Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 17: Văn minh Phù Nam

a) Điều kiện tự nhiên

Phù Nam được thiên nhiên ưu đãi nhiều điều kiện cho phát triển kinh tế nông nghiệp và thương mại: mạng lưới sông ngòi dày đặc kết nối với nhau và đều đổ ra biển qua nhiều cửa sông lớn, trữ lượng nước ngọt dồi dào, nguồn lợi thuỷ sản phong phú, đa dạng; đất đai giàu phù sa,... Phần biển bao bọc ở phía đông và tây nam lãnh thổ với nhiều hải cảng thuận lợi là con đường hướng ra bên ngoài, tiếp xúc trực tiếp với khu vực Đông Nam Á hải đảo và Ấn Độ. Điều này giúp Phù Nam có thể sớm kết nối với nền thương mại biển quốc tế sôi động qua con đường Tơ lụa và con đường Hồ tiêu.

b) Dân cư và xã hội

+ Tổ tiên người Phù Nam là các nhóm cư dân bản địa có quá trình phát triển liên tục từ thời kì đồ đá, chủ nhân của nền văn hoá tiền Óc Eo.

+ Sự tiếp xúc sớm với văn minh Ấn Độ qua vai trò của thương nhân và các nhà truyền giáo giúp Phù Nam tiếp thu nhiều giá trị văn minh Ấn Độ như chữ viết, tư tưởng, tôn giáo, tổ chức nhà nước và chế độ đẳng cấp. Xã hội Phù Nam cổ đại gồm nhiều tầng lớp, có sự phân hoá giàu nghèo rõ rệt dưới ảnh hưởng của Ấn Độ giáo. Giới quý tộc và tu sĩ thuộc tầng lớp trên của xã hội, được trọng dụng, chỉ phối các quan hệ chính trị - xã hội và ngoại giao. Giới thương nhân nắm quyền lực lớn trong nền kinh tế. Nông dân, thợ thủ công và một bộ phận nô lệ là lực lượng lao động, hợp thành tầng lớp bị trị trong xã hội.

a) Tổ chức nhà nước

Sự chủ động tiếp nhận ảnh hưởng văn hoá Ấn Độ và đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của thương mại biển đã đưa đến sự ra đời nhà nước Phù Nam vào khoảng đầu thế kỉ I.Trong khoảng bảy thế kỉ tồn tại, nhà nước Phù Nam mang tính chất của nhà nước chuyên chế cổ đại phương Đông, đứng đầu là vua nắm cả vương quyền và thần quyền. Giúp việc cho vua là các quan lại trong hệ thống chính quyền.

b) Chữ viết

+ Khoảng cuối thế kỉ II đầu thế kỉ III, trên cơ sở tiếp nhận chữ Phạn của người Ấn Độ, người Phù Nam đã xây dựng hệ thống chữ viết riêng để ghi lại tiếng nói của mình.

+ Các nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều minh văn được người Phù Nam chạm khắc trên bia đá, trên khung cửa của những ngôi đền, trên đồ dùng kim khí (bằng sắt, đồng, vàng) hoặc trên những miếng đất nung. Thư tịch cổ Trung Quốc cũng cho biết người Phù Nam có nhiều sách vở và thư viện.

Bia đá khắc chữ Phạn cổ phát hiện ở Đồng Tháp

c) Đời sống vật chất

+ Phát huy lợi thế đường biển với nhiều hải cảng,ngườiPhù Nam xúc tiến mạnh mẽ hoạt động trao đổi, buôn bán với bên ngoài. Thương cảng Óc Eo trở thành một trong những trung tâm thương mại quan trọng bậc nhất thời bấy giờ, thu hút thương nhân Ấn Độ, Trung Quốc, Ba Tư, Hy Lạp, La Mã đến buôn bán nhộn nhịp.

Đồng tiền vàng La Mã năm 308 và đồng vàng La Mã phát hiện tại di chỉ Óc Eo

+ Cư dân Phù Nam sống trong những ngôi nhà sàn làm bằng gỗ, lợp lá. Phương tiện đi lại chủ yếu là thuyền, phù hợp với môi trường sông, rạch và ven biển.

+ Trang phục của người Phù Nam khá đơn giản, đàn ông mặc khố dài tới gối, ở trần; phụ nữ dùng một tấm vải quấn lại thành váy và đeo trang sức.

d) Đời sống tinh thần

Tín ngưỡng, tôn giáo

+ Ở Phù Nam thịnh hành nhiều tín ngưỡng bản địa Đông Nam Á như tín ngưỡng vạn vật hữu linh, tín ngưỡng phồn thực, tín ngưỡng thờ thần Mặt Trời.

+ Người Phù Nam khéo léo tiếp nhận hệ thống các vị thần, Phật, nghỉ thức thờ cúng và triết lí từ Ấn Độ giáo, Phật giáo, hoà nhập vào tín ngưỡng bản địa để tạo nên tôn giáo của mình.

Nghệ thuật

+ Kĩ thuật tạc tượng, điêu khắc trên các chất liệu gỗ, gốm, kim loại của người Phù Nam rất tỉnh xảo, chịu ảnh hưởng đậm nét phong cách Ấn Độ.

+ Âm nhạc, nghệ thuật ca múa rất phát triển trong xã hội Phù Nam.

Phong tục tập quán

+ Cư dân Phù Nam có tục chôn cất người chết bằng nhiều hình thức: thuỷ táng, hoả táng, địa táng, điểu táng. Khi có người qua đời, những người thân phải cạo đầu, cạo râu và mặc đồ trắng.

+ Người Phù Nam thường đeo trang sức, một số đồ vật được coi là bùa chú. Họ biết dùng một loại cây giống thạch lựu để chế biến ra rượu uống.

Câu 1: Hãy nêu những cơ sở hình thành văn minh Phù Nam về dân cư và xã hội.

Hướng dẫn giải

- Tổ tiên người Phù Nam là nhóm cư dân bản địa;.

- Phù Nam sớm tiếp thu văn minh Ấn Độ như chữ viết, tư tưởng, tôn giáo, tổ chức nhà nước và chế độ đẳng cấp…

- Xã hội Phù Nam có sự phân hóa sâu sắc:

+ Giới quý tộc và tu sĩ chi phối các quan hệ chính trị - xã hội và ngoại giao.

+ Giới thương nhân nắm quyền lực lớn trong nền kinh tế.

+ Nông dân, thợ thủ công và bộ phận nô lệ là lực lượng lao động, là tầng lớp bị trị trong xã hội.

Câu 2: Nêu những thành tựu cơ bản về đời sống vật chất của cư dân Phù Nam.

Hướng dẫn giải

- Người Phù Nam xúc tiến mạnh mẽ hoạt động trao đổi, buôn bán với bên ngoài nhờ lợi thế đường biển với nhiều hải cảng.

- Thương cảng Óc Eo trở thành một trong những trung tâm thương mại quan trọng nhất bấy giờ.

- Cư dân Phù Nam sống trong những ngôi nhà sàn làm bằng gỗ, lợp lá. Phương tiện đi lại chủ yếu là thuyền, phù hợp với môi trường sông, rạch và ven biển.

- Trang phục của người Phù Nam khá đơn giản, đàn ông mặc khố dài tới gối, ở trần; phụ nữ dùng một tấm vải quấn lại thành váy và đeo trang sức. 

Sau bài học này, giúp các em:

- Nêu được cơ sở hình thành và trình bày được những thành tựu cơ bản văn minh Phù Nam.

- Biết vận dụng những hiểu biết về giá trị của nền văn minh cổ để giới thiệu về đất nước, con người Việt Nam, có ý thức trân trọng và trách nhiệm trong việc góp phần bảo tồn di sản văn hoá của dân tộc.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 5 Bài 17 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Trên cơ sở của văn hóa Óc Eo, một quốc gia cổ đã được hình thành với tên gọi là Vương quốc

  • A. Óc Eo.  
  • B. Chăm-pa.     
  • C. Phù Nam.             
  • D. Lan Xang. 

• Câu 2:

  Trong các thế kỉ III – V là thời kì quốc gia Phù Nam

  • A. hình thành.     
  • B. rất phát triển.    
  • C. suy yếu.   
  • D. bị thôn tính. 

• Câu 3:

  Các hoạt động kinh tế chính của cư dân Phù Nam là

  • A. sản xuất nông nghiệp, kết hợp đánh cá, săn bắn và khai thác hải sản. 
  • B. nghề nông trồng lúa, thủ công nghiệp, ngoại thương đường biển. 
  • C. thủ công nghiệp, buôn bán với các nước châu Âu và Nam Á. 
  • D. thủ công nghiệp, khai thác hải sản, ngoại thương đường biển. 

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 5 Bài 17 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục I.1 trang 101 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục I.2 trang 101 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.1 trang 102 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.2 trang 102 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.3 trang 103 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.4 trang 103 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập trang 104 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng trang 104 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 1 trang 105 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 2 trang 106 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 3 trang 107 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 4 trang 108 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 5 trang 109 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 6 trang 109 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 7 trang 110 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!