Qua nội dung tài liệu Lịch sử và Địa lí 6 Bài 18: Bước ngoặt lịch sử đầu thế kỉ X SGK Kết nối tri thức được HOC247 biên soạn và tổng hợp giới thiệu đến các em học sinh lớp 6 với mong muốn có thêm tài liệu giúp các em nắm vững nội dung kiến thức bài học. Hi vọng tài liệu này sẽ giúp ích cho các em. Chúc các em học tập tốt!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Họ Khúc và họ Dương dựng quyền tự chủ
a. Cuộc nổi dậy của Khúc Thừa Dụ và cải cách của Khúc Hạo
- Cuối thế kỉ IX, nhà Đường suy yếu nên khó kiểm soát được tình hình ở An Nam. Viên tiết độ sứ được nhà Đường giao nhiệm vụ cai trị nước ta bị giáng chức.
- Nhân cơ hội đó, giữa năm 905, một hào trưởng địa phương ở Hải Dương là Khúc Thừa Dụ đã nổi dậy đánh chiếm thành Tống Bình, lật đổ chính quyền đô hộ rồi tự xưng là tiết độ sứ, xây dựng chính quyền tự chủ của người Việt.
b. Dương Đình Nghệ chống quân Nam Hán, củng cố nền tự chủ
- Mùa thu năm 930, quân Nam Hán đánh sang nước ta lập lại quyền cai trị.
- Năm 931, thuộc tướng cũ của họ Khúc là Dương Đình Nghệ kéo quân từ Thanh Hóa ra Bắc đánh đuổi quân Nam Hán.
- Diễn biến:
+ Dưới sự tập hợp của Dương Đình Nghệ, hào kiệt khắp nơi kéo về Thanh Hóa tụ họp.
+ Từ Thanh Hóa, Dương Đình Nghệ đánh ra Tống Bình.
+ Quân Nam Hán cử quân tiếp viện sang đánh chiếm lại thành Tống Bình.
+ Quân của Dương Đình Nghệ chặn đánh quân tiếp viện.
+ Quân Nam Hán phải rút chạy. Cuộc kháng chiến thắng lợi.
- Kết quả: Cuộc kháng chiến thắng lợi, Dương Đình Nghệ tự xưng là Tiết độ sứ, tiếp tục xây dựng nền tự chủ nước nhà.
1.2. Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng
a. Kế hoạch đánh giặc
+ Năm 938, quân Nam Hán do Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông theo đường biển ồ ạt tiến sang xâm lược nước ta.
+ Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền đã gấp rút chuẩn bị kế hoạch đối phó với quân Nam Hán. Vùng cửa sông Bạch Đằng được lựa chọn để bố trí trận địa đánh giặc.
+ Ngô Quyền cho quân vạt nhọn cọc lớn, đầu vạt bịt sắt, sau đó đóng ngầm cọc ở cửa biển. Lợi dụng thủy triều lên xuống theo tự nhiên để dễ dàng chế ngự địch.
b. Trừ ngoại xâm, dậy sóng Bạch Đằng
- Diễn biến:
+ Cuối năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông kéo vào nước ta theo đường biển. Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền gấp rút chuẩn bị hoạch đánh giặc
+ Ngô Quyền cho một toán thuyền nhẹ ra đánh nhử quân địch vào sông Bạch Đằng lúc nước triều đang lên.
+ Lưu Hoằng Tháo hăm hở dốc quân đuổi theo, lọt vào trận địa mai phục của ta mà không biết.
+ Nước triều rút, Ngô Quyền hạ lệnh dốc toàn lực lượng đánh quật trở lại. Quân Nam Hán chống cự không nổi phải rút chạy ra biển.
+ Quân giặc thiệt hại quá nửa, tướng giặc Lưu Hoằng Tháo bị chết. Vua Nam Hán được tin bại trận đã hốt hoảng, vội hạ lệnh thu quân về nước.
+ Trận Bạch Đằng của Ngô Quyền đã kết thúc thắng lợi.
- Nghệ thuật quân sự độc đáo:
+ Quân ta chủ động: đón đánh quân xâm lược bằng cách bố trí lực lượng hùng mạnh và xây dựng trận địa bãi cọc ngầm trên sông Bạch Đằng
+ Lợi dụng thuỷ triều, xây dựng trận địa bãi cọc ngầm với hàng nghìn cây cọc nhọn... chỉ sử dụng thuyền nhỏ, nhẹ để dễ luồn lách ở bãi cọc.
+ Thuyền địch to, cồng kềnh rất khó khăn khi tìm cách thoát khỏi bãi cọc lúc nước triều xuống.
- Ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng năm 938:
+ Là cơ sở sau này cho việc khôi phục quốc thống.
+ Là chiến thắng lịch sử vẻ vang của dân tộc ta: kết thúc 1000 năm đô hộ của phong kiến phương Bắc, mở ra thời kì độc lập lâu dài cho dân tộc ta.
Bài tập minh họa
2.1. Câu hỏi mở đầu
Trả lời câu hỏi mở đầu: Mùa xuân năm 40 từng vang lời thế bất hủ của Hai Bà Trưng:”Một xin rửa sạch nước thù; Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng”. Nhưng trong khoảng gần 900 năm, từ Hai Bà Trưng, Bà Triệu đến Lý Bí, Mai Thúc Loan, đều chưa được trọn vẹn lời thề. Cuối cùng, ai là người đã hoàn thành trọn vẹn được ước nguyện độc lập thiêng liêng ấy và thực hiện thông qua những sự kiện nào?
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung bài học để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
- Ngô Quyền là người hoàn thành được trọn vẹn ước nguyện: đánh đuổi chính quyền đô hộ phương Bắc giành lại nền độc lập, tự chủ của người Việt.
- Chiến thắng Bạch Đằng năm 938 của người Việt dưới sự lãnh đạo của Ngô Quyền đã: chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra một thời đại mới - thời đại độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc Việt Nam.
2.2. Họ Khúc và họ Dương dựng quyền tự chủ
Câu 1
Hãy cho biết những việc làm của Khúc Thừa Dụ và Khúc Hạo để gây dựng nền tự chủ cho dân tộc.
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung bài học mục Họ Khúc và họ Dương dựng quyền tự chủ để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
Những việc làm của Khúc Thừa Dụ và Khúc Hạo để gây dựng nền tự chủ cho dân tộc:
+ Xây dựng chính quyền tự, đọc lập với phong kiến phương Bắc
+ Đặt lại các khu vực hành chính, cử người trông coi mọi việc đến tận xã
+ Định lại mức thuế cho công bằng, bãi bỏ mọi thứ lao dịch của thời Bắc thuộc
+ Lập lại sổ hộ khẩu, khai rõ quê quán để quản lí cho thống nhất
+ Tha bỏ lực dịch cho dân bớt khổ.
Câu 2
Theo em, những việc làm của cha con Khúc Thừa Dụ có ý nghĩa như thế nào?
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung bài học tiến hành phân tích suy luận rút ra ý nghĩa những việc làm của cha con Khúc Thừa Dụ.
Lời giải chi tiết:
Ý nghĩa những việc làm của cha con Khúc Thừa Dụ: tiếp tục củng cố, xây dựng nền tự chủ để khẳng định cuộc sống của người Việt do người Việt tự cai quản, tự quyết định tương lai của mình.
2.3. Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng
Câu 1
Quan sát hình 6 và khai thác đoạn tư liệu 1, em hãy cho biết Ngô Quyền đã chuẩn bị kế hoạch cho trận thủy chiến chặn giặc như thế nào.
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung mục Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
+ Năm 938, quân Nam Hán do Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông theo đường biển ồ ạt tiến sang xâm lược nước ta.
+ Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền đã gấp rút chuẩn bị kế hoạch đối phó với quân Nam Hán. Vùng cửa sông Bạch Đằng được lựa chọn để bố trí trận địa đánh giặc.
+ Ngô Quyền cho quân vạt nhọn cọc lớn, đầu vạt bịt sắt, sau đó đóng ngầm cọc ở cửa biển. Lợi dụng thủy triều lên xuống theo tự nhiên để dễ dàng chế ngự địch
Câu 2
Theo em, trận địa Bạch Đằng sẽ gây khó khăn gì cho quân giặc?
Hướng dẫn giải:
- Liên hệ thực tế, kết hợp kiến thức bản thân suy luận rút ra câu trả lời.
Lời giải chi tiết:
+ Giặc không thông thuộc địa hình, không nắm được thủy triều trong khi quân ta làm chủ địa hình
+ Mang thái độ chủ quan, khinh địch, cậy là nước lớn nên coi thường quân ta
+ Quân Hán phải đánh lại một đất nước đoàn kết, quật cường, căm thù những kẻ xâm lăng
Câu 3
Dựa vào lược đồ hình 7 và tư liệu 2 hãy thuật lại ngắn gọn diễn biến trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938 trên lược đồ
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung mục Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng kết hợp quan sát lược đồ hình 7 để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
+ Cuối năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông kéo vào nước ta theo đường biển. Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền gấp rút chuẩn bị hoạch đánh giặc
+ Ngô Quyền cho một toán thuyền nhẹ ra đánh nhử quân địch vào sông Bạch Đằng lúc nước triều đang lên.
+ Lưu Hoằng Tháo hăm hở dốc quân đuổi theo, lọt vào trận địa mai phục của ta mà không biết.
+ Nước triều rút, Ngô Quyền hạ lệnh dốc toàn lực lượng đánh quật trở lại. Quân Nam Hán chống cự không nổi phải rút chạy ra biển.
+ Quân giặc thiệt hại quá nửa, tướng giặc Lưu Hoằng Tháo bị chết. Vua Nam Hán được tin bại trận đã hốt hoảng, vội hạ lệnh thu quân về nước.
+ Trận Bạch Đằng của Ngô Quyền đã kết thúc thắng lợi.
Câu 4
Theo em, điểm độc đáo trong cách tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện thế nào?
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung mục Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng kết hợp kiến thức bản thân suy luận để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
+ Quân ta chủ động: đón đánh quân xâm lược bằng cách bố trí lực lượng hùng mạnh và xây dựng trận địa bãi cọc ngầm trên sông Bạch Đằng
+ Lợi dụng thuỷ triều, xây dựng trận địa bãi cọc ngầm với hàng nghìn cây cọc nhọn... chỉ sử dụng thuyền nhỏ, nhẹ để dễ luồn lách ở bãi cọc.
+ Thuyền địch to, cồng kềnh rất khó khăn khi tìm cách thoát khỏi bãi cọc lúc nước triều xuống.
Câu 5
Dựa vào tư liệu 3, em hãy cho biết ý nghĩa chiến thắng Bạch Đằng năm 938.
Hướng dẫn giải:
- Nghiên cứu nội dung mục Ngô Quyền và khúc tráng ca sông Bạch Đằng kết hợp kiến thức bản thân, tư duy để rút ra câu trả lời
Lời giải chi tiết:
Ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng năm 938:
+ Là cơ sở sau này cho việc khôi phục quốc thống.
+ Là chiến thắng lịch sử vẻ vang của dân tộc ta: kết thúc 1000 năm đô hộ của phong kiến phương Bắc, mở ra thời kì độc lập lâu dài cho dân tộc ta.
Luyện tập
Sau bài học này, các em có thể đạt được những yêu cầu sau:
+ Trình bày được những nét chính (nội dung, kết quả) về các cuộc vận động giành quyền tự chủ của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của họ Khúc và họ Dương.
+ Mô tả được những nét chính trận chiến Bạch Đằng lịch sử năm 938 và những điểm độc đáo trong tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền.
+ Nêu được ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Bạch Đằng năm 938.
3.1. Trắc nghiệm
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Bài 18: Bước ngoặt lịch sử đầu thế kỉ X cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
Câu 1:
Cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán xâm lược lần thứ nhất thắng lợi có ý nghĩa gì quan trọng?
- A. Kết thúc hơn 1000 năm đô hộ của phong kiến phương Bắc
- B. Mở ra thời kì mới: độc lập, tự chủ lâu dài
- C. Bảo vệ nền tự chủ của dân tộc từ sau cuộc nổi dậy của Khúc Thừa Dụ
- D. Đem lại nền tự chủ cho dân tộc sau một thời gian dài bị đô hộ
-
- A. Đặt lại các khu vực hành chính cử người trông coi mọi việc đến tận xã
- B. Xem xét và định lại mức thuế, bãi bỏ các thứ lao dịch của thời Bắc thuộc
- C. Lập lại sổ hộ khẩu…
- D. Tất cả đáp án trên
-
- A. Giữa năm 905, nhân lúc nhà Đường suy yếu
- B. Được truyền ngôi
- C. Được vua Đường trọng dụng
- D. Chiếm ngôi
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Bài 18: Bước ngoặt lịch sử đầu thế kỉ X để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Giải bài 1 phần Luyện tập và vận dụng trang 85 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 2 phần Luyện tập và vận dụng trang 85 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 3 phần Luyện tập và vận dụng trang 85 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 1.1 trang 52 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1.2 trang 52 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1.3 trang 52 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1.4 trang 53 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 2 trang 53 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 3 trang 53 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1 trang 54 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 2.1 trang 54 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 2.2 trang 54 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 3 trang 54 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 18: Bước ngoặt lịch sử đầu thế kỉ X
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa Lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
