn ngắn về ý nghĩa tranh Đông Hồ.

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ bài Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam, SGK Ngữ văn 10 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo

- Lên ý tưởng và lập dàn ý, có thể tham khảo các ý sau:

+ Mong muốn những điều tốt đẹp nhất đến với mọi người

+ Thể hiện sự nghị lực, ý chí của con người trong cuộc sống

+ Thể hiện những ước muốn, cầu được bình yên, no đủ như cầu an, cầu phúc, cầu lộc, cầu tài

+ ...

Lời giải chi tiết:

Tranh Đông Hồ được coi như là tác phẩm nghệ thuật mà ở nơi đó, người dân làng Đông hồ đã thổi hơi thở cũng như nhịp sống của họ vào mỗi tác phẩm mà họ tạo ra. Phần lớn tranh Đông Hồ thể hiện, phác họa lại đời sống thường nhật của người dân trong làng với mong muốn những điều tốt đẹp nhất đến với họ: một cuộc sống gia đình hòa thuận, tình người, một cuộc sống sung túc, ấm no, an nhàn, bình an,… Nhưng cũng mang ý nghĩa thể hiện sự nghị lực, ý chí của con người trong cuộc sống. Nội dung và hình thức biểu đạt của dòng tranh Đông Hồ là rất đa dạng và phong phú. Phần lớn, tranh Đông Hồ tập trung chỉ yếu đi sâu vào miêu tả tính thực  trong cuộc sống sinh hoạt, lao động  rất đời thường với mối quan hệ giữa những con người với nhau. Bên cạnh đó, tranh Đông Hồ còn thể hiện những ước muốn, cầu được bình yên, no đủ như cầu an, cầu phúc, cầu lộc, cầu tài. Nét khiến tranh Đông Hồ trở nên đặc biệt chính là tính triết lý của nó. Tính triết lý của tranh Đông Hồ rất sâu sắc, nửa thực nửa hư vì thế nó mang tính trừu tượng cao, khiến người xem phải ngẫm nghĩ. Mặc dù ý nghĩa của tác phẩm sâu cây là như thế nhưng cách thể hiện lại có màu sắc rất tươi mới, dí dỏm đó chính điều làm bên tên tuổi của tranh Đông Hồ.

- Học xong bài Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam, các em cần nắm:

+ Hiểu được đề tài, chất liệu, cách chế tác, lưu giữ và phục chế tranh Đông Hồ

+ Phân tích ý nghĩa của tranh Đông Hồ trong cuộc sống

Văn bản Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam nhằm ca ngợi nghệ thuật chế tác nên dòng tranh truyền thống mang đậm bản sắc nước ta. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Tác phẩm Tranh Đông Hồ - Nét tinh hoa của văn hóa dân gian Việt Nam giúp người đọc hiểu hơn về chất liệu, cách chế tác và lưu giữ tranh Đông Hồ. Từ đó hiểu hơn về ý nghĩa của loại tranh này đối với nền văn hóa nước nhà. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

-------------------(Đang cập nhật)-------------------