Tam đại con gà - Ngữ văn 10

• Khái niệm: Truyện cười là những truyện dân gian ngắn, có kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất ngờ, kể về những sự việc, hành vi trái tự nhiên của con người, có tác dụng gây cười, nhằm mục đích giải trí và phê phán xã hội.
• Đặc điểm:
  • Truyện cười thường khai thác những mâu thuẫn trái tự nhiên những hành động kệch cỡm, rởm đời hay dốt nát trong cuộc sống.
  • Truyện thường ngắn nhưng chặt chẽ, ít các chi tiết rườm rà, mâu thuẫn phát triển nhanh và kết thúc bất ngờ.
  • Truyện cười mang ý nghĩa giải trí và giáo dục. Ngoài tiếng cười, nó tập trung phê phán những thói hư tật xấu trong nội bộ nhân dân, vì thế mới có ý kiến cho rằng, truyện cười không chỉ là sản phẩm của óc khôi hài mà còn là một thứ vũ khí đấu tranh đắc dụng của nhân dân ta.

• Truyện cười có hai loại: Truyện khôi hài và truyện trào phúng. Truyện khôi hài chủ yếu nhằm mục đích giải trí (tuy nhiên vẫn bao hàm giá trị giáo dục). Truyện trào phúng được sáng tác với mục đích phê phán. Đối tượng phê phán phần lớn là các nhân vật thuộc tầng lớp trên trong xã  hội nông thôn Việt Nam xưa (như: bọn quan lại bất tài, tham nhũng…). Cũng có khá nhiều truyện cười phê phán thói hư tật xấu trong nội bộ nhân dân.

• Tam đại con gà thuộc thể loại truyện cười trào phúng

• Mâu thuẫn gây cười trong câu chuyện: Giữa sự dốt và nghề dạy học của thầy đồ vốn xuất thân là anh học trò dốt
• Mâu thuẫn được thể hiện qua hai sự việc: 
  • Thầy đồ đi dạy học trò nhưng bản thân không có đủ kiến thức, khả năng dạy
  • Khi bị người nhà phát hiện thì ra sức "dấu dốt" bằng "lí sự cùn"

• Chủ yếu là thủ pháp tăng tiến để nhân vật tự bộc lộ mình:
  • Lần thứ nhất, chữ "kê là gà", thầy không nhận ra mặt chữ, học trò hỏi dồn, thầy nói liều "dủ dỉ là con dù dì" đâu phải là chữ Hán. Anh học trò vừa thiếu kiến thức sách vở vừa thiếu kiến thức thực tế.
  • Lần thứ hai, ta cười vì anh ta rất cẩn trọng trong việc giấu dốt: Bảo học trò đọc khẽ
  • Lần thứ ba, ta cười khi thầy tìm đến thổ công mà cả thánh thần thiêng liêng cũng dốt.
  • Lần thứ tư, cái dốt được khuếch đại bằng cuộc chạm trán với chủ nhà. → Cái dốt nọ lồng vào cái dốt kia, vẫn cố chèo chống cái dốt

• Phê phán thói dốt nát và sĩ diện hão của những ông thầy đồ ngày xưa.
• Nhắc nhở, cảnh tỉnh những kẻ dốt nát và sĩ diện hão. Từ đó, khuyên răn mọi người đừng giấu dốt, hãy mạnh dạn học hỏi không ngừng

Tam đại con gà là truyện cười tuy có tác dụng giải trí nhưng mục đích chính là phê phán, đả kích những thói hư tật xấu của anh học trò dốt chữ lại thích khoe chữ. Để nắm được nội dung và nghệ thuật của truyện cười này, các em có thể tham khảo bài soạn soạn tại đây: Bài soạn Tam đại con gà.