Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Bài 9: Hy Lạp và La Mã cổ đại

- Hy Lạp và La Mã là hai bán đảo ở phía Bắc của biển Địa Trung Hải. Hy Lạp cổ đại bao gồm nhiều thành bang với phần lãnh thổ không rộng lắm gồm bán đảo Ban căng và vô số các đảo trên biển Ê-giê, vùng ven biển Tiểu Á. Còn bán đảo La Mã dài và hẹp, lãnh thổ lớn hơn Hy Lạp. Như vậy cả Hy Lạp và La Mã đều ở vị trí tương đối thuận lợi trong việc tiếp xúc, giao lưu kinh tế, văn hóa với các nền văn minh lớn của phương Đông cổ đại như Ai Cập, Lưỡng Hà,…

- Cả Hy Lạp và Lưỡng Hà đều không có những dòng sông lớn và dài như các quốc gia phương Đông. Do vậy, đồng bằng ở đây nhỏ và hẹp, đều có những vũng vịnh sâu và kín gió, biển lại hiền hòa, ít giông bão, rất thuận lợi cho việc ra vào, neo đậu của thuyền bè trên vùng Địa Trung Hải.

- Do đất đai khô cằn, ít màu mỡ, nên các quốc gia ở đây bước vào xã hội có giai cấp và Nhà nước, muộn hơn nhiều so với các quốc gia ở phương Đông. Mãi tới đầu thiên nhiên kỉ I TCN, khi công cụ đồ sắt bắt đầu sử dụng thì mới bước vào xã hội có giai cấp và Nhà nước.

- Các thành bang ở Hy Lạp ra đời từ thế kỉ VIII đến hết thế kỉ VI TCN, trong đó lớn nhất là bang Xpác-ta và A-ten.

- Các bang có đường biên giới lãnh thổ, có chính quyền, quân đội, luật pháp, hệ thống kinh tế, tiền tệ và thần bảo hộ riêng.

- Thiết chế chính trị, tổ chức nhà nước mỗi bang không giống nhau.

- Các tầng lớp xã hội trong thành bang A-ten:

+ quý tộc chủ nô

+ nông dân

+ người làm công thương nghiệp (chủ xưởng, chủ thuyền, thương nhân...)

Tổ chức nhà nước đế chế ở La Mã là:

- Thế kỉ III TCN, thành thị La Mã lớn đã xâm chiếm các thành thị trên bán đảo I-ta-li-a và trở thành một đế chế.

- Năm 27 TCN, Ốc-ta-viu-xơ trở thành người thống trị La Mã và nắm trong tay mọi quyền hành và được gọi là Ô-gu-xtu-xơ (đấng tối cao).

- Dưới thời Ô-gu-xtu-xơ, vai trò của Viện Nguyên lão được coi trọng.

- Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của Hy Lạp và La Mã:

+ Cả Hy Lạp và La Mã đều biết làm ra lịch dương.

+ Hy Lạp sáng tạo ra hệ thống chữ cái trên cơ sở mẫu tự cổ. La Mã dựa vào hệ thống chữ Hy Lạp tạp ra mẫu tự La-tin.

+ Người La Mã dùng chữ để viết số, gọi là số La Mã. Hy Lạp xuất hiện thể loại văn học thần thoại, với hai bộ sử thi nổi tiếng I-li-át và Ô-đi-xê.

+ Hy Lạp và La Mã đều xuất hiện nhiều nhà sử học nổi tiếng.

+ Hy Lạp là quê hương của nhiều lĩnh vực khoa học nổi tiếng.

+ Cả người Hy Lạp và La Mã đã tạo ra nhiều công trình kiến trúc đồ sộ, tuyệt mỹ.

Điều kiện tự nhiên đã có tác động như thế nào đến sự hình thành nền văn minh Hy Lạp và La Mã? Tổ chức nhà nước của Hy Lạp và La Mã có gì nổi bật? Những thành tựu văn hoá tiêu biếu của Hy Lạp và La Mã là gì?

Hướng dẫn giải:

Liên hệ thực tế, kết hợp nội dung kiến thức bài học.

Lời giải chi tiết:

* Điều kiện tự nhiên có tác động đến sự hình thành nền văn minh Hy Lạp và La Mã:

Hy Lạp và La Mã là hai bán đảo ở phía Bắc của biển Địa Trung Hải. Hy Lạp cổ đại bao gồm nhiều thành bang với phần lãnh thổ không rộng lắm gồm bán đảo Ban căng và vô số các đảo trên biển Ê-giê, vùng ven biển Tiểu Á. Còn bán đảo La Mã dài và hẹp, lãnh thổ lớn hơn Hy Lạp. Như vậy cả Hy Lạp và La Mã đều ở vị trí tương đối thuận lợi trong việc tiếp xúc, giao lưu kinh tế, văn hóa với các nền văn minh lớn của phương Đông cổ đại như Ai Cập, Lưỡng Hà,…

Cả Hy Lạp và Lưỡng Hà đều không có những dòng sông lớn và dài như các quốc gia phương Đông. Do vậy, đồng bằng ở đây nhỏ và hẹp, đều có những vũng vịnh sâu và kín gió, biển lại hiền hòa, ít giông bão, rất thuận lợi cho việc ra vào, neo đậu của thuyền bè trên vùng Địa Trung Hải.

* Điểm nổi bật của tổ chức nhà nước của Hy Lạp và La Mã:

- Tổ chức nhà nước Đế chế (La Mã cổ đại)

- Tổ chức nhà nước thành bang (Hy Lạp cổ đại)

* Những thành tựu văn hoá tiêu biếu của Hy Lạp và La Mã:

- Làm ra lịch, đó là dương lịch

- Sáng tạo ra hệ thống chữ cái trên cơ sở mẫu tự cổ, mẫu tự La-tinh, chữ số La-mã

- Văn học tiểu biểu là thần thoại, hai bộ sử thi nổi tiếng là I-li-át và Ô-đi-xê

- Cả người Hy Lạp và La Mã đều tạo ra những công trình kiến trúc đồ sộ, tuyệt mỹ. 

Qua lược đồ hình 9.1, hình 9.2 và đọc thông tin, hãy:

- Xác định vị trí địa lí của Hy Lạp và La Mã cổ đại.

- Trình bày điều kiện tự nhiên có tác động đến sự hình thành và phát triển nền văn minh Hy Lạp và La Mã.

Hướng dẫn giải:

Quan sát bản đồ kết hợp thông tin điều kiện tự nhiên

Lời giải chi tiết:

- Vị trí địa lí của Hy Lạp và La Mã cổ đại:

- Điều kiện tự nhiên tác động đến Hy Lạp và La Mã:

Hy Lạp và La Mã là hai bán đảo ở phía Bắc của biển Địa Trung Hải. Hy Lạp cổ đại bao gồm nhiều thành bang với phần lãnh thổ không rộng lắm gồm bán đảo Ban căng và vô số các đảo trên biển Ê-giê, vùng ven biển Tiểu Á. Còn bán đảo La Mã dài và hẹp, lãnh thổ lớn hơn Hy Lạp. Như vậy cả Hy Lạp và La Mã đều ở vị trí tương đối thuận lợi trong việc tiếp xúc, giao lưu kinh tế, văn hóa với các nền văn minh lớn của phương Đông cổ đại như Ai Cập, Lưỡng Hà,…

Cả Hy Lạp và Lưỡng Hà đều không có những dòng sông lớn và dài như các quốc gia phương Đông. Do vậy, đồng bằng ở đây nhỏ và hẹp, đều có những vũng vịnh sâu và kín gió, biển lại hiền hòa, ít giông bão, rất thuận lợi cho việc ra vào, neo đậu của thuyền bè trên vùng Địa Trung Hải.

Do đất đai khô cằn, ít màu mỡ, nên các quốc gia ở đây bước vào xã hội có giai cấp và Nhà nước, muộn hơn nhiều so với các quốc gia ở phương Đông. Mãi tới đầu thiên nhiên kỉ I TCN, khi công cụ đồ sắt bắt đầu sử dụng thì mới bước vào xã hội có giai cấp và Nhà nước.

Câu 1

Trình bày tổ chức nhà nước thành bang ở Hy Lạp.

Hướng dẫn giải:

Dựa vào thông tin trong bài, trình bày cơ cấu tổ chức nhà nước thành bang ở Hy Lạp dựa vào các gợi ý:

+ Thành phần chủ yếu của đất nước

+ Tổ chức mỗi thành bang

+ Thiết chế chính trị

Lời giải chi tiết:

 - Từ khoảng thế kỉ VIII đến thế kỉ VI TCN, các thành bang ở Hy Lạp lần lượt ra đời.

- Tổ chức của các thành bang:

+ Phần chủ yếu của đất nước là thành thị với một vùng đất đai trồng trọt xung quanh.

+ Mỗi thành bang là một nhà nước hoàn chỉnh: có đường biên giới lãnh thổ; có chính quyền; quân đội, luật pháp; hệ thống kinh tế, đo lường, tiền tệ và những vị thần bảo hộ riêng.

+ Thiết chế chính trị, tổ chức nhà nước ở mỗi thành bang không giống nhau. Ví dụ: thành bang Xpac-ta theo thể chế Cộng hòa quý tộc; thành bang A-ten theo thể chế dân chủ chủ nô.

Câu 2

Hãy kể tên các tầng lớp xã hội trong thành bang A-ten.

Hướng dẫn giải:

Dựa vào thông tin các nhà nước thành bang

Lời giải chi tiết:

- Các tầng lớp xã hội trong thành bang A-ten:

+ Quý tộc, chủ nô.

+ Công dân A-ten.

+ Kiều dân (dân nơi khác đến ngụ cư).

+ Nô lệ.

Quan sát lược đồ hình 9.2 (sgk trang 43), các hình 9.4, 9.5 và đọc thông tin, hãy trình bày tổ chức nhà nước đế chế ở La Mã?

Hướng dẫn giải:

Quan sát hình ảnh và đọc thông tin, trình bày tổ chức nhà nước La Mã.

Lời giải chi tiết:

Tổ chức nhà nước đế chế ở La Mã là:

- Thế kỉ III TCN, thành thị La Mã lớn đã xâm chiếm các thành thị trên bán đảo I-ta-li-a và trở thành một đế chế.

- Năm 27 TCN, Ốc-ta-viu-xơ trở thành người thống trị La Mã và nắm trong tay mọi quyền hành và được gọi là Ô-gu-xtu-xơ (đấng tối cao).

- Dưới thời Ô-gu-xtu-xơ, vai trò của Viện Nguyên lão được coi trọng. 

Câu 1

Quan sát các hình từ 9.6 đến 9.12 và đọc thông tin, hãy nêu một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của Hy Lạp và La Mã.

Hướng dẫn giải:

Quan sát các hình từ 9.6 đến 9.12 và đọc thông tin

Lời giải chi tiết:

Câu 2

Những thành tựu văn hóa nào của Hy Lạp và La Mã cổ đại được bảo tồn đến ngày nay?

Hướng dẫn giải:

- Liên hệ thực tế kết hợp kiến thức bản thân, cũng như tìm kiếm thông tin từ các nguồn báo chí hoặc internet.

Lời giải chi tiết:

Những thành tựu văn hóa nào của Hy Lạp và La Mã cổ đại được bảo tồn đến ngày nay

- Lịch pháp học: người Hi Lạp và La Mã biết làm ra lịch (dương lịch).

- Chữ viết:

+ Người Hi Lạp sáng tạo ra hệ thống chữ cái.

+ Người La Mã kế thừa thành tựu của người Hi Lạp để sáng tạo ra mẫu tự La-tin; hệ thống chữ số La Mã (I, II, III, IV,...).

- Văn học: phong phú, đa dạng các thể loại. Trong đó nổi bật nhất là: thần thoại.

- Sử học: xuất hiện nhiều nhà sử học lớn và các tác phẩm sử học nổi tiếng, như: 

+ Tác phẩm Lịch sử của hê-rô-đốt.

+ Tác phẩm Lịch sử chiến tranh Pê-lô-pô-nê của Tu-xi-đít.

+ Tác phẩm Thông sử của Pô-li-biu-xơ.

- Khoa học tự nhiên: nhiều nhà khoa học nổi tiếng, nhiều định lí, định đề khoa học có giá trị khái quát cao. Ví dụ: Định lí Pi-ta-go, Định lí Ta-lét, Tiên đề Ơ-cơ-lít,...

- Kiến trúc – điêu khác: có nhiều công trình kiến trúc đồ sộ, nguy nga và các tác phẩm điêu khắc tuyệt mĩ.

Sau bài học này, các em có thể đạt được những yêu cầu sau:

+ Giới thiệu và nhận xét được tác động của điều kiện tự nhiên (hải cảng, biển đảo) đối với sự hình thành, phát triển của nền văn minh Hy Lạp và La Mã.
+ Trình bày được tổ chức nhà nước thành bang, nhà nước đế chế ở Hy Lạp và La Mã.
+ Nêu được một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của Hy Lạp và La Mã.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Chương 3 Bài 9 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Được gọi là xã hội chiếm nô, xã hội đó cụ thể được cho là phải có đặt trưng tiêu biểu nhất là gì?

  • A. Chủ nô chiếm nhiều nô lệ.
  • B. Xã hội chỉ có hoàn toàn chủ nô và nô lệ.
  • C. Chủ nô buôn bán, bắt bớ nô lệ.
  • D. Xã hội chủ yếu dựa trên lao động của nô lệ, bóc lột nô lệ.

• Câu 2:

  Điền từ cụ thể được cho là thích hợp vào chỗ trống để hoàn thành tư liệu sau: 

  “Người Hi Lạp, Rô-ma đem các sản phẩm như … đi bán ở mọi miền ven Địa Trung Hải. Sản phẩm mua về là … từ vùng Hắc Hải, Ai Cập, … từ các nước phương Đông”.

  • A. Nô lệ … lúa mì, súc vật, lông thú, … xa xỉ phẩm.
  • B. Rượu nho, dầu ô liu, đồ mĩ nghệ, đồ dùng kim loại, đồ gốm … lúa mì, súc vật, lông thú … tơ lụa, hương liệu, xa xỉ phẩm
  • C. Rượu nho … lúa mì … hương liệu.
  • D. Dầu ô liu … đồ dùng kim loại … xa xỉ phẩm.

• Câu 3:

  Xã hội cổ đại phương Tây cụ thể được cho là bao gồm những giai cấp nào?

  • A. Lãnh chúa phong kiến và nông dân
  • B. Lãnh chúa phong kiến và nông nô
  • C. Địa chủ, nông dân và nô lệ.
  • D. Chủ nô, bình dân và nô lệ

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Chương 3 Bài 9 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Giải bài 1 phần Luyện tập và vận dụng trang 48 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều

Giải bài 2 phần Luyện tập và vận dụng trang 48 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều

Giải bài 3 phần Luyện tập và vận dụng trang 48 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều

Giải bài 1 trang 18 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 2 trang 18 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 3 trang 18 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 4 trang 18 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 5 trang 19 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 6 trang 19 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 7 trang 19 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa Lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!