Công cuộc xây dựng và củng cố bộ máy nhà nước dưới triều Nguyễn được tiến hành như thế nào? Hãy đánh giá những cải cách hành chính của vua Minh Mạng.

a) Công cuộc xây dựng và củng cố bộ máy nhà nước dưới triều Nguyễn:

*             Chính trị:

Sau khi đánh bại Vương triều Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế, lây niên hiệu là Gia Long, lập nên Vương triều Nguyễn (1802 – 1945), đóng đô ở Phú Xuân (Huế).

–              Thời Gia Long:

+ Chính quyền trung ương: được tổ chức theo mô hình thời Lê sơ. Vua là người đứng đầu triều đình và toởn quyền quyết định mọi công việc hệ trọng của đất nước. Dưới vua có sáu bộ (Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công), đứng đầu mỗi bộ là Thượng thư. Dưới bộ có các ti chuyên trách.

+ Địa phương: chia cả nước thành ba vùng: Bắc thành (gồm các trán ở Bắc Bộ ngày nay), Gia Định thành (các tran thuộc Nam Bộ ngày nay) và các Trực dinh do triều đình trực tiếp cai quản (Trung Bộ ngày nay).

–              Thời Minh Mạng:

+ Tổ chức bộ mấy nhà nước được hoàn thiện chặt chẽ hơn. Ngoài sáu bộ, còn có các viện và các cơ quan chuyên trách như Đô sát viện, Nội các, Cơ mật viện… Cơ mật viện được Minh Mạng lập vào năm 1834, là cơ quan trọng yếu, có nhiệm vụ giúp vua giải quyết các công việc “quân quốc trọng sự”. Phú Xuân (Huế) được chọn làm kinh đô, là trung tâm đầu não của cả nước.

+ Chính quyền địa phương: Trong hai năm 1831 – 1832, vua Minh Mạng lần lượt bãi bỏ Bắc thành và Gia Định thành cùng các chức Tông trân, chia lại cả nước thành 30 tỉnh và 1 phủ (Thừa Thiên). Các tỉnh đều do Tông đóc hay Tuần phủ đứng đầu, nhưng đều trực thuộc chính quyền trung ương. Dưới tỉnh là phủ, huyện, châu, tông và xã, thôn.

+ Để bảo vệ quyền uy tuyệt đói của Hoàng đế, nhà Nguyễn không đặt chức Tể tướng, không lấy đỗ Trạng nguyên, không lập Hoàng hậu và không phong tước Vương cho người ngoài họ.

*             Luật pháp: Nhà Nguyễn rất coi trọng luật pháp. Năm 1815, bộ Hoàng Việt luật lệ (hay còn gọi là Luật Gia Long) gồm 398 điều, chia thành 7 chương, được chính thức ban hành. Đây là bộ luật được sóạn thảo với tinh thần đề cao quyền uy của Hoàng đế, triều đình; xử phạt rất hà khắc, nhất là những tội gây phương hại đến chính quyền.

*             Quân đội: Nhà Nguyễn chủ trương xây dựng một đội quân thường trực mạnh với khoảng trên 20 vạn quân, được chia làm 4 binh chủng (bộ binh, thủy binh, pháo binh và tượng binh). Binh lính phục vụ trong quân đội được hưởng các chế độ Ưu đãi. Quân đội nhà Nguyễn từng bước được chính quy hóa từ tổ chức đến trang bị, vũ khí và là một đội quân khá mạnh ở vùng Đông Nam Á thời bấy giờ.

b) Đánh giá những cải cách hành chính của vua Minh Mạng

–              Thống nhất đơn vị hành chính trong cả nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lí đất nước, khai thác tài nguyên, phát triển kinh tế,…; làm cơ sở cho sự phân chia tỉnh, huyện như ngày nay.

–              Làm cho bộ máy nhà nước được hoàn thiện chặt chẽ hơn.

– Tạo điều kiện cho nhà vua nắm mọi quyền lực tuyệt đối.