Đối với dân tộc Ê-đê, ngôi nhà không phải chỉ là nơi để che mưa che nắng, mà đó là truyền thống văn hóa không thể thiếu trong đời sống tinh thần của họ. Bài soạn Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê thuộc sách Chân Trời Sáng Tạo sẽ giúp các em có thêm kiến thức về đặc điểm và cấu trúc của nhà dài, đồng thời hiểu thêm về ý nghĩa của nó trong tín ngưỡng của người Ê-đê. Chúc các em có nhiều kiến thức lí thú!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Nội dung
Văn bản giúp người đọc hình dung được ngôi nhà của người dân tộc Êđê với những hình ảnh chân thực, sinh động, cho người đọc những cảm nhận chính xác nhất về ngôi nhà. Đồng thời thể hiện được nét truyền thống về văn hóa và tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Ê-đê qua những hình ảnh được chạm khắc trên ngôi nhà.
1.2. Nghệ thuật
- Miêu tả chi tiết, giúp người đọc hình dung chân thực và có những tri thức cụ thể về nhà dài Êđê.
- Ngôn từ rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu.
- Văn phong phù hợp với nội dung văn bản, kết hợp hài hòa giữa phương thức thuyết minh, miêu tả và tự sự.
2. Soạn bài Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê Ngữ văn 10 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
Câu 1: Từ hình minh họa, bạn hãy chỉ ra những chi tiết mà văn bản đề cập (nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc, ...).
Trả lời:
Những chi tiết mà văn bản đề cập đến ngôi nhà dài bao gồm:
- Nhà dài:
+ Là nhà sàn.
+ Nguyên liệu: tre nứa, gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh.
+ Thường làm nhà theo hướng bắc – nam.
+ Độ dài thường được ước tính bằng số lượng dầm ngang (đê), nhà có bao nhiêu đê thì có bấy nhiêu gian.
- Hoa văn chạm khắc:
+ Trong nhà thường được chạm khắc nhiều hình con vật như voi, cua, cá, ... lên xà nhà à thể hiện sự giàu có của chủ nhà.
+ Những con kì đà được khắc trên xà ngang à cầu mong may mắn sẽ đến với gia đình.
+ Hoa văn con rồng có vây hình con cá, râu, sừng nhô lên, ... à hoa văn nguyên thủy, mang tính đặc trưng của người Ê-đê.
- Cầu thang:
+ Gắn với hai cửa của nhà dài, cửa phía trước dành cho khách và nam giới; cửa phía sau dành cho phụ nữ.
+ Cầu thang phía trước thường hướng về phía Bắc à cầu thang chính.
+ Cầu thang chính bao giờ cũng có hai cầu thang để lên xuống (cầu thang đực, cầu thang cái). Ở cầu thang cái bao gờ cũng có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết; cầu thang đực không có hoa văn chạm khắc nhiều, thường chỉ chạm khắc những bậc tiện cho việc lên xuống.
Câu 2: Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê được miêu tả trong văn bản trên gợi nhớ những chi tiết nào trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?
Trả lời:
Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê được miêu tả trong văn bản trên có những nét tương đồng và gợi nhớ đến một số chi tiết trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, bao gồm:
+ Cùng là ngôi nhà dài.
+ Chung hình ảnh: “Nhà dài như một tiếng chiêng...”.
+ Không gian nhà dài là nơi đại gia đình hoặc những người dân trong buôn làng quây quần sum họp bên bếp lửa. Đây cũng chính là không gian mà những câu chuyện sử thi hào hùng, tự hào vang lên.
+ Trong hai văn bản, những người già trong làng là những người kể sử thi.
+ Nhà dài chính là không gian sống, sinh hoạt và các hoạt động văn hóa diễn ra. Như trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, không gian ngôi nhà cũng là nơi hoạt động ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn cùng bà con diễn ra.
Câu 3: Vì sao ngôi nhà nói đến trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê”?
Trả lời:
- Truyền thống nghĩa là có tính chất lâu đời và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
- Ngôi nhà được nói đến trong văn bản trên được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê bởi ngôi nhà này về cấu trúc, cách xây dựng, nguyên liệu hầu như vẫn được lưu giữ từ thời xa xưa, những sự thay đổi trong kiến trúc theo từng thời đại không đáng kể, chủ yếu vẫn giữ được những nét đặc trưng của người Ê-đê. Không chỉ vậy, ngôi nhà còn là không gian diễn ra, lưu giữ những hoạt động, nếp sống văn hóa sinh hoạt từ lâu đời của người dân Ê-đê.
Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm:
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi: Dựa vào văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê trong SGK Ngữ văn 10 tập 1 Kết Nối Tri Thức, em hãy viết đoạn văn ngắn từ 7 đến 10 dòng nêu những hiểu biết của em về nhà dài.
Trả lời:
Nhà dài vừa là biểu tượng vật chất của những gia đình theo mẫu hệ vừa là nơi để lưu giữ những giá trị văn hóa tinh thần, nơi gắn bó biết bao thế hệ dòng tộc của người Ê đê. Khi người con gái lấy chồng, căn nhà được nối dài để làm nơi ở cho đôi vợ chồng mới. Rồi đến đời cháu gái, ngôi nhà lại tiếp tục được nối. Cứ như thế, nhà dài ra, mãi che chở cho cuộc sống của nhiều thế hệ người Ê đê nơi đại ngàn Tây Nguyên. Nhà dài của người Ê đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa và bằng gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh. Nhà dài thường được lợp bằng cỏ tranh. Tranh lợp từng cụm, ngọn thả xuôi mái, gốc bẻ gập xuống vào bên trong. Người Ê đê thường làm nhà theo hướng Bắc- Nam. Nhìn từ xa ngôi nhà có hình dáng một cái thuyền. Khi nói đến chiều dài thì nói đến số lượng dầm ngang tương ứng với một đôi cột. Nhà có bao nhiêu đê là có bấy nhiêu gian. Trong mỗi ngôi nhà dài, người Ê đê chạm khắc rất nhiều hình con vật như voi, cua, cá... Sự giàu có của chủ nhà được thể hiện trên những hoa văn đó. Ví dụ hoa văn hình con voi phải những gia đình nào sở hữu những con voi thật thì mới có quyền chạm khắc hoa văn hình con voi. Một số hoa văn khác như là hoa văn con kỳ đà, con rồng, cua, rùa… là những con vật xuất hiện trong tín ngưỡng của người Ê đê. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử và sự giao lưu văn hóa mạnh mẽ giữa các dân tộc với nhau đã ngày càng mất dần thể chế mẫu hệ, xu hướng tách khỏi gia đình lớn, vì thế mà số lượng nhà dài không còn được phát triển. Dù vậy, việc bảo tồn một số ngôi nhà dài tại một số buôn làng vẫn được phát huy tạo nên một nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, một di sản quý của Tây Nguyên.
4. Hỏi đáp về bài Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê Ngữ văn 10 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
5. Một số văn mẫu bài Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê Ngữ văn 10 tập 1 Chân Trời Sáng Tạo
Qua văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê, người đọc sẽ hiểu hơn về văn hóa của người Ê-đê đồng thời nắm được các đặc điểm của nhà dài truyền thống của họ. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về văn bản này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
-------------------(Đang cập nhật)------------------
