Suy nghĩ về cái nhìn của nhà văn Nam Cao đối với người nông dân

Nhân vật Lão Hạc trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là hình ảnh tiêu biểu về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám chịu nhiều bất hạnh nhưng vẫn sáng ngời phẩm chất. Bằng những hiểu biết của mình, em hãy làm sáng rõ nhận định trên.

Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc nhất của Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Trong cuộc đời cầm bút ngắn ngủi của mình, ông đã kịp để lại cho dân tộc ta những sáng tác vô giá, những kiệt tác văn chương bất hủ mà truyện ngắn Lão Hạc là một tác phẩm tiêu biểu.

Lão Hạc là một truyện ngắn viết về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Nhân vật chính của tác phẩm là lão Hạc, một con người mà cuộc đời đã nếm trải bao đắng cay, bất hạnh, một con người luôn tỏa rạng những phẩm chất cao đẹp.

Cuộc đời lão Hạc là một chuỗi những đau khổ và bất hạnh, một kiếp đời chua chát và đắng cay! Góa vợ từ lúc còn trẻ, một mình lão gà trống nuôi con trong cảnh đói nghèo, lam lũ, những mong con khôn lớn trưởng thành làm chỗ nương tựa lúc ốm đau, khi tuổi già. Nhưng hạnh phúc nhỏ nhoi ấy đã không đến với lão. Vì không đủ tiền cưới vợ, anh con trai phẫn chí đăng tên làm phu đồn điền cao su. Cảnh chia ly của cha con. Lão Hạc không hẹn ngày sum họp. Lão Hạc đã mất vợ, nay lại mất con. Cảnh khổ vật chất hòa trong nỗi đau tinh thần thành dòng lệ chảy trong trái tim chờ đợi khắc khoải của người cha.

Cuộc đời dường như vẫn chưa buông tha lão. Bất hạnh rồi bất hạnh dồn dập giáng xuống cuộc đời của một lão già khốn khổ. Kiệt sức vì lam lũ, lầm than, vì mòn mỏi đợi chờ, lão ôm nặng. Trận ốm hai tháng mười tám ngày đã ngốn sạch số tiền mà lão chắt chiu, gom góp, cướp đi luôn cả cái ước vọng nho nhỏ của người cha muốn dành dụm để cưới vợ cho con. Thật tội nghiệp cho lão Hạc!

Bất hạnh này kéo theo bất hạnh khác. Sau trận ôm nặng, lão yếu đi nhiều, không thể làm được những việc nặng. Làng mất nghề sợi, đàn bà rỗi rãi nhiều, có việc nhẹ nào họ đều tranh hết. Lão Hạc đâm ra thất nghiệp. Lão Hạc đã rơi vào cảnh bần cùng hóa hoàn toàn, lão sống vật vờ với con ốc, con trai, củ ráy, sung luộc… Những thứ ấy cũng chẳng dễ gì kiếm được với một lão già đã cạn kiệt sức lực. Cùng đường sống, lão Hạc tìm đến cái chết, lấy cái chết để tự giải thoát cho mình. Cái chết của lão Hạc mới đau đớn, vật vã làm sao. Nó như bóp nghẹt trái tim người đọc!

Lão Hạc sống nghèo khổ về vật chất nhưng rất giàu tình cảm. Tình yêu thương con nồng nàn sâu sắc của lão là câu truyện cảm động về tình cha con. Thương con sớm mồ côi mẹ lão Hạc không nỡ tục huyền. Nhìn con đau khổ vì không có đủ tiền cưới vợ, lão Hạc khổ tâm vô cùng. Lão thấy mình có lỗi với con và điều này làm cho lão day dứt mãi. Khi người con phẫn chí đăng tên làm phu đồn điền cao su, trái tim người cha thật sự tan nát. Nỗi thương nhớ mong chờ con thường trực trong lòng người cha biến thành sự khắc khoải ngóng trông: Thằng cháu nhà tôi dễ hơn một năm nay không có giấy má gì đấy ông giáo ạ. Ta đọc được trong câu nói ấy cái tình cảm ấm áp của người cha. Thương nhớ con, lão dồn tình cảm âu yếm vào cậu Vàng, kỉ vật của người con để lại. Cái tên cậu Vàng (tên lão Hạc đặt cho con chó) đă chứa đựng tất cả tình quý mến và thân thiết đối với một con vật. Hình ảnh lão Hạc: Miệng méo xệch, khóc hu hu, khi nghĩ rằng mình đánh lừa một con chó, là hiện thân của tấm lòng nhân ái cao cả.

Bao nhiêu tình thương yêu con, lão dồn vào việc quyết giữ bằng được mảnh vườn cho con. Khi đã hết đường sinh nhai, Lão Hạc có thể bán vườn đi, nhưng lão không làm thế, thà chết chứ không chịu bán đi một sào. Thậm chí, trước khi chết, lão còn tìm nơi nhờ cậy, gửi gắm mảnh vườn ấy. Thật xúc động biết bao cái tình của một người cha!

Cuộc đời lão Hạc thật bi thương. Nhưng giữa cuộc đời khốn khổ, lão Hạc vẫn ý thức được nhân phẩm của mình. Lòng tự trọng của một người cha không cho phép lão tiêu vào mảnh vườn do người mẹ để lại cho đứa con. Lòng tự trọng của một con người không cho phép lão nhận sự giúp đỡ của ông giáo mà lão biết cũng chẳng sướng gì hơn lão, càng không cho phép lão làm phiền lụy đến bà con lối xóm. Lão biết họ đã khốn khổ lắm rồi, lão không thể là gánh nặng cho họ. Ý thức được điều đó một cách sâu sắc, Lão Hạc đã nhịn ăn để dành tiền làm ma cho mình. Thật là một tấm lòng cao thượng và vị tha hiếm có! Ta nhận thấy ở lão Hạc một triết lí sống giản dị nhưng đẹp biết nhường nào.

Dưới một chế độ xã hội đen tối, ngột ngạt, không ít người đã đánh mất nhân phẩm, tha hóa, biến chất. Ta dễ dàng tìm thấy họ trong một loạt các sáng tác của Nam Cao. Khác với họ, dù nghèo đến đâu, lão Hạc vẫn sống trong sạch và lương thiện. Chính nhân vật ông giáo đã nhận xét về lão: Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa gì lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. Cùng kế sinh nhai, lão có thể chọn con đường theo Binh Tư. Nhưng lão Hạc không làm thế. Lão thà chết chứ không bán linh hồn mình cho quỷ dữ. Cuối cùng lão đã chọn cái chết để giữ trọn sự trong sạch và lương thiện trong tâm hồn mình. Một cách sống và xử thế thật đáng trân trọng, phù hợp với đạo lí: Chết trong hơn sống đục của nhân dân ta.

Xây dựng nhân vật lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm vào đó những triết lí sống đẹp và bộc lộ thái độ yêu thương và trân trọng con người.

Nhân vật lão Hạc là một hình tượng điển hình bất hủ về người nông dân lao động Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Cùng với nhân vật chị Dậu (trong tác phẩm Tát đèn của Ngô Tất Tố), nhân vật lão Hạc làm sáng ngời thêm những nét đẹp trong tâm hồn và phẩm chất của người nông dân lao dộng Việt Nam.

Nam Cao là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Khác với các nhà văn khác, với chủ nghĩa hiện thực, nhà văn Nam Cao luôn đi sâu vào mảng tìm hiểu về cuộc đời, số phận của con người trong hoàn cảnh bần cùng hóa. Tác phẩm truyện ngắn: “Lão Hạc” của nhà văn Nam Cao là một đại diện cho đặc điểm sáng tác của nhà văn Nam Cao. Trong tác phẩm, nhân vật được tập trung khắc họa và làm nổi bật đó chính là nhân vật Lão Hạc – người nông dân trong xã hội trước cách mạng tháng Tám.

Truyện ngắn được viết năm 1943, với chủ đề người nông dân nghèo trước cách mạng tháng Tám. Truyện đi sâu khắc họa nhân vật Lão Hạc, người nông dân với cuộc sống khốn khó, khổ cực. Lão có một người vợ đã mất và để lại cho lão một mảnh vườn. Lão có một người con trai nhưng vì gia cảnh nghèo khổ quá mà không có tiền cưới vợ. Anh thanh niên này quyết định đi làm công nhân cao su, mong đổi đời. Trước khi đi làm, anh có mang về một con chó, được ông lão đặt tên là Cậu Vàng. Anh đăng kí làm công nhân đồn điền cao su, hàng tháng có gửi tiền về để dành ở quê. Bố anh là lão Hạc, ở nhà với mảnh đất mà vợ để lại trồng cấy và cũng trông đợi vào mảnh vườn ấy.

Một ngày ông lão bị ốm, trận ốm kéo dài nửa tháng, tiền để dành đang dần hết mà cứ cơ đà này phải tiêu đến. Ông lão tính toán mọi đường và quyết định bán con chó Vàng. Mặc dù từ ngày con trai lão đi làm xa, chú chó như người bạn tâm sự sẻ chia cùng lão mỗi khi lão buồn hay vui, nhưng vì lão ốm, không thể đi kiếm tiền để chi tiêu sinh hoạt trong nhà, nếu cứ như vậy, lão sợ sẽ tiêu vào tiền để dành của con trai lão. Cậu Vàng lão thương thì thương thật, nhưng lão phải nghĩ đến tương lai của con trai lão. Quyết định bán chó của lão làm cho lão vô cùng cắn dứt lương tâm. 

Lão gọi người tới bán con chó, nhưng trực tiếp là người gọi con chó vào nhà cho người ta bắt. Chính hành động ấy của lão làm cho lão cảm thấy bị dằn vặt, giống như lão đã lừa nó, nó như một người trung thành với lão nhưng lão lại đối xử tệ với nó.

Quyết định bán chó làm cho lão Hạc cảm thấy hối hận, lão tự giận bản thân mình là một con người mà lại đi lừa một con chó. Lão không biết tâm sự với ai duy chỉ có ông giáo là người gần nhà, thấy cuộc sống của lão cơ cực, lại sống một thân một mình duy chỉ có con chó bên cạnh. Ông giáo đến hỏi thăm và ông lão đã chia sẻ với ông giáo. Câu chuyện bán chó của lão được kể như một lời thú tội, hàng nước mắt đang cạn dần mà như đang trực trào ra. Lão cảm thấy áy náy và lăn tăn vô cùng.

Lão đã chia sẻ hết với ông giáo và nhờ ông việc trong đầu mình đang dự liệu, ông giáo đồng ý việc ông lão nhờ, cầm số tiền bán chó và giấy tờ miếng đất để sau này con trai lão về còn có của để dành. Ông giáo nhận lời nhưng không hề đoán định được điều mà ông lão sẽ làm. 

Ông lão đã quyết định tìm đến cái chết để giải thoát cho bản thân, ông không muốn mình làm khổ cho con cháu thêm nữa. Ông lão dùng cái chết của mình như một sự tạ tội đối với người bạn mà ông đã lỡ lừa. Cái chết với liều bả chó của ông khiến cơ thể của ông bị hành hạ và đau đớn vô cùng. Người ta phát hiện ra ông lão trong trạng thái toàn thân co lại, chắc chắn cái chết ấy là một cái chết không dễ dàng gì.

Lão Hạc đã ra đi, nhưng đâu đó trong xã hội hình ảnh của lão vẫn còn vẩn vương đâu đó. Lão là đại diện cho một xã hội đang xuống dốc với sự đàn áp và bóc lột vô cùng của thực dân Pháp, dưới xã hội ấy, con người không có niềm tin vào ngày mai, vào tương lai của chính bản thân mình. Cái nhìn một xã hội bi quan của lão là cái nhìn đại diện của cả một thế hệ, không chỉ riêng lão, con người dưới xã hội ấy đang chờ sự giải phóng, đang trên đường đến tự do.

Lão Hạc là nhân vật hiện thực trong sáng tác của Nam Cao, với ngòi bút xuất sắc của mình, hình ảnh lão Hạc với trận ốm, sự sẻ chia với chú chó Vàng  như là một cách khéo léo hiện thực hóa xã hội Việt Nam, xã hội với bao bất công, con người tìm đến đường cùng như là một sự giải thoát.

Qua truyện ngắn “Lão Hạc” của nhà văn Nam Cao, nhân vật Lão Hạc được xây dựng một cách rõ nét qua ngòi bút của tác giả. Một hiện thực trần trụi được phơi bày trước xã hội ấy. Con người với bao khó khăn thử thách, sự nghèo nàn hay ốm đau bệnh tật cũng là một trong những thách thức của người nông dân trong xã hội ấy. Cái nghèo nàn, cái lạc hậu đã đẩy con người tới nhiều sự lựa chọn nhưng cuối cùng lại dẫn đến cái chết. Nam Cao với tài năng của mình đã khắc họa một giai đoạn lịch sử, không tô hồng hay bôi đậm nhân vật của mình, tự nhân vật sẽ là đáp án cho mỗi câu hỏi về hiện thực xã hội qua sáng tác của Nam Cao.