Thần Trụ Trời - Ngữ văn 10 Tập 1 Chân Trời Sáng Tạo

1.1.1. Đặc điểm của thần thoại

- Thần thoại là những truyện kể hoang đường, kỳ ảo.

+ Kể về thế giới tâm linh, thể hiện quan niệm về vũ trụ và nhân sinh của người xưa.

- Có thể chia làm hai loại chính:

+ Thần thoại kể về nguồn gốc vũ trụ và muôn loài.

+ Thần thoại kể về cuộc chinh phục thiên nhiên và sáng tạo văn hóa.

- Có vai trò quan trọng trong việc lưu giữ di sản văn hóa nguyên thủy của cộng đồng.

1.1.2. Từ khó

- Hỗn độn: lộn xộn, lẫn lộn, không có trật tự.

- Cầy cục: cố sức thực hiện công việc một cách vất vả.

1.1.3. Đại ý

- Giải thích quá trình tạo ra trời, đất, thế gian của Thần Trụ Trời và các vị thần khác.

1.1.4. Xuất xứ thần thoại Thần Trụ Trời

- Văn bản được trích từ Lược khảo về thần thoại Việt Nam, Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003 (trang 67-68), Nguyễn Đổng Chi.

1.2.1. Đặc điểm thần thoại trong Thần Trụ Trời

- Những dấu hiệu nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại bao gồm:

+ Không gian: trời và đất => không gian vũ trụ, không thể hiện một địa điểm cụ thể.

+ Thời gian: “thuở ấy” => thời gian mang tính chất cổ xưa, không rõ ràng.

+ Cốt truyện: xoay quanh việc thần Trụ trời trong quá trình tạo lập nên trời và đất.

+ Nhân vật: thần Trụ trời có vóc dáng khổng lồ và sức mạnh phi thường để thực hiện nhiệm vụ của mình là sáng tạp ra thế giới.

1.2.2. Quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần Trụ Trời

- Quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần Trụ Trời:

+ Thần Trụ Trời tự mình đào đất, đập đá, đắp thành một cái vừa cao, vừa to để chống trời.

+ Cột được đắp cao lên bao nhiêu thì trời được nâng lên dần chừng ấy => vòm trời được đẩy lên cao.

+ Khi trời cao và khô, thần phá cột, lấy đất đá ném tung đi khắp nơi => tạo ra hòn núi, hòn đảo, gò, đống, những dải đồi cao => mặt đất ngày nay thường không bằng phẳng.

+ Chỗ thần đào đất, đào đá đắp cột => biển rộng.

- Nhận xét về đặc điểm của nhân vật này: thần Trụ trời là người có năng lực phi thường, mạnh mẽ và đã có công tạo ra trời, đất.

1.2.3. Cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian

- Cách giải thích về thế giới của những người xưa cổ bằng trực quan và tưởng tượng.

+ Chưa có đầy đủ căn cứ.

+ Chưa được xác minh về độ chính xác và còn mang yếu tố hư cấu.

--> Ngày nay, cách giải thích ấy không còn phù hợp. Vì xã hội bây giờ đã hiện đại và khoa học phát triển, có đủ nguồn thông tin, cách minh chứng khoa học nên khi giải thích bất kì một hiện tượng nào cũng luôn yêu cầu, đòi hỏi độ chính xác cao, có căn cứ rõ ràng, xác thực. Như vậy, thông tin ấy mới có thể thuyết phục được mọi người.

1.3.1. Về nội dung

- Văn bản lý giải cái nhìn của con người cổ đại về hiện tượng thế giới được hình thành, được sắp đặt trật tự như bây giờ

- Thể hiện sự tôn kính và thiêng liêng của con người đối với văn hóa tâm linh, niềm tin vào tín ngưỡng, trời đất

1.3.2. Về nghệ thuật

- Cách xây dựng nhân vật độc đáo, mang đặc trưng của thể loại thần thoại

- Hình tượng nhân vật tiêu biểu, điển hình

- Văn phong, cách diễn đạt mạch lạc, dễ hiểu, phù hợp với thể loại thần thoại

- Ngôn từ thuần Việt, dễ hiểu

Bài tập: Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ...” trong truyện Thần Trụ trời gợi cho em nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

Hướng dẫn giải:

- Đọc lại câu văn “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ...” trong văn bản (đoạn văn 3, trang 13).

- Đưa ra sự so sánh để tìm ra truyền thuyết có nội dung tương tự câu văn.

Lời giải chi tiết:

- Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ...” trong truyện Thần Trụ trời gợi cho chúng ta nhớ đến truyền thuyết Sự tích bánh chưng, bánh dày.

- Tóm tắt truyền thuyết Bánh chưng, bánh giày:

Sau khi đánh dẹp xong giặc Ân, vua Hùng Vương thứ 6 có ý định truyền ngôi cho con với điều kiện nếu ai tìm được món ăn ngon lành, để bày cỗ có ý nghĩa thì sẽ được nối ngôi. Trong khi các hoàng tử khác đua nhau tìm kiếm thứ của ngon vật lạ thì Lang Liêu – con trai thứ 18 lại lo lắng không biết cần chuẩn bị gì. Một hôm, chàng nằm mơ thấy có vị Thần đến bảo “Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành”. Nghe xong, chàng lập tức chọn loại gạo nếp tốt nhất để làm bánh Chưng, bánh Dày. Cuối cùng, món ăn của Lang Liêu được nhà vua khen ngon, có ý nghĩa và quyết định truyền ngôi cho chàng. Từ đó, mỗi dịp Tết Nguyên Đán, bánh Chưng và bánh Dày là hai loại bánh không thể thiếu khi cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

- Những điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

+ Đều có tính hư cấu.

+ Đều xuất hiện hình ảnh của các vị thần.

+ Đều nói về hình dạng của Trời và Đất: trời có hình tròn, đất có hình vuông.

- Học xong bài Thần Trụ Trời, các em cần nắm:

+ Nắm được khái niệm, đặc điểm của truyện thần thoại.

+ Hiểu được ý nghĩa của truyện Thần Trụ Trời.

+ Giải thích được sự hình thành trời đất tự nhiên: biển, hồ, sông, núi,...

Văn bản Thần Trụ Trời nhằm lý giải cái nhìn của con người cổ đại về hiện tượng thế giới được hình thành. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Thần Trụ Trời

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Thần thoại Thần Trụ Trời đã giải thích sự hình thành trời đất tự nhiên và thể hiện niềm tin vào trời đất của nền văn hóa tâm linh nguyên thủy. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: