Nội dung bài giảng của Bài 24: Cơ cấu nền kinh tế, một số tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế trong chương trình Địa lí 10 Chân trời sáng tạo do HỌC247 biên soạn nhằm giúp các em tìm hiểu kiến thức về cơ cấu nền kinh tế, những tiêu chí dùng để đánh giá sự phát triển kinh tế. Mời các em cùng tham khảo!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Cơ cấu kinh tế
a. Khái niệm cơ cấu kinh tế
- Cơ cấu kinh tế là tập hợp các ngành, lĩnh vực, bộ phận kinh tế hợp thành tổng thể nền kinh tế.
- Nội dung chủ yếu của cơ cấu kinh tế là:
+ Tập hợp các bộ phận (thành phần) hợp thành.
+ Các bộ phận có mối quan hệ hữu cơ tương đối ổn định theo một tương quan hay tỉ lệ nhất định.
b. Phân loại cơ cấu kinh tế
Cơ cấu nền kinh tế gồm ba bộ phận cơ bản hợp thành: cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu thành phần kinh tế, cơ cấu lãnh thổ.
Hình 24.1. Sơ đồ phân loại cơ cấu kinh tế
* Cơ cấu ngành kinh tế
- Cơ cấu ngành kinh tế là tập hợp tất cả các ngành hình thành nền kinh tế và các mối quan hệ tương đối ổn định giữa chúng với nhau.
- Cơ cấu ngành là bộ phận cơ bản nhất của cơ cấu kinh tế, phản ánh trình độ phân công lao động xã hội và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
- Dựa vào tính chất của hoạt động sản xuất, người ta chia ra thành ba nhóm ngành chính gồm: nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản; công nghiệp và xây dựng; dịch vụ.
* Cơ cấu thành phần kinh tế
- Cơ cấu thành phần kinh tế được hình thành dựa trên cơ sở chế độ sở hữu về tư liệu sản xuất
- Các thành phần kinh tế này có tác động qua lại với nhau, vừa hợp tác lại vừa cạnh tranh trên cơ sở bình đẳng trước pháp luật.
- Hiện nay, ở Việt Nam có các thành phần: kinh tế trong nước (kinh tế Nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân) và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
* Cơ cấu lãnh thổ
- Cơ cấu lãnh thổ là một bộ phận của nền kinh tế, là sản phẩm của quá trình phân công lao động theo lãnh thổ.
- Những sự khác biệt về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế -xã hội, nguyên nhân lịch sử, ... đã dẫn đến sự phát triển không gỉống nhau giữa các vùng.
- Dựa vào quy mô lãnh thổ sẽ có các cấp: toàn cầu và khu vực, quốc gia, các vùng lãnh thổ trong phạm vi quốc gia.
1.2. Một số tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế
- Tổng sản phẩm trong nước (GDP - Gross Domestic Product) là tổng giá trị sản phẩm hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng cuối cùng mà một nền kinh tế tạo ra bên trong một quốc gia, không phân biệt do người trong nước hay người nước ngoài làm ra ở một thời kì nhất định, thường là một năm. GDP thể hiện số lượng nguồn của cải tạo ra bên trong quốc gia và là tiêu chí quan trọng để đánh giá sự tăng trưởng kinh tế.
- Tổng thu nhập quốc gia (GNI -Gross National Income) là tổng thu nhập từ sản phẩm hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng cuối cùng do công dân một quốc gia tạo ra (bao gồm công dân cư trú trong nước và ở nước ngoài) trong một thời kì nhất định, thường là một năm. Như vậy, GNI bằng GDP cộng chênh lệch giữa thu nhập nhân tố sản xuất từ nước ngoài với thu nhập nhân tố sản xuất cho nước ngoài. Chỉ số GNI thường được sử dụng để đánh giá thực lực kinh tế ở mỗi quốc gia. Ví dụ như hình 24.2 dưới đây.
- GDP và GNI bình quân đầu người được xác định bằng GDP hoặc GNI chia cho tổng số dân của quốc gia đó ở một thời điểm nhất định. Chỉ số thu nhập theo đẩu người thường phản ánh trình độ phát triển kinh tế của các quốc gia và được coi là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng cuộc sống.
Hình 24.2. GNI bình quân đầu người trên thế giới, năm 2020
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Có các loại cơ cấu kinh tế nào trong nền kinh tế? Để đánh giá sự phát triển kinh tế người ta sử dụng những tiêu chí nào?
Hướng dẫn giải:
- Các loại cơ cấu kinh tế: Cơ cấu ngành kinh tế, thành phần kinh tế và cơ cấu lãnh thổ.
- Tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế: GDP, GNI, GDP/người và GNI/người.
Bài tập 2: GNI phản ánh nội lực của yếu tố nào?
Hướng dẫn giải:
- GNI phản ánh nội lực của nền kinh tế. GNI lớn hơn hay nhỏ hơn GDP phụ thuộc vào các yếu tố nước ngoài.
- Những nước có GNI lớn hơn GDP thường là những nước phát triển, có đầu tư ra nước ngoài nhiều.
- Những nước có GNI nhỏ hơn GDP thường là những nước đang hoặc kém phát triển, đang tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài.
Bài tập 3: Tổng sản phẩm trong nước viết tắt là gì?
Hướng dẫn giải:
Tổng sản phẩm trong nước hay tổng sản phẩm quốc nội (GDP): là tổng giá trị (theo giá cả thị trường) của tất cả hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong phạm vi lãnh thổ quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 1 năm).
Luyện tập
Học xong bài này các em cần:
- Trình bày được khái niệm cơ cấu kinh tế; phân biệt được các loại cơ cấu kinh tế: theo ngành, theo thành phần kinh tế, theo lãnh thổ.
- Phân tích được sơ đồ cơ cấu nền kinh tế.
- So sánh được một số tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế: tổng sản phẩm trong nước (GDP), tổng thu nhập quốc gia (GN1), GDP và GNI bình quân đầu người.
- Liên hệ được một số tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế ở địa phương.
- Vẽ được biểu đồ cơ cấu nển kinh tế và nhận xét, giải thích.
3.1. Trắc nghiệm Bài 24 Địa lí 10 CTST
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 9 Bài 24 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. GDP dùng để phân tích quy mô, cơ cấu kinh tế
- B. Thể hiện nguồn của cải tạo ra trong một quốc gia
- C. Thể hiện sự phồn vinh, khả năng phát triển kinh tế
- D. GNI là thước đo tổng hợp nhất của nền kinh tế
-
- A. Nguồn tài nguyên
- B. Nền kinh tế
- C. Nguồn lao động
- D. Vốn đầu tư
-
- A. Đánh giá chất lượng cuộc sống và tuổi thọ ở mỗi quốc gia
- B. Thể hiện sự phụ thuộc vào nền kinh tế, dân cư ở các nước
- C. Thể hiện mức độ tiện nghi, giáo dục và tính chất kinh tế
- D. Đánh giá trình độ phát triển kinh tế và mức sống dân cư
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 24 Địa lí 10 CTST
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 9 Bài 24 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 92 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi mục I.1 trang 92 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi mục I.2 trang 92 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi trang 93 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập 1 trang 94 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập 2 trang 94 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Vận dụng trang 94 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 1 trang 83 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 2 trang 84 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 3 trang 84 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 4 trang 84 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 5 trang 85 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 6 trang 85 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hỏi đáp Bài 24 Địa lí 10 CTST
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Địa Lý 10 HỌC247
