Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Bài 6: Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

- Ai Cập là một thung lũng hẹp và dài nằm dọc theo lưu vực sông Nin, giáp Địa Trung Hải và Biển Đỏ.

- Lưỡng Hà là vùng đất nằm giữa hai con sông Ti-grơ và Ơ-phrát, giáp sa mạc A-ra-bi-an và vịnh Ba-Tư (còn gọi là vịnh Péc-xích).

- Sông Nin ở Ai Cập, sông Ti-grơ và Ơ-phrát ở Lưỡng Hà cung cấp nguồn nước dồi dào cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cư dân nơi đây.

Hình 6.1 Lược đồ Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

- Ai Cập: Từ khoảng thiên niên kỉ IV TCN, cư dân Ai Cập đã sống trong các công xẫ. Vào khoảng 3200 TCN, Mê-nét đã thống nhất các công xã thành nước Ai Cập. Đứng đầu nhà nước là Pha-ra-ông, có quyền lực tối cao và được người dân tôn kinh như một vị thần.

- Lưỡng Hà: Vào khoảng cuối thiên niên kỉ IV TCN, nhiều quốc gia cổ ở Lưỡng Hà đã ra đời tại lưu vực sông Ti-grơ và Ơ-phrát.  Về sau, các quốc gia này dần thống nhất thành một vương quốc mạnh, tiêu biểu là vương quốc Ba-bi-lon. Đứng đầu vương quốc là En-si, có quyền lực tối cao, là người ban hành luật pháp, chỉ huy quân đội.

- Cư dân Ai Cập

+ Biết làm ra lịch, làm đồng hồ đo bằng ánh sáng mặt trời.

+ Biết dựa vào chuyển động của Mặt Trăng quay quanh Trái đất, chia một năm 12 tháng, mỗi tháng 29 hoặc 30  ngày.

+ Kĩ thuật ướp xác chết thuần thục.

+ Biết viết chữ trên giấy

+ Biết tính diện tích hình tam giác, hình tròn

+ Xây dựng công trình kim tự tháp và tượng Nhân sư

- Cư dân Lưỡng Hà:

+ Biết viết chữ trên đất sét

+ Giỏi về số học, sử dụng hệ thống đếm lấy số 60 làm cơ sở.

+ Xây dựng thành Ba-bi-lon và vườn treo Ba-bi-lon.

Vườn treo Ba-bi-lon (Lưỡng Hà) và quần thể kim tự tháp Gi-za (Ai Cập) là hai trong bảy kì quan thế giới cổ đại. Trong đó, quần thể kim tự tháp Gi-za vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

Vậy cư dân Lưỡng Hà và cư dân Ai Cập đã xây dựng những công trình này như thế nào? Những thành tựu văn hóa chủ yếu của họ là gì?

Hướng dẫn giải:

Liên hệ thực tế, phân tích nội dung thông tin trong bài.

Lời giải chi tiết:

Cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà dưới khả năng tính toán và sự sáng tạo tuyệt vời đã tạo nên những công trình kiến trúc vô cùng to lớn và đồ sộ. Những thành tựu chủ yếu của họ chủ yếu về nghệ thuật kiến trúc.

Câu 1

Quan sát lược đồ 6.1 và đọc thông tin, hãy cho biết điều kiện tự nhiên đã tác động như thế nào đến sự hình thành các nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà.

Hình 6.1. Lược đồ Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

Hướng dẫn giải:

Quan sát lược đồ, kết hợp nội dung kiến thức mục 1 và kiến thức bản thân để trả lời câu hỏi dựa theo điều kiện tự nhiên đã tác động như thế nào đến sự hình thành các nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà. 

Lời giải chi tiết:

 - Điều kiện tự nhiên có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của các nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà. Điều này được thể hiện ở việc:

+ Điều kiện tự nhiên (đồng bằng màu mỡ, nguồn nước dồi dào…) thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cây cối (đặc biệt là cây lúa nước) và vật nuôi. Do đó, xu hướng phát triển kinh tế của cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại thường thiên về sản xuất nông nghiệp.

+ Điều kiện tự nhiên cũng là một yếu tố tác động, thúc đẩy sự ra đời sớm của các nhà nước cổ đại ở Ai Cập và Lưỡng Hà.

+ Điều kiện tự nhiên thuận lợi đã thúc đẩy sự phát triển của kinh tế => sớm đưa tới sự phân hóa xã hội thành các tầng lớp: quý tộc, nông dân công xã, nô lệ,...

+ Mặt khác, điều kiện tự nhiên cũng là một trong những nhân tố góp phần thúc đẩy sự hình thành và phát triển về văn hóa của cư dân Ai Cập, Lưỡng Hà.

Câu 2

Quan sát hình 6.2 và đọc thông tin, hãy cho biết những tặng phẩm mà sông Nin mang đến cho Ai Cập là gì?

Hình 6.2. Một người Ai Cập đang săn bắt chim trên sông Nin

Hướng dẫn giải:

Dựa vào thông tin và quan sát hình ảnh.

Lời giải chi tiết:

Sông Nin mang đến những tặng phẩm cho người Ai Cập đó là:

+ Sông Nin bồi đắp phù sa => hình thành nên những đồng bằng châu thổ rộng lớn và màu mỡ. Chính nhờ những lớp phù sa luôn được bồi đắp hàng năm ấy đã thúc đẩy canh tác trồng trọt, tăng năng suất nông nghiệp tối đa giúp người Ai Cập luôn có những mùa màng bội thu.

+ Sông Nin cung cấp nguồn nước dồi dào phục vụ cho đời sống sinh hoạt và sản xuất của con người.

+ Sông Nin là con đường giao thông huyết mạch, giúp kết nối các vùng/ miền ở Ai Cập.

+ Sự đa dạng sinh vật do sông Nin đem lại (thủy sản, chim,…) góp phần cải thiện cuộc sống của cư dân Ai Cập.

Vì thế, nhà sử học Hê-rô-đốt ở Hy Lạp cổ đại từng viết: “Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin.”

Nêu quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và người Lưỡng Hà.

Hướng dẫn giải:

Dựa vào thông tin mục 2 kết hợp kiến thức bản thân trình bày quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và Lưỡng Hà.

Lời giải chi tiết:

Ai Cập: Từ khoảng thiên niên kỉ IV TCN, cư dân Ai Cập đã sống trong các công xã. Vào khoảng 3200 TCN, Mê-nét đã thống nhất các công xã thành nước Ai Cập. Đứng đầu nhà nước là Pha-ra-ông, có quyền lực tối cao và được người dân tôn kinh như một vị thần.

Lưỡng Hà: Vào khoảng cuối thiên niên kỉ IV TCN, nhiều quốc gia cổ ở Lưỡng Hà đã ra đời tại lưu vực sông Ti-grơ và Ơ-phrát.  Về sau, các quốc gia này dần thống nhất thành một vương quốc mạnh, tiêu biểu là vương quốc Ba-bi-lon. Đứng đầu vương quốc là En-si, có quyền lực tối cao, là người ban hành luật pháp, chỉ huy quân đội.

Quan sát các hình từ 6.4 đến 6.9 và đọc thông tin, hãy nêu những thành tựu chủ yếu của Ai Cập và Lưỡng Hà.

Hướng dẫn giải:

Quan sát hình ảnh

Lời giải chi tiết:

 Những thành tựu chủ yếu của Ai Cập và Lưỡng Hà.

- Cư dân Ai Cập: 

+ Biết làm ra lịch, làm đồng hồ đo bằng ánh sáng mặt trời.

+ Biết dựa vào chuyển động của Mặt Trăng quay quanh Trái đất, chia một năm 12 tháng, mỗi tháng 29 hoặc 30  ngày.

+ Kĩ thuật ướp xác chết thuần thục.

+ Biết viết chữ trên giấy

+ Biết tính diện tích hình tam giác, hình tròn

+ Xây dựng công trình kim tự tháp và tượng Nhân sư

- Cư dân Lưỡng Hà:

+ Biết viết chữ trên đất sét

+ Giỏi về số học, sử dụng hệ thống đếm lấy số 60 làm cơ sở.

+ Xây dựng thành Ba-bi-lon và vườn treo Ba-bi-lon.

Sau bài học này, các em có thể đạt được những yêu cầu sau:

+ Nêu được tác động của điều kiện tự nhiên (sông ngòi, đất đai) đối với sự hình thành nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà.
+ Trình bày được quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và người Lưỡng Hà.
+ Kể tên và nêu được những thành tựu chủ yếu về văn hóa ở Ai Cập, Lưỡng Hà.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Chương 3 Bài 6 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Đâu là công trình kiến trúc của Ai Cập được đánh giá là một trong bảy kì quan của thế giới cổ đại?

  • A. Thành thị cổ Ha-rap-pa
  • B. Kim tự tháp
  • C. Cổng I-sơ-ta thành Ba-bi-lon
  • D. Lăng mộ Tần Thủy Hoàng.

• Câu 2:

  Đọc đoạn tư liệu sau về nội dung trong luật Hammurabi (Lưỡng Hà): 

  “Nếu ai lười biếng không chịu củng cố đập chắn nước trên đồng ruộng của mình và vì thế cái đập không được vững chắc, trong đập phát sinh lỗ hổng và nước làm ngập lụt ruộng đất đã cày cấy của công xã, thì người có cái đập có lỗ hổng đó phải bồi thường số hoa màu bị thiệt hại”. 

  Hãy cho biết đoạn tư liệu trên cụ thể được cho là đang nói lên điều gì?

  • A. Vấn đề lĩnh canh ruộng đất.
  • B. Vấn đề bảo vệ công trình thủy lợi.
  • C. Vấn đề trồng vườn.
  • D. Vấn đề bồi thường thiệt hại trong sản xuất.

• Câu 3:

  Đọc đoạn tư liệu sau về nội dung trong luật Hammurabi (Lưỡng Hà):

  “Trẫm, một vị vua quang minh và ngoan đạo, phát huy chính nghĩa ở đời, diệt trừ kẻ gian ác, không tuân theo pháp luật, làm cho kẻ mạnh không hà hiếp kẻ yếu, làm cho Trẫm giống như thần Samat, soi đến dân đen, tỏa ánh sáng khắp mặt đất” 

  Hãy cho biết đoạn tư liệu trên cụ thể được cho là đang nói lên điều gì?

  • A. Nhà nước hình thành để cai quản xã hội theo luật pháp.
  • B. Nhà nước hình thành trên cơ sở nhu cầu trị thủy, làm thủy lợi.
  • C. Nhà nước do vua đứng đầu và có toàn quyền.
  • D. Nhà vua cai trị đất nước theo luật pháp tiến bộ.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều Chương 3 Bài 6 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Giải bài 1 phần Luyện tập và vận dụng trang 30 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều

Giải bài 2 phần Luyện tập và vận dụng trang 30 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Cánh diều

Giải bài 1 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 2 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 3 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 4 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 5 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 6 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 7 trang 13 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 8 trang 14 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Giải bài 9 trang 14 Sách bài tập Lịch sử 6 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa Lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!