Giải thích câu nói Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau

Sở dĩ con người khác với con vật ở chỗ con người biết sử dụng lời nói làm phương tiện giao tiếp với người khác, bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc của mình. Đó là những ý nghĩa khái quát chung của câu nói “Lời nói gói vàng” hay “Lời nói chẳng mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” muốn gửi gắm cho ta. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu ý nghĩa thực tiễn của hai câu nói trên trong cuộc sống.
Để hiểu hai câu nói trên,
ta phải hiểu được những từ ngữ mà nó chứa đựng.
Thế lời nói là gì? Lời nói
là một phương tiện giao tiếp bằng ngôn
ngữ, một công cụ của loài người giúp cho ta
có thể giao tiếp, bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ, trao đổi kinh
nghiệm, thông tin…Mỗi người chúng ta có thể nói ra điều
mình muốn, không cần một yếu tố nào tác
động, vì thế lời nói “chẳng mất tiền mua”.
Nếu lời nói đã “chẳng mất tiền mua” thì ta
nên “lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
Lựa lời là chọn lọc những từ ngữ diễn đạt thích hợp
với vai vế của từng người, từng hoàn cảnh,
từng sắc thái hoàn cảnh khác nhau. Chẳng những thế,
ở câu nói “Lời nói gói vàng”, lời nói
được ví như vàng, một vật có
giá trị về vật chất, được nâng niu,
gìn giữ, nghĩa là lời nói cũng
quý giá như thế, cũng cần có
sự cẩn thận trong khi sử dụng
nó. Như vậy, hai câu nói trên
muốn khẳng định nếu biết chỉnh
chu lời nói thì ta sẽ được mọi
người tôn trọng, yêu mến, xây dựng
được các mối quan hệ xã hội lành
mạnh, tốt đẹp và đạt được tình cảm,
mục đích giao tiếp khi nói, không làm tổn thương
người khác, gắn kết tâm hồn con người lại
với nhau, viết nên những cảm xúc, ấn tượng đẹp trong giao tiếp.
Sở dĩ ta phải ăn nói thật cẩn thận như thế là vì lời nói vừa có thể xây dựng các mối quan hệ xã hội và cũng có thể hủy hoại nó. Nhất là
trong kinh doanh hay ngoại giao, lời nói
còn quyết định sự thành bại của cuộc
đời ta và có thể là của cả một quốc gia.
Ngoài ra, về giá trị tinh thần, lời nói
thể hiện tác phong đaọ đức lẫn
như trình độ văn hóa của từng
người. Nếu ta biết lựa chọn
đúng những từ ngữ khéo léo, phù
hợp với hoàn cảnh thì sẽ thu được
sự đồng tình, tình cảm, sự tôn trọng
của đối tượng giao tiếp. Ngược lại,
nếu ta ăn nói quá thô lỗ thì có thể
gây mất lòng người khác hay gây
ra những hiểu lầm khiến cho quan
hệ giữa người với người trở nên căng thẳng
hay xảy ra thù hận, căm ghét, hậu quả tai hại khó lường!
Tuy thế, trong cuộc sống, có
những lời nói có thể làm lắng đọng
lòng người, tạo cảm xúc đẹp trong
khi giao tiếp, xóa tan khoảng cách
giữa hai con người xa lạ với nhau.
Giống như ở Quảng trường Ba Đình
ngày 02 tháng 09 năm 1945, Bác Hồ
đã nói: “Tôi nói đồng bào có nghe rõ
không?” đã làm mọi người xúc động
về ngôn từ gần gũi của vị lãnh tụ.
Cùng với đó, âm nhạc là một nghệ thuật,
sự thăng hoa tuyệt vời từ lời nói, nó tạo cho
ta cảm giác tươi đẹp, lâng lâng theo từng
nốt nhạc. Và ngược lại, chỉ vì những xích
mích trong lời nói mà có thể dẫn tới chiến
tranh, lòng thù ghét giữa con người với
nhau hay những vụ ẩu đả giữa những
đấng trí thức có học.
Mặt khác, ở đời có những
lời nói khó nghe, làm mất lòng ta
của những người thẳng tính nhưng họ
chỉ có ý tốt là muốn ta sửa sai, thấy được
lỗi lầm của mình, điều đó chân thành
và đáng quý biết bao, đó là những
“lời thật mất lòng”. Tuy thế, có những
lời ngọt ngào, êm tai, rất đựơc
lòng ta, nhưng đó là những lời
dối trá, xu nịnh, không hề tạo cho
ta một điều tốt nào cả, đấy là những
“lời ngọt chết ruồi” của những kẻ
xảo quyệt, gian ngoa. Thế nên,
trong lời nói cần có sự chân thành,
không vị kỷ, không vụ lợi thì mới đạt
được thành công trong giao tiếp.
Giả sử nếu thế giới không có lời nói, lại càng không có âm nhạc thì
đời sống tinh thần của con người
sẽ rất nghèo nàn, thế giới sẽ như
chìm vào băng giá của sự lạnh
lùng, sòng phẳng và khô khốc
trong buồn tẻ. Vì thế, mỗi ngày
được sống, ta hãy biết chọn
những lời hay ý đẹp mà nói,
phù hợp với những đạo lý làm
người, hướng tới ý nghĩa cao
đẹp của lời nói để làm phong phú thêm nét đẹp văn hóa của nhân loại.
Để đạt được những tình cảm trong lời ăn tiếng nói, ta cần phải biết kiềm chế những cảm xúc tiêu cực như nóng nảy, giận
dữ, quát mắng, nhất là với
những người thân yêu đối với ta.
Và một điều rất quan trọng nữa
là ta nên suy nghĩ thật cẩn thận
trước khi nói ra điều mình nghĩ,
xem điều đó có phù hợp với sắc
thái hoàn cảnh lúc ấy hay không
để tránh làm tổn thương người
khác, điều đó có nghĩa là
“Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”.
Cần tránh lối nói thô kệch, cộc lốc,
hớ hênh, vô phép bởi những điều
đó tạo ra định kiến xấu về phẩm
chất của ta. Cũng không nên dùng
những từ ngữ quá bóng bẩy, kiêu kỳ bởi mụch đích giao tiếp không phải là sự nể nang mà là sự đồng tình quan điểm, tình cảm của đối tượng giao
tiếp . Như thế, ta cần phải luyện cho mình một kỹ năng nói đúng cách, giản dị, sáng suốt, bình tĩnh và phù hợp với những đạo đức xã hội. Điều này, ta nên học tập ở Chủ tịch Hồ Chí Minh, một người có tác phong sống giản dị trong lời nói, bài viết, đời sống thường ngày và đời sống chính trị. Và trên hết, cần tránh lối nói chen vào ngôn ngữ khác trong khi giao tiếp bằng tiếng Việt, đây là lối sống không tốt đang được giới trẻ phổ biến. Vì thế, nếu biết “lựa lời mà nói” thì ta sẽ giành được tình cảm của mọi người, khẳng định được giá trị của bản thân. Đồng thời, nói năng bằng tiếng Việt thuần túy cũng
là cách giữ gìn những nét đẹp của ngôn ngữ dân tộc.
Nét đẹp ngôn ngữ của dân tộc Việt Nam là ở dân ca, ca dao, tục ngữ, thành ngữ. Trong câu nói: “Lời nói gói vàng” hay “Lời nói chẳng mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, dân gian muốn khuyên ta rằng: lời nói có giá trị quyết định phẩm chất, đạo đức của con người ta và nhờ thế ta có được những mối quan hệ xã hội lành mạnh, tốt đẹp. Vì thế, để học tập những kinh nghiệm quý báu ấy, em sẽ bắt đầu rèn luyện cách đối đáp hay, ngắn gọn, rành mạch, lễ phép thông qua các họat động luyện nói trong bộ môn Ngữ văn, phát biểu trong lớp